Wetenschapsfilosofie 2.0 - 5. Kritisch rationalisme

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Vandaag I

Theorieën:

Kritisch rationalisme van Popper

Begrippen: 

Demarcatie, confirmatie, falsificatie, corroboratie, hypothese

Uitleggen, herkennen, toepassen en bekritiseren.

Weet je nog?
Volgens de logisch positivisten is een wetenschappelijke uitspraak zinvol, als je deze kunt bevestigen met je zintuigen.

Waar

Onwaar

Ik weet het niet zeker

Ik ben het vergeten

Welke wetenschappelijke redeneervorm geeft absoluut zekere uitspraken?

1. Inductie
2. Deductie
3. Ik weet het niet zeker
4. Ik ben het vergeten

Herhaling logisch positivisme

Buitenwereld zintuiglijk waarnemen

(- Eénmalige bevestiging: confirmatie

       --> water op gasfornuis thuis kookt bij 100 gr. Celsius

       --> de zwanen in de parken in Meppel zijn wit)

- Herhaaldelijke bevestiging met dezelfde onderzoeksstappen: verificatie

       --> al het water op de wereld koken en temperatuur meten

       --> alle zwanen op de wereld opzoeken en kleur van veren onderzoeken

Popper: Kritisch rationalisme

-  Kritiek op logisch positivisme: verificatie niet haalbaar

-  Waarheid van theorie kan nooit worden bewezen...

-  ...Alleen de onwaarheid van een theorie

                                                           Poppers theorie:

- Falsificatie als demarcatiecriterium

- Corroboratie

- Kritisch rationalisme --> vooruitgang wetenschap

Karl Poppers - falsificatie

Een algemeen oordeel is alleen wetenschappelijk als het in principe te weerleggen is

Falsificatie gaat op zoek naar de uitzondering

hypothese -> weerlegging -> bijgestelde hypothese

Voorlopig aangenomen theorie = corroboratie

Scheiding wetenschap en pseudowetenschap

= demarcatieprobleem

Scheiding wetenschap en pseudowetenschap

= demarcatieprobleem

Welk criterium moet er gehanteerd worden voor de wetenschappelijke status van een theorie?

Scheiding wetenschap en pseudowetenschap

= demarcatieprobleem

Welk criterium moet er gehanteerd worden voor de wetenschappelijke status van een theorie?

Meest gegeven antwoord: empirische methode

Scheiding wetenschap en pseudowetenschap

= demarcatieprobleem

Welk criterium moet er gehanteerd worden voor de wetenschappelijke status van een theorie?

Meest gegeven antwoord: empirische methode

Positivisten: empirie, controle door confirmatie

Logisch positivisten: empirie, controle door verificatie

Kritisch rationalisten: mogelijkheid tot falsificatie

Ervaring Popper met

marxistische theorie van de geschiedenis, psycho-analyse en de individualpsychologie: ze verklaren veel, veelvuldig geconfirmeerd en de theorie kan wel worden geverifieerd.

Deze theorieën leken altijd toepasbaar te zijn en te kloppen.

Zwakheid!

Ervaring Popper met

Einsteins zwaartekrachttheorie

- groot risico van de voorspelling (het kan fout zijn)

- de theorie is onverenigbaar met bepaalde mogelijke waarnemingen (dan verwerp je de theorie)

Conclusies

x. Confirmatie is te makkelijk

x. Verificatie is ook te moeilijk

Goede wetenschappelijke theorie heeft ook een verbod 

(wat niet verenigbaar zou zijn met de theorie)

Onweerlegbaarheid is ondeugd van theorie 

(als het altijd lijkt te kloppen is het geen goede theorie)

Conclusies

x. Echte test van een theorie is mogelijkheid tot falsificatie

x. Positief bevestiging van theorie heeft alleen waarde als gevolg van falsificatiepoging

Kennisvragen

Leg in eigen woorden uit wat inductie, deductie en abductie betekenen. Geef telkens een voorbeeld.

Wat wordt bedoeld met IBE (Inference to the Best Explanation) en hoe verschilt dit van inductie?

Wat is volgens het positivisme de rol van ervaring en empirie in het verwerven van kennis?

Hoe probeerde de Weense Kring via het verificatiecriterium het verschil te bepalen tussen zinvolle en niet-zinvolle uitspraken?

Wat was voor Popper het probleem van inductie en hoe wilde hij dat oplossen?

Leg het verschil uit tussen falsificatie en corroboratie.

Toepassingsvragen

1. Een arts stelt na een reeks onderzoeken een diagnose vast die het beste alle symptomen verklaart.
Welke redeneervorm gebruikt de arts hier?
Welke stroming zou deze vorm van redeneren problematisch vinden en waarom?

2. Leg uit hoe een uitspraak als “Het universum heeft een begin” wordt beoordeeld volgens:
- de logisch-positivisten van de Weense Kring,
- en volgens Popper.

Denkvragen

1. Popper stelt dat theorieën nooit bewezen, maar wel weerlegd kunnen worden. Vind jij dat dit een te pessimistische kijk op wetenschap is, of juist realistisch? Leg uit.

2. Denk aan een actuele wetenschappelijke theorie (bijvoorbeeld klimaatverandering of evolutie).
Hoe zou een positivist, een logisch-positivist en een kritisch rationalist deze theorie beoordelen?
Waar zie jij de voor- en nadelen van elk perspectief?