Hoofdstuk 2 2.1 Rechtsstaat en 2.2 Grondwet en grondrechten

• maatschappijleer
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Hoofdstuk 2

2.1 Idee en oorsprong rechtsstaat

2.2 Grondwet & grondrechten

Open blz 28 t/m 33 tekstboek

Waar denk je aan bij
een rechtsstaat?

Leerdoelen

1. In eigen woorden kunnen uitleggen wat een rechtsstaat is

2. Samenvatten hoe de rechtsstaat is ontstaan

3. De vier beginselen van de rechtsstaat opsommen

4. Je kunt uitleggen wat de grondwet inhoudt

5. Je kent de grondrechten

Rechtsstaat

Een staat waarin burgers met grondrechten beschermd worden tegen machtsmisbruik van de overheid.

Gebaseerd op:

Vertrouwen en wederkerigheid en hierdoor ontstaat rechtszekerheid

Definitie van een rechtsstaat

Vertrouwen en wederkerigheid

Waarom kan een systeem zoals in China niet voorkomen in Nederland?

Ontstaan van de rechtsstaat

Factoren

1. willekeur en uitbuiting --> onvrede onder burgers

2. Opkomst burgerij --> nieuwe kennis --> veranderd wereldbeeld

3. Vrijheid is een voorwaarde om zelf logisch na te kunnen denken

Idee van de contractfilosofen: Sluit een sociaal contract (burgers onderling) om tot afspraken te komen over vrijheid en gelijkheid.

De staat is de scheidsrechter en moet zorgen dat er veiligheid heerst. Krijgt het geweldsmonopolie. Om machtsmisbruik te voorkomen wordt ook de overheid gebonden aan de wet.

ontstaan rechtsstaat

Sociaal contract

Leg in eigen woorden uit wat er wordt bedoeld met de staat is meester en knecht. Gebruik in je antwoord de begrippen geweldsmonopolie en de trias politica.

2.2 Grondwet en grondrechten

Rechtsstaat: een staat waarin de burgers beschermd worden door grondrechten, tegen willekeur en het machtsmisbruik van de overheid

De grondwet

Grondwetten vormen de stichtingsakte voor rechtsstaten

De grondwet

1.  begrenst de macht van de overheid

2. legt fundamentele rechten van burgers vast

3. geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd

4. drukt de eenheid van de natie uit

Opdracht

• Je vormt een tweetal: In elk tweetal onderzoekt 1 persoon sociale en de andere persoon klassieke grondrechten (blz. 36 t/m 38) :
• Na tien minuten leg je jouw soort grondwet aan de ander uit.

Vragen bij Klassiek en/of Sociaal:

1. Noem de kenmerken van klassieke of sociale grondrechten

2. Leg uit waarom klassieke of sociale grondrechten zijn ontstaan

3. Noem de verschillende soorten klassieke grondrechten

4. Noem twee voorbeelden van sociale en klassieke grondrechten en ligt deze toe (WB. blz. 24 en 25 )

5. Noem het klassieke of sociale grondrecht waar jullie het meest mee te maken hebben.

Klassieke grondrechten

Artikel 1: gelijkheidsbeginsel/discriminatieverbod

Artikel 2 t/m 5: politieke rechten

Artikel 6 t/m 9: vrijheidsrechten

Artikel 10 t/m 15: bescherming van de individu

Artikel 16 t/m 18: juridische bescherming van de burger

Ontwikkelingen door de 2e wereldoorlog

De Duitse bezetting:

1. einde aan de grondrechten (1814)

2. mensen werden zomaar vermoord

3. gebrek aan sociale voorzieningen: werk/school

Gevolgen hiervan: herziening in 1983, bescherming van burgers tegen discriminatie/recht op sociale zekerheid

Sociale grondrechten

Denk aan het recht op:

• werkgelegenheid en vrije keuze van arbeid (art. 19)
• bestaanszekerheid en welvaart (art. 20)
• leefbaarheid en milieu (art. 21)
• volksgezondheid en woongelegenheid (art. 22)
• onderwijs (art. 23) 

1. Door de sociale grondrechten werd de klassieke rechtsstaat een sociale rechtsstaat oftewel een verzorgingsstaat

Huiswerk

Lezen: 2.3 en 2.4

Maken: 2.1 (1 t/m 10) en 2.2 (1 t/m 15)