les 4 bol dond

• assistenten in de gezondheidszorg
• MBO
• Studiejaar 3

Week 4

terminale en stervens fase

Palliatieve sedatie en euthanasie

Leerdoelen van vandaag

De studenten kunnen de belangrijkste taken van een verpleegkundige in terminale zorg opnoemen en uitleggen hoe zij steun bieden aan de familie

De studenten kunnen de procedures rondom palliatieve sedatie en euthanasie beschrijven.

Stelling: Ik ga de opgegeven leerdoelen halen vandaag.

😒🙁😐🙂😃

Eerst even wat herhaling van de vorige lessen...

Een andere naam voor palliatieve zorg is terminale zorg.

1. Eens
2. Oneens

Palliatieve sedatie is een goed alternatief voor euthanasie.

1. Eens
2. Oneens

Wat doe je bij dyspneu in de terminale fase?

1. Morfine starten of ophogen
2. Morfine afbouwen en stoppen i.v.m. ademhalingsdepressie
3. Salbutamol vernevelen

Fentanyl veroorzaakt minder vaak obstipatie dan morfine

1. Eens
2. Oneens

Palliatieve vs terminale zorg

Thuis​​

Hospice/ Bijna Thuis Huis​​

Palliatieve unit​​

Woonzorgcentrum​​

Verpleeghuis​​

Ziekenhuis

Waar wordt
terminale zorg
gegeven?

hospicelansingerland.nl

Terminale zorg

• zorg voor diegene die niet meer beter worden
• Overlijden < 3 mnd
• Richt zich op de kwaliteit van sterven

Palliatieve zorg richt zich daartegen op de kwaliteit van leven.

Symptomen Terminale fase

• Vermoeidheid
  
• Pijn
  
• Misselijk & Braken
  
• Dyspnoe
  
• Obstipatie
  
• Ileus
  
• Delier
  
• Angst
  
• Depressie

Terminale zorg

De verpleegkundige richt de zorg op een rustig en een kwalitatief goed stervensproces:

• Symptomen controleren en bestrijden, waarbij het behoud van cognitieve functies soms niet meer haalbaar of niet wenselijk is. 
• Eventuele behandelingen richten zich alleen tot last te verminderen  
• De zorgvrager is in deze fase vaak niet meer wilsbekwaam. 
• Samenwerken, overleg en het maken van afspraken met de zorgvrager en zijn sociale netwerk centraal. Geven van voorlichting aan vooral het sociale netwerk. zorg voor naasten
  

Stervensfase

Anorexie-cachexie syndroom

patiënten overlijden niet omdat ze niet meer eten, ze eten niet meer omdat ze overlijden

Markeren van de stervensfase

Belang van tijdige markering voor patiënten

• Van symptoomcontrole naar optimaal comfort.
  
• Voorbereiden op naderende dood – afscheid kunnen nemen
  
• Terugtrekken uit het leven vraagt om ‘met rust gelaten te worden’
  

 Het stervensproces

Sterven is een proces - lichaamsfuncties gaan steeds verder achteruit 

• zintuigen 
• - gevoel / gezichtsvermogen
• eten en drinken
•  - minder behoefte aan eten en drinken
• ademhaling
•  - slechter slikken > ophoping van slijm in keel (rochelen)
• temperatuur -
•  kan lager worden of terminale koorts (40gr) 
• incontinentie:
• CAD / inco
• cyanose (blauw worden)
• - bloedsomloop verslechtert/ bloeddruk wordt lager > doodsmasker 
• Abstineren:

staken of afzien van levensverlengend handelen

Zorg tijdens de terminale fase?

Kwaliteit van sterven staat centraal.: schrijf op:

• 
  
• Alle zorg is gericht op het bieden van comfort. 
• Voorlichting geven aan de naasten. 
• Goede mondzorg
• Verschonen van incontinentiemateriaal
• Wassen van het gezicht, de handen en de genitaliën. 
• Pijnmedicatie: insuflon. 
• 
  
• Besteed aandacht aan naasten en mantelzorgers.   begeleiding 
• het niet willen loslaten.

eerlijk en oprecht

Waar kan een terminale zorgvrager bang voor zijn?

• pijn 
• stikken 
• controle verlies
• afscheid nemen van naasten 
• sterven 
• de dood 

3 soorten dood:

• Klinische dood: je kan nog reanimeren: doe je dit niet gaat het na 5 min over naar biologisch dood.
• Biologisch dood: toestand waarbij ademhaling, bewustzijn en circulatie afwezig zijn en ook niet meer op gang kunnen worden gebracht. hartdood
• 
  
• Hersendood: Iemand is hersendood als de hersenen stoppen met werken en nooit meer kunnen werken. Iemand die hersendood is, is niet meer in staat om via de hersenen signalen naar het lichaam te versturen. Hierdoor is zelfstandig denken, horen of voelen niet meer mogelijk.  ook niet zelfstandig ademen 
• 
  

Pauze

korte pauze!

Na het overlijden 

Het overlijden 

Iemand is overleden als er geen hartslag en geen ademhaling meer is 

Wat is het eerste wat je doet als een cliënt is overleden?

1. De uitvaartonderneming (laten) bellen
2. De gemeente vragen om toestemming voor crematie
3. De familie bellen om te zeggen dat hun familielid is overleden
4. Een arts raadplegen om de dood te laten vaststellen

Na het overlijden

Wanneer de dood is vastgesteld, moet een arts de lijkschouwing doen. 

Het doel hiervan is een niet-natuurlijke dood uit te sluiten. 

De overledene moet binnen drie uur geschouwd worden.

 Er moet wel direct geschouwd worden als de familie daarom vraagt of als er een vermoeden van een onnatuurlijke dood is.

 of bij lichaam aan de wetenschap stellen

Wat is er aan de hand als er, na het overlijden, een gemeentelijke lijkschouwer komt?

Niet natuurlijke dood

• de dood als gevolg van ongeval, geweld, misdrijf, zelfmoord
• de dood als gevolg van euthanasie 
• bij fouten in zorgverlening (vb medicatiefout met dood als gevolg)
• bij dood door een val 
• bij overlijden na een week/ weken aan de gevolgen van incident 
• bij minderjarige

Zorg na het overlijden 

Verzorging van het lichaam 

• Leg cliënt op rug - hoofd op kussen - handen op de borst 
• Vraag nabestaanden of het kunstgebit in moet, voordat mond wordt gesloten /  vraag arts om toestemming (- bij niet natuurlijke dood mag er niets veranderd worden)
•  zet raam open of airco aan
• iedereen mag het lichaam afleggen - overleg met nabestaanden
• handdoek onder de kin.
• welke houding in bed.
• kath. en infuus etc uit.
• Haren ? 
• gezicht wassen?
• inco aan?

Clientdossier ?

Beroepsgeheim blijft altijd aan de orde - ook als cliënt is overleden

Privacy in acht nemen - nabestaanden hebben geen recht in inzage van dossier, tenzij: 

• cliënt heeft voor overlijden toestemming gegeven
• naasten hadden voor overlijden al toestemming
• zwaarwegend belang (vb info bij erfelijke aandoening)

bijzonderheden na overlijden:

obsuctie: precieze doodsoorzaak, erfelijke informatie, verbeteren van behandelingen (voor artsen)

sectie: onderzoek van het lichaam op verzoek van justitie

lichaam voor de wetenschap:  geen lichaam om afscheid van te nemen

                                                       Elk geloof heeft eigen 

                                                        visie op leven en dood 

Energizer

Pacemaker en icd?

Iemand met een pacemaker kan net zo goed als ieder ander dood gaan. 

Bij ernstig zieke patiënten is de elektrolytenhuishouding vaak ernstig in de war en is hierdoor het hart niet meer prikkelbaar, dus ook niet door een pacemaker.

 

een ICD

 Een ICD maakt door middel van een schok van zo'n 35-40 Joule een einde aan een veel de snel hartritme (Ventrikel tachycardie of Ventrikel fibrilleren), dat niet met leven verenigbaar is.

 Als een hart zo ziek is, zal er vrij snel weer zo'n gevaarlijk snel ritme optreden, wat de ICD uiteindelijk geen halt meer kan toeroepen.

 Wil je dat er op het laatste moment, als het overlijden nabij is, nog dat de drager zulke shocks krijgt? 

Palliatieve sedatie

• Opzettelijk verlagen van het bewustzijn
• Niet bedoeld om leven te verkorten:  Maar om onbehandelbaar lijden te behandelen
• Normaal medisch handelen.
• Niet te vroeg beginnen: max 14 dagen!
• Bij pijn, kortademigheid, delier

Palliatieve sedatie

Mate van sedatie: oppervlakkig/diep (diep: levensverwachting max 14 dgn)

Duur van sedatie: intermitterend/continu

Uitvoering: 

1. Midazolam s.c. pomp of injecties

2. Morfine sc pomp of injecties

Alle medicatie staken (afbouwen) m.u.v. haloperidol en dexamethason en evt scopiderm ( tegen reutelen)

Palliatieve sedatie

Verder niet vergeten: 

• Nicotinepleister bij roker plakken !
• Voeding en vocht staken (bij diepe continue sedatie)
• Denk aan blaaskatheter, wondverzorging, voorkomen van decubitus (Barriere crème), etc. 

casus

MAAK GROEPJES

LEES HET DOOR 

ZOEK OP GOOGLE ALS JE IETS NIET WEET

BEANTWOORD MET JE GROEPJE DE VRAGEN

Euthanasie

Er is sprake van euthanasie als iemand op verzoek van een ander zijn of haar leven beëindigt. 

Dit is strafbaar, tenzij het door een arts gebeurt die daarbij de zorgvuldigheidscriteria in acht neemt. 

zoek op : de 6 eisen van euthanasie

Zes zorgvuldigheidseisen

1. vrijwillig en weloverwogen verzoek tot euthanasie doet. 
2.  uitzichtloos en ondraaglijk lijden
3. Arts dient patiënt informatie over situatie en vooruitzicht te hebben gegeven.

Zes zorgvuldigheidseisen

4.  geen redelijke andere oplossing is. 

5. De arts heeft minstens 1 andere onafhankelijke arts (SCEN-arts) geraadpleegd. 

6. Arts moet op medisch zorgvuldige manier uitvoeren. 

Euthanasie

!! Wilsverklaring inzake euthanasie!! is niet het zelfde als

ACTUEEL VERZOEK TOT EUTHANASIE

Wilsverklaring inzake euthanasie: 

• Verklaring waarin je aangeeft dat je euthanasie wenst.
• Enkel in geval van onomkeerbare comateuze toestand bent (je kan nooit meer uit de coma ontwaken) .

Actueel verzoek tot euthanasie:

• De effectieve vraag om euthanasie
• Duidelijk aangeven om binnenkort te willen sterven.

Wilsbekwaam bij aanvraag.

Vrijwillig en niet éénmalig.

Medisch uitzichtloos = ongeneeslijk

               terminaal

               niet-terminaal

Wilsbekwaam bij aanvraag.

Aanvraag is zelfgeschreven.

Vrijwillig en niet éénmalig.

Medisch uitzichtloos = ongeneeslijk

       Terminaal

      

       Niet-terminaal

Voorwaarden Euthanasie

door 1e arts + 2de controle arts bevestigd en mag nadien uitgevoerd worden

Naast 1e en 2de arts ook nog 3de arts (specialist) nodig. Mag pas na 1 maand wachttijd worden uitgevoerd.

Procedure arts & apotheker

1. Tijdig aankondigen bij de apotheker

2. Mondeling contact vooraf en achteraf. 

3. Apotheker maakt euthanatica gereed (soms doet arts het zelf) + noodset en spreekt procedure door met arts.

4. Arts bewaart euthanatica deugdelijk. 

5. Tijdens uitvoering blijft arts aanwezig.

6. Gemeentelijk lijkschouwer/ lijkschouwer van de Officier van Justitie : deze moet controleren welke middelen zijn gebruikt (geëtiketteerde spuiten)+ schouwen!

Intraveneuze methode

1. Lidocaïne - ter verdoving van de injectieplek

2. Thiopental - een coma-inductor

3. Natriumchloride - doorspuiten van de infuuslijn

4. Rocuronium - spierverslapper

5. Natriumchloride - doorspuiten van de infuuslijn

Orale methode (hulp bij zelfdoding)

• De arts neemt altijd een extra set intraveneuze euthanatica en materialen voor bereiding en uitvoering mee.+ plaatsing venflon!!
• Start 12 uur van tevoren met toedienen metoclopramide: 12 uur ervoor, 6 uur ervoor en 1 uur ervoor. 
• Barbituraatdrank (pentobarbitol - vieze bittere nasmaak) - coma-inductor
• Na inname van de drank is de kans zeer groot dat de patiënt in een adequate bewustzijnsverlaging raakt en overlijdt. 

Levenseinde kliniek

NPO documentaire 

Leerdoelen van vandaag

De studenten kunnen de belangrijkste taken van een verpleegkundige in terminale zorg opnoemen en uitleggen hoe zij steun bieden aan de familie

De studenten kunnen de procedures rondom palliatieve sedatie en euthanasie beschrijven.

Stelling:
Ik heb de leerdoelen voor vandaag gehaald.

😒🙁😐🙂😃

voor nu: 

Opdracht euthanasie: ga zelfstandig aan de slag hiermee.