Intro kwestie 2 + ET10 - Lakoff & Johnson + Vroon & Draaisma

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Intro kwestie 2 + ET10

Aan de slag

Wat weet je over:

Metaforen

Aan de slag

Vandaag

• Terugblik SO
• Intro kwestie 2
• Standpunt 1: Lakoff & Johnson
• Standpunt 1: Vroon en Draaisma 

Kwestie 2
Hoe veranderen techniek en wetenschap ons mensbeeld?

Via taal: metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Wij denken niet alleen met ons brein, maar ook met ons lichaam in een omgeving.

Wij zijn ons brein en ons brein is als een computer.

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

• ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Metafoor = beeldspraak die een vergelijking uitdrukt. 

Vaak: ontleend aan iets uit waarneembare wereld en gebruikt om iets dat abstract of niet waarneembaar is voorstelbaar te maken:

'A is als B'

Geef een voorbeeld van een metafoor

• Wat wordt vergeleken met wat?
• Wat zegt dit over de mens?
• Wat missen we als we zo over de mens denken?

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Metafoor = beeldspraak die een vergelijking uitdrukt. 

Slapen is opladen

Brein is een computer

Het leven is een reis

...

Vaak: ontleend aan iets uit waarneembare wereld en gebruikt om iets dat abstract of niet waarneembaar is voorstelbaar te maken.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Kenmerken metaforen:

• Werpt licht op overeenkomsten tussen 2 fenomenen 
• Belicht niet alles! Metaforen verhullen verschillen en andere manier van kijken
• Geen onschuldige vergelijking, maar verandert hoe we beide kanten van de vergelijking opvatten.  >>> descriptief én prescriptief

voorbeeld: klok en geest

denken als algoritme, algoritme als denken

computerprocessen met denken ('ik loop vast', geheugen van de computer) 

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Lakoff & Johnson

• Hoe is onze bestaanservaring in onze taal terug te vinden?
• ervaring en cultuur geeft vorm aan taal 
• en andersom: taal geeft vorm aan ervaring en cultuur
• Twee soorten metaforen: oriënterende en ontologische

Aan de slag

Aan de slag

• Lees PT Lakoff & Johnson 4a
• Maak wb Kwestie 2, standpunt 1, vraag 2
• Lees PT Lakoff & Johnson 4b
• Maak wb Kwestie 2, standpunt 1, vraag 3

Bron: Happy is Up, Sad is Down: 65 Metaphors for Design, BIS publishers, 2021

Metaforen die richting uitdrukken

Aan de slag

Oriënterende metaforen:
Metaforen waar een ruimtelijke richting in zit. 

Oriënterende metaforen hebben onze lichamelijke oriëntatie als bron. 

Ontologische metaforen: 

Metaforen die een fysiek object vergelijken met een innerlijk of abstract fenomeen. 

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Metaforen hebben vaak een lichamelijke oorsprong. Ons lichaam als basis voor oriëntatie in de wereld

"Gelukkig = boven, droevig = beneden"

Geldt dit ook voor andere talen? Geef voorbeelden voor of tegen.

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

• ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

• ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

L&J:

Metaforen hebben een natuurlijke oorsprong (want lichamelijk) en daarmee universeel karakter

Vroon & Draaisma:
Metaforen zijn historisch contingent. Mensbeelden drukken geen noodzakelijke of universele verbanden uit maar zijn beïnvloed door technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen.

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Voorbeeld historische contingentie metaforen:

Mijn hoofd werkt niet vandaag

Zet je verstand op nul

Ik kom maar moeilijk op gang vandaag

Wat voor een soort metaforn zijn dit? Oriënterende of ontologische?

Kun je een eigen voorbeeld bedenken?

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Wereldbeeld: 

• mechanistisch

Mensbeeld:

• mens kan causaal verklaard worden
  
• mens is gedetermineerd
  
• met natuurwetten kan je alles verklaren (geen metafysica, religie of vrije wil)
  
• mens te begrijpen in termen van functionaliteit en efficiëntie
  

Wat onthult de mens-als-machine metafoor? En wat verhult die?

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Ervaring, mensbeeld 

metaforen

wordt uitgedrukt in taal

bepalen wat we zien en wat niet

Een voorbeeld

We zien het brein als computer, en daarom zijn de computer gaan zien als een soort brein.

technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Voorbeeld historische contingentie metaforen:

Mijn hoofd werkt niet vandaag

Zet je verstand op nul

Ik kom maar moeilijk op gang vandaag

Wat voor een soort metaforn zijn dit? Oriënterende of ontologische?

Kun je een eigen voorbeeld bedenken?

Metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.

 

Wereldbeeld: 

• mechanistisch

Mensbeeld:

• mens kan causaal verklaard worden
  
• mens is gedetermineerd
  
• met natuurwetten kan je alles verklaren (geen metafysica, religie of vrije wil)
  
• mens te begrijpen in termen van functionaliteit en efficiëntie
  

Wat onthult de mens-als-machine metafoor? En wat verhult die?

Aan de slag

Andere voorbeelden van metaforen die afhankelijk zijn van technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen

• Mens als machine die causaal verklaard kan worden
  > welke rol speelt de jeugd bij het ontstaan van crimineel gedrag?

• Mens als stoommachine
  > hoe kun je de druk het best ontladen in situaties van stress? 

• Brein als telefooncentrale
  > wat is de rol van het brein in de verbinding tussen zintuigen en spieren?
  
  
• Brein als computer
  > welke processen leiden tot creativiteit? / hoe sla je informatie het beste op? / Is kunstmatige intelligentie intelligent?

Aan de slag

Aan de slag

Lees WMM 4.2 p.99 t/m 103 (...kleuren onze blik)

Maak werkboek 6, 8, 9 > gebruik het "denken" van A.I

Aan de slag

ET10

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Lakoff & Johnson en Vroon & Draaisma metaforen en ervaringen elkaar wederzijds beïnvloeden.

Daarbij kan ik betrekken:

• ‘oriënterende metaforen’, ‘ontologische metaforen’ en ‘historische contingentie’

• een uitleg met tekstfragment 4 van Lakoff & Johnsons argument dat taal uitdrukt hoe we met ons lichaam in de wereld staan

• een uitleg van het argument dat metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf als mens ervaren.

Lees p.27/28/29 en schrijf in eigen woorden op wat ze betekenen.