Afweersysteem

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Afweersysteem

Wat ik zou willen weten of bespreken
over het afweersysteem is......

Waarom een afweersysteem?

Bedenk voor jezelf (zonder overleg met anderen) wat er 

zou gebeuren wanneer we zonder afweersysteem 

geboren zouden worden. 

Waarom een afweersysteem?

Onderdelen van het
afweersysteem

Niet-specifieke en specifieke afweer

De afweer kan onderverdeeld worden in een niet-specifieke (= aspecifieke) afweer en een specifieke afweer. Er bestaat ook nog de fysieke barrière, die soms onder de niet-specifieke afweer gerekend wordt, soms ook als derde onderdeel genoemd wordt. 

Niet-specifieke en specifieke afweer

Beschrijf of zoek uit wat het verschil is tussen 

de niet-specifieke afweer (inclusief fysieke barrière) en 

de specifieke afweer. 

Niet-specifieke en specifieke afweer

Niet-specifieke afweer bestaat uit stoffen en cellen die zich niet specifiek richten tegen een ziekteverwekker

Specifieke afweer bestaat uit cellen die zich wel specifiek richten tegen een ziekteverwekker. 

Niet-specifieke afweer

Onderdelen van de niet-specifieke afweer:

- Fysieke en chemische barrières

                *Structuren en stoffen die ziekteverwekkers buiten ons 

                  lichaam houden.

- Afweercellen en hun producten

                *Bepaalde leukocyten en verschillende stoffen die  

                  ziekteverwekkers bestrijden die voorbij de barrières gekomen zijn. 

Noem minimaal 3 fysieke of chemische barrières van het lichaam.

huid

slijmvlies

slijm

tranen

trilharen luchtwegen

maagzuur

zure omgeving in vagina en urinewegen

Niet-specifieke afweer

Wanneer de fysieke/chemische barrière niet alles heeft tegengehouden komen de niet-specifieke (= aspecifieke) witte bloedcellen in actie. 

Zij vallen 'de vijand' zelf aan en/of maken stoffen 

die zorgen voor een snelle een juiste reactie. 

             

monocyt in bloedbaan, macrofaag in weefsel. kunnen meerdere keren fagocyteren.

Neutrolfiele granulocyt kan maar één keer fagocyteren. 

Eosienen ruimen parasieten, bacteriën en ook niet levende lichaamsvreemde stoffen (bijv. splinter) op. Daardoor ook rol bij allergieën. 

Basofielen maken histamine; fagocyteren niet zelf, maar lokken en fasciliteren andere leukocyten).

Niet-specifieke afweer

Onderdelen

- cytokinen; verschillende stoffen, die de immuunreactie kunnen bevorderen of kunnen remmen.

-  eiwitten in het bloed die geactiveerd worden bij een infectie en zowel een signalerende functie hebben (andere cellen waarschuwen) als een direct bestrijdende functie (ziekteverwekker uitschakelen).  = complementsysteem

- Bepaalde witte bloedcellen (leukocyten), zoals neutrofielen, eosienen, basofielen, monocyten/macrofagen en natural-killercellen. Zij bestrijden zelf de ziekteverwekker (kan ook niet levende lichaamsvreemde stof zijn) of trekken andere afweercellen naar de plek van de infectie. 

             

monocyt in bloedbaan, macrofaag in weefsel. kunnen meerdere keren fagocyteren.

Neutrolfiele granulocyt kan maar één keer fagocyteren. 

Eosienen ruimen parasieten, bacteriën en ook niet levende lichaamsvreemde stoffen (bijv. splinter) op. Daardoor ook rol bij allergieën. 

Basofielen maken histamine; fagocyteren niet zelf, maar lokken en fasciliteren andere leukocyten).

Natural-killercellen kunnen ook virussen en kankercellen bestrijden. 

Specifieke afweer

Deel van het afweersysteem dat zich richt tegen een specifiek antigeen. Antistoffen (=antilichamen) zijn een belangrijk onderdeel van dit systeem.

Antigeen: molecuul dat op de buitenkant van een cel zit en waaraan de cel te herkennen is. Het afweersysteem reageert op lichaamsvreemde antigenen.

Antistoffen/antilichamen: eiwitten die gemaakt worden door lymfocyten en die zich hechten aan de antigenen van bijv. micro-organismen.  

Specifieke afweer

Het afweersysteem moet leren om 

de juiste antistoffen/antilichamen aan te maken. 

Bij het eerste contact met een antigeen (stofje waaraan bijv. een bacterie 

te herkennen is) duurt het een tijdje voordat de juiste antistoffen aangemaakt zijn.

Specifieke afweer

Een ziekteverwekker komt je lichaam binnen.

- Je specifieke afweer ziet de ziekteverwekker.

- Je specifieke afweer probeert de ziekteverwekker te doden. Je niet-specifieke afweer helpt hierbij. Dit duurt een tijdje, je voelt je ziek. 

- Je specifieke afweer probeert ook om de ziekteverwekker te onthouden. Dit noemen we het geheugen.

- De volgende keer dat dezelfde soort ziekteverwekker in je lichaam komt, reageert je specifieke afweer veel sneller. De ziekteverwekker wordt sneller kapotgemaakt. Je wordt niet of veel minder ziek..

Specifieke afweer

Onderdelen:

- T-lymfocyten: verschillende soorten, die deels ondersteunend zijn aan de rest van de afweer (T-helpercel), deels zelf cellen kapot kunnen maken (cytotoxische T-cel) en deels de afweerreactie op tijd remmen (suppressorcel).

- B-lymfocyten: een deel maakt ziekteverwekkers direct dood, een deel maakt antistoffen/ antilichamen en een deel zorgt voor de opbouw van geheugen. 

- dendrietische cellen: Je dendritische cellen herkennen een ziekteverwekker die het lichaam binnenkomt en geven dan een signaal aan de juiste lymfocyten om aan het werk te gaan.

Het complementsysteem en de cytokinen (zie niet-specifiek) zijn ook onderdeel van de specifieke afweer.

Antistoffen/antilichamen

Er zijn verschillende soorten antistoffen met een eigen functie. 

Voorbeelden zijn IgM, IgG, IgE, IgA en IgD

IgM eerst, daarna IgG (geheugen). IgD? IgE parasieten en allergie (stimuleren basofielen tot histamine-productie), IgA in slijmvliezen. 

Wat is het effect van een vaccinatie op het afweersysteem?
Probeer het zelf te beredeneren en/of zoek het op.

BONUS

Afweer doet.....

        .... te veel              ... te weinig

tegen

stoffen

of cellen

.....

...van

binnen

...van

buiten

Soort ziekte?

Soort ziekte?

Soort ziekte?

Soort ziekte?