12.1 en 12.2 3VWO (les 2)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Welkom 

Denk om…

Je jas uit, pet af.

Mobiel in de telefoontas (op stil).

Boek (dicht) + schrift, pen op tafel. Tas op de grond.

Zitten op je eigen plek!

Eten en drinken doe je in de kantine.

5 minuten de tijd.

Planning 

• Welkom  
• Uitleg intermediair fenotype en codominantie 15 minuten 
• maken opdrachten 19 t/m 21  15 minuten 
• uitleg stambomen en Xchromosomale overerving 
• Afsluiting 

Leerdoelen 

• Aan het eind van de les...
• weet je hoe je intermediair genotype noteert 
• weet je hoe je wat codominantie en intermediair fenotype is

Voorkennis 

• Geleerd dat allelen dominant of recessief zijn (de een overheerst de ander). 
• A en a 

• Nu kijken naar verschillende allelen die elkaar niet overheersen.

kleurenblind

kleurenblindheid is recessief en erft x-chromosomaal over.

X^A, X^a, Y

Intermediair 

• Allelen zijn beide even sterk.
• Zorgt voor mengvorm in fenotype. 
• voorbeeld notatie: 

Wat is de genotype van de kuikens? 

Co-dominant 

• Thema 8 geleerd dat er 4 verschillende bloedgroepen zijn
• A/B/AB/O
•  Bloedgroep

Bloedgroepen 

Hoe ontstaan er drie of meer fenotypen?

• Intermediair --> 3 fenotypen, beide allelen zijn 'even sterk'. Als beide allelen aanwezig zijn, ontstaat een tussenvorm. Noteren we op de volgende  manier 
• Co-dominant --> 1 gen met meerdere allelen. Bv. bloedgroepen. Beide allelen komen tot uiting. 

Voorbeeld co-dominant: 

Een heterozygote man met bloedgroep B en een vrouw met bloedgroep AB krijgen een kind. Hoe groot is de kans dat deze bloedgroep A heeft? 

Voorbeeld intermediair: 

Twee planten worden gekruist. De ene heeft rode bloemen en de andere witte. Uit de kruising ontstaan alleen planten met roze bloemen. 

laat deze kruising zien. 

Stappenplan

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht
2. Schrijf het genotype van beide ouders hieronder
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen op
4. Maak het kruisingsschema
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf daaronder de verhouding in fenotype

1:1

bruin - wit

kruisingsschema

P

Allel in de geslachtscellen

Allel in de geslachtscellen

Recessieve overerving

• Beide ouders zijn drager (heterozygoot)
  
• Kind krijgt 2 recessieve allelen voor de erfelijke aandoening; gevolg: aangedaan
• Homozygoot recessief
  

Dominante overerving

• 1 van de ouders moet ziek zijn (heterozygoot of homozygoot dominant)
  
• Kinderen met het dominante allel zijn ziek
  
• Aandoening vaak bij meerdere generaties in een familie

Geslachtsgebonden recessieve overerving

• Ligt op het X-chromosoom
  
• Notitie: 

• voorbeeld: Kleurenblindheid

Geslachtsgebonden/X-chromosomaal 

Kleurenblindheid wordt veroorzaakt door een recessief allel op het X-chromosoom. een kleurenziende man krijgt een kind met een kleurenziende vrouw die heterozygoot is voor kleurenblindheid. Hoe groot is de kans op een zoon et kleurenblindheid? 

STAMBOMEN

Schrijf als het mogelijk is altijd in de stamboom!

Samengevat Stamboom

Kun je op basis van de stamboom hiernaast met zekerheid zeggen welke eigenschap haarkleur wel of niet X-chromosomaal is?

1. Nee
2. Ja, het is X-chromosomaal
3. Ja, het is niet X-chromosomaal

Welke eigenschap is dominant?

1. Ziek
2. Gezond

Uit welke kruising kan je opmaken welke eigenschap dominant is?

1. B
2. C
3. D
4. E

Wat is het genotype van persoon 8?

1. AA
2. Aa
3. aa

Kun je op basis van de stamboom hiernaast met zekerheid zeggen welke eigenschap haarkleur wel of niet X-chromosomaal is?

1. Nee
2. Ja, het is X-chromosomaal
3. Ja, het is niet X-chromosomaal

Welke eigenschap is dominant?

1. Ziek
2. Gezond

Uit welke kruising kan je opmaken welke eigenschap dominant is?

1. B
2. C
3. D
4. E

Wat is het genotype van persoon 8?

1. AA
2. Aa
3. aa