Basisstof 5: Mutaties + Basisstof 6: Biotechnologie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 2: DNA

Basisstof 5: Mutaties

Basisstof 6: Biotechnologie

Wat gaan we doen?

• Herhaling
• Leerdoelen doornemen
• Uitleg basisstof 5 en 6
• Aan het werk
• Verwerking

Bij weefselkweek worden hormonen toegevoegd waardoor de cellen andere organen vormen, zoals wortels.
Op welke wijze veroorzaken plantenhormonen differentiatie van cellen tot wortelcellen?

1. Ze beïnvloeden in cellen de expressie van bepaalde genen.
2. Ze bevorderen de deling van cellen.
3. Ze laten cellen de benodigde voedingsstoffen opnemen.
4. Ze stimuleren de cellen tot opslag van reservestoffen.

1. DNA
2. Eiwit
3. RNA

1. Deze bevat een unieke nucleotidenvolgorde
2. Deze bevat unieke codons
3. Deze bevat unieke nucleotiden

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Verschillende typen mutaties beschrijven;
• Verschillende uitwerkingen van mutaties beschrijven.

Mutaties

Een mutatie is een plotselinge verandering van het DNA.

• Er ontstaat een verandering in de nucleotidevolgorde.

Puntmutatie: verandering in één nucleotidepaar

• Vervanging (substitutie)
• Verwijdering (deletie)
• Toevoeging (insertie)

Genoommutatie

Bij een genoommutatie verandert het aantal chromosomen in een cel. 

Kan doordat:

• Bij meiose I een paar chromosomen bij elkaar blijft.
• Bij meiose II twee chromatiden bij elkaar blijven. 

Oorzaken van mutaties

Mutagene invloeden vergroten de kans op mutaties:

• Straling (röntgen, UV)
• Mutagene stoffen (bijv: stoffen in tabaksrook)
• Virussen

DNA-reparatie

Enzymen sporen beschadigingen op en repareren deze.

• Wel DNA-replicatie, maar nog geen reparatie? 
• Tumorsupressorgen legt de celcyclus stil

Effecten van mutaties

Lichaamscellen

• Meestal geen effect, kan leiden tot kanker.

Geslachtscellen/cellen van embryo/bevruchte eicel

• Grote gevolgen

Afhankelijk van soort gen

Ontstaan van kanker

Proto-oncogenen coderen voor eiwitten die celgroei en -differentiatie stimuleren.

• Door mutatie in proto-oncogenen en tumorsuppressorgenen kan een cel zich ongeremd gaan delen.
• Proto-oncogen wordt een oncogen en zet de cel aan tot abnormaal snelle groei. Een tumor ontstaat.

Tumoren

Goedaardige tumor

• Wel hele snelle celgroei, geen verstoring van weefsels, geen uitzaaiingen.

Kwaadaardige tumor

• Hele snelle celgroei, verstoring van weefsels, uitzaaiingen

Biotechnologie

Biotechnologie: technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens.

• Genetische modificatie: DNA van organismen veranderen;
• Transgeen/GGO: Een organisme met DNA van een ander organisme

Recombinant DNA-techniek

DNA van een organisme inbrengen bij een ander organisme, waardoor de nucleotidevolgorde wijzigt.

• Bacteriën worden vaak gebruikt i.v.m. plasmiden

Genetische modificatie met virussen

Virussen gebruiken gastheercellen voor de voortplanting.

DNA-keten wordt gevormd langs RNA, dit wordt gebruikt voor het isoleren van genen.

• RNA wordt geïsoleerd uit cellen die veel van het gewenste eiwit maken;
• Er wordt enkelstrengs DNA gevormd, die wordt verdubbeld.
• Het copyDNA (cDNA) bevat alleen het gewenste gen.

Aan het werk!

Wat: Maak de opdrachten volgens de planner (thema 1 en 2)

Hoe: Fluisteren met je buur

Tijd: 15 minuten

Hulp: Kijk in je boek/BINAS, overleg met je buur. Steek anders je vinger op.

Klaar: Nakijken en verbeteren

Uitkomst: Thema 1 is af, thema 2 t/m basisstof 6