H4 par. 4.5 De komst van het socialisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Memo havo 2

H4 Tijd van burgers en stoommachines

De industriële revolutie

par. 4.5 De komst van het socialisme

Leerdoelen

Hoofdvraag: Wie namen het op voor de lagere klassen?

• Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland industrialiseerde.
• Je kunt uitleggen wat industrialisatie inhoudt.
• Je kunt uitleggen welke twee groepen socialisten er waren en voor welke idealen zij zich inzetten.
• Je kent de begrippen en jaartallen van deze paragraaf.
  

De industriële revolutie in Nederland

Tweede helft 19e eeuw industrialisatie in Nederland.

• Introductie van de stoommachine
• Verbeteringen in de landbouw  (mechanisatie en uitbreiding  landbouwareaal)

• Ontstaan textielindustrie en fabrieken voor landbouwproducten
• Rond 1890 ontstaat zware industrie: machinebouw en scheepsbouw

De industriële revolutie in Nederland

Verbeteringen infrastructuur: stimuleerden handel (vooral met Duitsland)

• Haven van Rotterdam
• Uitbreiding  spoorwegennet
• Aanleg waterwegen (Noordzeekanaal en Nieuwe Waterweg)

Eind 19e eeuw, steenkolenmijnen in Zuid-Limburg geopend.

Door de industrialisatie groeiden de steden.

De industriële revolutie in Nederland

• Mannen, vrouwen en kinderen werken in de fabrieken
• Lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden
• Verbeterde weinig: lagere klassen bleven arm
• Sociale kwestie = Probleem van armoede en slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders als gevolg van de industriële revolutie. 

Socialisme tegen kapitalisme

In 1848 kreeg een kleine groep rijke mannen kiesrecht (bourgeoisie/ gegoede burgerij).

Stemden bij verkiezingen op liberalen. Nadruk op economische vrijheid (handel en industrie). Overheid bemoeide zich niet met economie. 

Kapitalisme = economisch syteem waarbij alles draait om geld. Grond en fabrieken zijn in handen van ondernemers die proberen zoveel mogelijk winst te maken.

 

Socialisme tegen kapitalisme

Lagere klassen hadden dus geen invloed.  Rond 1850 ontstond het 

socialisme.= politieke stroming die opkomt voor gelijkheid tussen 

arm en rijk in de samenleving.

Grondlegger is Karl Marx. Schreef 'Das Kapital' en 

'Communistisch Manifest' (met Friedrich Engels)

Twee stromingen:

• communisme 
• sociaaldemocratie 

Socialisme tegen kapitalisme

Communisme 

• Klassenstrijd tussen arm en rijk. 
• Arbeiders zullen in revolutie de macht grijpen.  
• Ongelijkheid wordt afgeschaft. 
• Productiemiddelen zoals geld, land, fabrieken worden 

bezit van de staat.

• Staat zorgt voor eerlijke verdeling opbrengsten economie.

Communisme = Socialistische beweging waarbij arbeiders de macht grijpen door middel van een revolutie en zo een klassenloze samenleving creëren.

Socialisme tegen kapitalisme

Sociaaldemocratie 

• Gematigde stroming
• Geen klassenstrijd of revolutie
• Verbeteren werk- en leefomstandigheden
• Sociale wetten invoeren via parlement

Sociaaldemocratie = Gematigde stroming in het socialisme, 

die de werk- en leefomstandigheden van arbeiders wil 

verbeteren via het parlement in plaats van door revolutie.

De eerste sociale wetten

• Eerste Nederlandse socialist was Domela Nieuwenhuis  

(weinig invloed).

• Sociaaldemocraten wilden uitbreiding kiesrecht. Meer

invloed arbeiders. 

• In 1894 Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP)  

opgericht (leider Troelstra).  Afhankelijk van andere partijen.

• Kiesrecht werd tot 1917 mondjesmaat uitgebreid.  

Pas in 1917 algemeen mannen kiesrecht.

De eerste sociale wetten

1872 Vakbonden toegestaan. 

Vakbond = Vereniging van mensen met een bepaald beroep, 

die opkomt voor de rechten van werknemers en strijdt voor 

betere werkomstandigheden.

Middelen: Demonstraties en stakingen

Voorbeelden van sociale wetten

1874 Kinderwet van Van Houten

1901 Ongevallenwet

1919 45-urige werkweek en 8-urige werkdag

Aan de slag

Wat? Zie whiteboard.

Hoe? Alleen 

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit? Dan bij je docent. 

Tijd? Tot het einde van de les. 

Klaar? Leer begrippen en jaartallen. Vraag docent.