herhaling grammatica zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Dit was het leukste
aan de meivakantie:

Waarom leren ontleden?

Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.

Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

Lesdoelen

- Je kunt de zinsdelen werkwoordelijk gezegde, onderwerp, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling benoemen.

- Je kunt de bijvoeglijke bepaling en bijstelling benoemen.

- Je kunt het voorzetselvoorwerp in een zin benoemen.

Zinsdelen

Weet je het nog?

pv, ww gez, ow, lv, mw, vzv, bijw.bep.

Verdeel de zin in zinsdelen. Hoeveel zinsdelen heeft deze zin?
Renzo schrijft graag elke dag een gedicht voor Nina.

1. 3
2. 5
3. 4
4. 6

Wat is het Werkwoordelijk gezegde?

1. het eerste werkwoord van een zin.
2. alle werkwoorden samen in een zin.
3. het laatste werkwoord van een zin.

Verdeel de zin in zinsdelen. Hoeveel zinsdelen heeft deze zin?
Renzo schrijft graag elke dag een gedicht voor Nina.

1. 3
2. 5
3. 4
4. 6

Het onderwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat?
2. wie/wat+persoonsvorm?
3. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
4. wie/wat + lijdend voorwerp?

In welke volgorde kun je het beste een zin ontleden?

1. ow - pv - zinsdelen - wwg
2. pv - wwg - zinsdelen - ow
3. zinsdelen - ow - pv - wwg
4. pv - zinsdelen - wwg/nwg - ow

Het lijdend voorwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat + wg + o?
2. wie/wat + wg?
3. wie/wat + mv?
4. wie/wat + lv?

Herhaling zinsdelen

Zinsdelen benoemen

1. Persoonsvorm                        (verander de tijd )
2. Onderwerp                               (wie + pv?  of wat + pv?)
   
3. Werkwoordelijk gezegde   (alle werkwoorden in de zin - zegt wat iemand of iets DOET)
4. Naamwoordelijk gezegde (bestaat uit werkwoordelijk deel en naamwoordelijk deel - zegt wat iemand of iets IS of WORDT)
5. Lijdend voorwerp                  (wie + alle benoemde zinsdelen? of wat + alle                                                              benoemde zinsdelen?)
6. Meewerkend voorwerp      (aan wie + alle benoemde zinsdelen? of voor                                                                wie + alle benoemde zinsdelen?)

Alle kinderen vinden de persoonsvorm in deze zin.
De persoonsvorm is:

1. kinderen
2. vinden
3. persoonsvorm
4. deze

Wat is de persoonsvorm?
- Waarom wandelt Kees de avondvierdaagse?

1. Waarom
2. Er is geen persoonsvorm.
3. wandelt

Is de persoonsvorm altijd een werkwoord?

1. ja
2. nee

De boom wordt groter.
Deze zin heeft een ..

1. werkwoordelijk gezegde
2. naamwoordelijk gezegde

Daniëlle mag de koning bloemen overhandigen?
de koning =

1. onderwerp
2. meewerkend voorwerp
3. lijdend voorwerp

Noem het onderwerp: De jongen heeft geen zin in school.

1. zin
2. de jongen
3. geen
4. heeft

In elke zin staat een lijdend voorwerp.

1. juist
2. onjuist

Wat is in de volgende zin het lijdend voorwerp?
- De postbezorger overhandigde de klant de bestelling.

1. De postbezorger
2. De bestelling
3. De klant
4. Er is geen lijdend voorwerp

Ontleden

Bij het ontleden benoem je eerst: de persoonsvorm, het gezegde (wwg/nwg), het onderwerp, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp. De zinsdelen

die je overhoudt na het benoemen, zijn de bijwoordelijke bepaling (bwb).

Niet elke zin bevat een bwb en sommige zinnen hebben meer dan één bwb.

Bijwoordelijke bepalingen geven antwoord op de vragen:

waar, wanneer, waarom, waarmee, waardoor, hoe en hoeveel.

Een bijwoordelijke bepaling

• Belangrijkste zinsdelen: persoonsvorm, onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp , meewerkend voorwerp. 
• Wat overblijft is meestal de bijwoordelijke bepaling (bwb). 
• geeft antwoord op vragen als  wanneer, waar, waarmee, hoe, hoeveel, hoe, waarom, waarheen, waardoor,
  

Bijwoordelijke bepaling

Let op: 

Niet in alle zinnen komt een bijwoordelijke bepaling voor, maar een zin kan ook meerdere bijwoordelijke bepalingen bevatten!

Bijwoordelijke bepaling

VWO moet de verschillende soorten bwb's kunnen herkennen. 

Zinsdelen

Bekijk de volgende zin:

Ik loop. 

Dit is een complete zin met een onderwerp, een persoonsvorm en een gezegde. 

Je kunt deze korte zin aanvullen met allerlei andere zinsdelen:

Ik loop op dinsdagmorgen met mijn moeder van de markt via de Bergstraat naar de parkeerplaats.

Ontleed deze zin in je aantekeningenschrift:

- Schrijf de zin over.

- Zet strepen en benoem de zinsdelen die je kent. 

Ik loop op dinsdagmorgen met mijn moeder van de markt via de Bergstraat naar de parkeerplaats.Ik loop op dinsdagmorgen met mijn moeder van de markt via de Bergstraat naar de parkeerplaats.

o.      wg.              bwb                                 bwb

Ik /loop/ op dinsdagmorgen /met mijn moeder/

       bwb                                               bwb

van de markt via de Bergstraat/ naar de parkeerplaats.

Hij fietste naar het sportveld.
De bijwoordelijke bepaling is:

Wat is de bijwoordelijke bepaling:
Met deze auto wil ik rijden.

1. ik
2. wil rijden
3. auto
4. met deze auto

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen die beginnen met:

1. wanneer, waar, hoe, hoeveel, waarheen, waarom, waardoor, waarmee
2. wie, wat, welke

Waarom wil mijn oma altijd [een zoen] hebben?

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

[Gisteren] werd de kampioen gehuldigd op het stadhuis.

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

Loop volgend jaar [de marathon van New York].

1. Onderwerp
2. Lijdend voorwerp
3. Meewerkend voorwerp
4. Bijwoordelijke bepaling

Het onderwerp kun je vinden door de volgende vraag te stellen:

1. wie/wat?
2. wie/wat+persoonsvorm?
3. wie/wat + werkwoordelijk gezegde
4. wie/wat + lijdend voorwerp?

Zinsdelen

Weet je het nog?

pv, ww gez, ow, lv, mw, vzv, bijw.bep.

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind.
Wat is de persoonsvorm?

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind. Wat is het werkwoordelijk gezegde?

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind.
Wat is het onderwerp?

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind.
Wat is het lijdend voorwerp?

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind.
Wat is het meewerkend voorwerp?

Sommige ouders kopen in de dierenwinkel een huisdier voor hun kind.
Wat is de bijwoordelijke bepaling?

Wie ruimt na de les het lokaal op voor de docent?
Wat is de persoonsvorm?

Wie ruimt na de les het lokaal op voor de docent?
Wat is de bijwoordelijke bepaling?

Wat is de persoonsvorm?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. gaf

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. gaf

Wat is het onderwerp?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. gaf

Wat is het lijdend voorwerp?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. op Valentijnsdag

Wat is het meewerkend voorwerp?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. op Valentijnsdag

Wat is het de bijw. bepaling?
Aan de leuke vrouw gaf de verliefde man een fles wijn op Valentijnsdag.

1. de verliefde man
2. aan de leuke vrouw
3. een fles wijn
4. op Valentijnsdag

Wat is de persoonsvorm?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. Tygo
2. kan
3. kan uitleggen
4. de persoonsvorm

Wat is het werkwoordelijk gezegde?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. Tygo
2. kan
3. kan uitleggen
4. de persoonsvorm

Wat is het onderwerp?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. Tygo
2. kan uitleggen
3. aan de rest van de klas
4. de persoonsvorm

Wat is het lijdend voorwerp?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. vandaag
2. kan uitleggen
3. aan de rest van de klas
4. de persoonsvorm

Wat is het meewerkend voorwerp?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. vandaag
2. kan uitleggen
3. aan de rest van de klas
4. de persoonsvorm

Wat is de bijw. bepaling?
Kan Tygo vandaag aan de rest van de klas de persoonvorm uitleggen?

1. vandaag
2. kan uitleggen
3. aan de rest van de klas
4. de persoonsvorm

woensdag 14 mei toets over zinsdelen

Je moet kunnen uitleggen wat het is, hoe je het kunt vinden en in een zin kunnen aanwijzen:

• persoonsvorm
  
• werkwoordelijk en naamwoordelijk gezegde
  
• onderwerp
  
• lijdend voorwerp
  
• meewerkend voorwerp 
• bijwoordelijke bepaling 
• voorzetselvoorwerp
• bijvoeglijke bepaling (binnen een zinsdeel) 

Dan kun je alle zinsdelen uit een zin benoemen.

Schrijf over en ontleed de volgende zin in je schrift en benoem de pv/wwg/o/lv/mv/bwb

Gerard heeft net voor zijn zoon een nieuwe fiets gekocht. 

bijvoeglijke bepaling

Zegt iets over het zelfstandig naamwoord in de zin

Het schattige meisje gaat naar ballet.

Staat er een bijvoeglijke bepaling in de zin?

Gerard heeft net voor zijn zoon een nieuwe fiets gekocht. 

bijstelling

De bijstelling is een stukje zin dat extra uitleg geeft over iets dat genoemd is. 

Amsterdam, de hoofdstad van Nederland, is erg mooi.

Bijstelling of bijvoeglijke bepaling?
Mevrouw de Hoog, docent op het WRLT, is dol op paarden.

1. 'Docent op het WRLT' is een bijvoeglijke bepaling
2. 'Docent op het WRLT' is een bijstelling.

Wat is de bijvoeglijke bepaling?
De ijsblauwe zee in Noorwegen is bevroren.

1. 'IJsblauwe' en 'in Noorwegen'
2. 'IJsblauwe'

Vul aan met een voorzetsel: informeren.... , twijfelen...., vertrouwen.....

Kun je zelf een werkwoord bedenken
waar een vast voorzetsel bij hoort?

voorbeelden

denken aan: Hij denkt aan zijn vakantieliefde.

wachten op: Zij wachten op de boot naar Terschelling.

rekenen op: Wij rekenen op een nieuwe auto.

trouwen met: Ik trouw met de man van mijn dromen.

boos zijn over: Je bent toch niet nog steeds boos over dat grapje?

zich onthouden van: De politicus onthield zich van stemming

voorbeelden

denken aan: Hij denkt aan zijn vakantieliefde.

wachten op: Zij wachten op de boot naar Terschelling.

rekenen op: Wij rekenen op een nieuwe auto.

trouwen met: Ik trouw met de man van mijn dromen.

boos zijn over: Je bent toch niet nog steeds boos over dat grapje?

zich onthouden van: De politicus onthield zich van stemming

herhaling voorzetselvoorwerp

Een voorzetselvoorwerp (vzv):

- begint met een voorzetsel (in, op, tijdens, na etc.)

- het voorzetsel kun je (bijna niet) vervangen door een ander voorzetsel

- het voorzetsel hoort bij een vast werkwoord

- heeft vaak een figuurlijke betekenis

Verschil bwb en vzv

Hij wacht op zijn vriendin. -- vzv

Hij wacht op de stoep. -- bwb

Bij een bwb:

- geeft het voorzetsel een precieze plaats of tijd aan

- kun je het vaak vervangen door een ander voorzetsel

Voorzetselvoorwerp of bijwoordeljke bepaling?
Wij vertrouwen op uw medewerking.

1. Op uw medewerking = vzv
2. Op uw medewerking = bwb

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?
Ik reken op zijn hulp.

1. Op zijn hulp = vzv
2. Op zijn hulp = bwb

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?
Wij fietsen door Middenmeer.

1. door Middenmeer = vzv
2. door Middenmeer = bwb

oefenen