8.2 De worsteling van Indonesië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

De weg naar een onafhankelijk Indonesië 

Na 1870 kreeg Nederland meer macht in Nederlands-Indië.

Met welk gevolg kreeg Nederland al snel te maken?

1. Er werd meer gevochten tussen Indonesiërs onderling.
2. Er werd minder vaak gevochten tussen Nederlanders en Indonesiërs.
3. Het verzet van de Indonesiërs tegen de Nederlanders nam toe.

Vanaf ongeveer 1900 vonden veel mensen dat Nederland niet alleen moest verdienen aan Nederlands-Indië. Nederland moest het land ook helpen met bijvoorbeeld onderwijs en ziekenzorg.
Onder welke naam staan deze plannen bekend?

1. batig slot
2. ethische politiek
3. kolonisatie

Tussen 1900 en 1945 groeide het nationalisme in Nederlands-Indië.

Welke oorzaak voor de groei van het nationalisme is juist:

1. de invoering van de Ethische Politiek
2. de Nederlandse belofte van onafhankelijkheid
3. de toename van de Indonesische bevolking

Teleurstelling bij Indonesische nationalisten

• Jongeren krijgen meestal niet de goede baan waarvoor ze zijn opgeleid

• Uit alles blijkt: voorlopig nog geen onafhankelijkheid, het bevalt de Nederlands wel in Indië (Tempo Doeloe)

Gevolgen

• Radicalisering: geen samenwerking meer met de Nederlanders

• (Gewapende) strijd voor onafhankelijkheid, bijvoorbeeld met een opstand

• Partai Kommunis Indonesia (PKI)

• Partai Nasional Indonesia (PNI)

PKI

Partai Kommunis Indonesia

Oprichting 1914

Streeft naar onafhankelijkheid

Zet aan tot massale opstand

Reactie Nederland

• Partijen worden verboden: PKI (1927), PNI (1931)

• Leiders worden gevangen gezet: Soekarno en Hatta (PNI)

• Alleen gematigde groepen werden toegestaan

Waarom werd de PKI verboden?

Van welke partij was Soekarno de partijleider?

Met welke gebeurtenis komt er in 1942 verandering in het proces naar onafhankelijkheid voor Indonesië?

De Japanse bezetting

• Strijd tussen Nederland en Japan duurde van januari-maart 1942

• Veel Nederlanders worden gevangen gezet in interneringskampen (Jappenkampen)

• Soekarno en Hatta (vrijgelaten) gaan samenwerken met de Japanners (in ruil voor onafhankelijkheid)

Leven in de Jappenkampen (1)

• Kampen voor zowel krijgsgevangenen als burgers; mannen en vrouwen

• Lijfstraffen

• Honger (bubur atji: "stijfselpap")

• Dwangarbeid (bijvoorbeeld werken aan de beruchte Dodenspoorlijn: Birmaspoorlijn)

Leven in de Jappenkampen (2)

• Slechte hygiëne en huisvesting
  

• Ziekte (dysentrie = zware diarree)

• Gedwongen prostitutie (Troostmeisjes)

• Ongeveer 25.000 Nederlanders zijn omgekomen in de Jappenkampen

Capitulatie van Japan

15 augustus 1945

    Let op: deze foto is van            2 september 1945 

(officiële ondertekening)

Soekarno roept de onafhankelijk uit

17 augustus 1945

Waarom is dit mogelijk?

• Nederlanders zitten nog in de kampen

• Geen Nederlands leger in de buurt

• Japans leger moet toezicht houden op de orde

• Pedoema’s (nationalistische jongeren) beheersen de straten

Bersiap-periode

• Najaar 1945-voorjaar 1946

• Gezagsvacuüm: onduidelijk wie écht de macht heeft, daardoor kunnen pedoema's hun gang gaan 

• Zeer gewelddadige periode met duizenden slachtoffers (vooral Nederlanders en pro-Nederlandse groepen)

Waar

Niet
waar

De Indonesiërs waren blij met de komst van de Japanners in 1942

De Japanners zetten Soekarno gevangen in een Jappenkamp

De Nederlanders verslaan de Japanners en bevrijden de kolonie

Soekarno roept meteen na de capitulatie van Japan, de Indonesische onafhankelijkheid uit.

Waarom zou Soekarno ook wel de 'vader des vaderlands' van Indonesië genoemd worden?

Poster van de stichting "Indië in Nood" uit augustus 1945. 

Uit deze poster blijkt...

1. Dat Nederland in 1945 bereid was om met Japan samen te werken
2. Dat Nederland in 1945 bereid was om met Soekarno samen te werken
3. Dat Nederland in 1945 niet bereid was om Indonesië als kolonie op te geven
4. Dat Nederland in 1945 wel bereid was om Indonesië als kolonie op te geven

En nu...?

• Engelsen zijn in de buurt, maar hebben geen zin in nieuwe oorlog: Nederland moet het zelf maar oplossen

• Nederland wil de onafhankelijke republiek Indonsië helemaal niet erkennen.

• Nederlander wil niet praten met Soekarno (verrader en opstandeling)

Waarom wilde NL de kolonie na WOII weer terug?

1. NL wilde haar macht uitbreiden
2. NL wilde Indonesië opbouwen na de oorlog
3. NL wilde weer inkomsten uit de kolonie halen
4. NL wilde de bevolking steunen

1e Politionele actie 

(juli 1947-januari 1948)

• Operatie Product (Agresi 1): herstellen van het Nederlandse gezag

• Bewuste keuze voor de naam 'politionele' actie en niet voor het woord 'militair', of 'oorlog'

• Militair een succes, politiek niet: Republiek bleef bestaan en er kwam veel kritiek uit het buitenland

2e Politionele actie 

(december 1948-januari 1949)

• Operatie Kraai (Agresi 2): vernietigen Republiek Indonesië en leiders gevangen nemen

• Nederland wilde snel afrekenen met onrust in Nederlands-Indië: kostte teveel geld

• Ook nu weer, militair gezien, een succes (let op: op grote schaal zijn oorlogsmisdaden gepleegd)

Wat is een politionele actie?

Welke kritiek kun je hebben op de term 'politionele actie'? Licht je antwoord toe.

Indonesië wordt onafhankelijk

• Grote druk op Nederland: VS dreigen met het stopzetten van de Marshallhulp
  

• Nieuwe onderhandelingen: Indonesië zal onafhankelijk worden én er komt een Nederlands-Indonesische Unie

• Soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949

www.npostart.nl

De Japanners bezetten Nederlands-Indië

Japan capituleert. De Nationalisten roepen de onafhankelijkheid uit.

Nationalisten in de PNI streven naar onafhankelijkheid

Nederland erkent de ofafhankelijkheid van Indonesië

Het militaire ingrijpen van NL mislukt, omdat de VN en VS het er niet mee eens zijn. 

In juli 1947 verscheen deze spotprent van tekenaar Jordaan. 

De titel luidt: Amerika komt tussenbeide - "En nu ophouden met dat gekibbel - dan krijgen jullie je eisje!"

Op de ijscokar  staat 'financiële steun'. 

Op de jas van de agent staat Truman

Op de papieren op de grond staat 'Nederlandse eisen' en 'Indonesische eisen'.

Geef voor jezelf antwoord op de volgende vragen:

• Voor welk land staat de agent symbool? Hoe weet je dat?
• Voor welk land staan de twee jongens symbool? Hoe weet je dat?
• Waar staat de ijscokar (of de ijsjes) symbool voor? Hoe weet je dat?

1

De agent staat symbool voor de VS. Dat kun je afleiden aan de titel van de spotprent (Amerika komt tussenbeide) én op de jas van de agent staat de naam Truman. Hij was de president van de VS in 1947. 

De titel luidt: Amerika komt tussenbeide - "En nu ophouden met dat gekibbel - dan krijgen jullie je eisje!"

2

De jongetjes zijn (bijna) aan het ruzie maken. Dat zie je aan de gebalde vuisten, de gezichtsuitdrukking van het linker jongetje en kun je afleiden uit de tekst: ze moeten ophouden met het gekibbel. 
Het linker jongetje staat symbool voor Indonesië. Je ziet dat aan zijn huidskleur en zijn hoofddeksel (Soekarno droeg er altijd zo een). Het rechter jongetje staat symbool voor Nederland, te herkennen aan zijn blonde haren en overall. 

3

Op de ijscokar staat 'financiële steun'. Hiermee wordt de Marshallhulp bedoeld die Nederland op dat moment van de VS krijgt. 
Als je goed kijkt, zie je dat dat ijsverkoper kleding aan heeft die verwijst naar de Amerikaanse vlag. 
De VS willen dat Nederland Indonesië onafhankelijk laat worden; de VS zijn immers zelf ook een voormalige kolonie die zich heeft losgemaakt van haar overheerser. 
Als de kinderen niet stoppen met vechten, krijgen ze geen geld. Nederland werd door de VS gechanteerd met de Marshallhulp.

Waarom wilden de VS Nederland dwingen om de onafhankelijkheid van Indonesië te accepteren?

Wat was voor Nederland de aanleiding om toch de soevereiniteit van Indonesië te erkennen?

In augustus 1947 verscheen deze spotprent van tekenaar Jordaan. 

Op de helm van de Militaire Politieagent staat 'veiligheidsraad'  (onderdeel van de Verenigde Naties dat over militair ingrijpen gaat)

Op het nummerbord van de auto staat 'politionele actie'. 

In welk jaar werd de soevereiniteitsoverdracht getekend?

Republik Indonesia

Relatie met Nederland blijft echter moeilijk: 

veel discussies over o.a.: de Molukken, mensenrechten en ontwikkelingshulp.

(De Nederlands-Indonesische Unie bestaat tot 1956)

Sleep in de juiste volgorde

1

2

3

4

5

6

VOC start kleine kolonie

Modern Imerialisme: ontstaan Nederlands-Indië

Soekarno richt zijn eigen partij op

Soekarno wordt gevangen gezet

Japan bombardeert Pearl Harbor

Japan bezet Nederlands-Indië en laat Soekarno vrij

Video

NOS op 3: 

Het eeuwenlange geweld in Nederlands-Indië

Stel 1 vraag over iets dat je in
dit hoofdstuk nog niet zo goed hebt begrepen.