3.5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Thema 3: 

Bloedsomloop

Basisstof 5 KGT: Afweer

Basisstof 6 BK: Afweer

Planning

1. Magister

2. Terugblik

3. Leerdoelen van vandaag

4. Uitleg

5. Filmpje

6. (Zelfstandig) werken

7. Afsluiten

leerdoelen

•  Je kunt beschrijven hoe je immuun wordt voor een ziekte.
• Je kunt beschrijven hoe je immuun wordt door een inenting.

Afweer

Ziekteverwekkers komen niet zo gemakkelijk je lichaam binnen. Lukt het ze toch, dan maken witte bloedcellen de ziekteverwekkers onschadelijk. Dat heet afweer.

Lichaamsvreemd

Stoffen die niet in je lichaam thuishoren, noem je lichaamsvreemde stoffen. Van lichaamsvreemde stoffen kun je ziek worden. Je lichaam probeert vreemde stoffen op drie manieren tegen te houden:

• met de huid

• met de slijmvliezen in de luchtwegen

• met zoutzuur in maagsap

De huid

De huid houdt schadelijke stoffen en organismen tegen, bijvoorbeeld bacteriën.

De slijmvliezen

De slijmvliezen in je neus houden kleine stofjes en ziekteverwekkers tegen. Trilharen verplaatsen het slijm naar de keelholte, waar het wordt ingeslikt.

De maag

In je maag worden de bacteriën gedood door zoutzuur (een stof in het maagsap). Ook bacteriën die met je voedsel zijn meegekomen, worden door het zoutzuur gedood.

Infectie

Als het ziekteverwekkers toch lukt om je lichaam binnen te komen, heb je een infectie. Het afweersysteem (of immuunsysteem) wordt dan actief en gaat de ziekteverwekker bestrijden. Ziekteverwekkers zijn meestal bacteriën of virussen. Ook sommige schimmels kunnen een infectie veroorzaken.

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen horen bij het afweersysteem. Je kunt witte bloedcellen zien als ‘soldaten’. Ze worden eropuit gestuurd om de ziekteverwekkers te vinden en te doden. Sommige witte bloedcellen doen dat door de ziekteverwekker op te nemen en kapot te maken. De witte bloedcel gaat daarbij zelf ook vaak dood.

Witte bloedcel

Bacteriën

Antistoffen

Er zijn andere typen witte bloedcellen die antistoffen maken tegen de ziekteverwekkers (bv. bacteriën of virussen). Deze antistoffen plakken zich vast aan de ziekteverwekker en maken deze onschadelijk. 

Voor elke ziekteverwekker is er een andere speciale antistof nodig. Je lichaam moet deze allemaal kunnen maken. Deze antistoffen worden vervoerd door het bloed. 

Infectie

Als je een infectie hebt, duurt het een tijdje tot de witte bloedcellen voldoende antistof hebben gemaakt . Daardoor word je bij een infectie vaak eerst ziek. Als er voldoende antistof is gemaakt, word je weer beter.

Immuun

Als je lichaam een antistof heeft gemaakt, blijft deze antistof nog een tijdje aanwezig in het bloed. Bovendien ‘onthouden’ de witte bloedcellen hoe ze deze antistof moeten maken. Komt dezelfde ziekteverwekker later nog een keer in je lichaam, dan kunnen de witte bloedcellen meteen de juiste antistof maken. Je wordt dan niet ziek: je bent immuun geworden voor deze ziekte.

Allergie

Soms reageert het lichaam niet op ziekteverwekkers maar ook op andere stoffen die normaal niet in het lichaam zitten maar op zich niet ziekmakend zijn. Bijvoorbeeld pinda's. Als dit gebeurt heb je een allergie. 

Allergische reacties

Bij een allergie ben je overgevoelig voor bepaalde stoffen.

Als je deze stoffen inademt, inslikt of aanraakt, krijg je een allergische reactie. Je afweersysteem reageert dan op de stof. Daardoor krijg je bijvoorbeeld een rode plek, huiduitslag, een branderig gevoel, jeuk of ontstekingen.

Je kunt voor heel veel stoffen allergisch zijn. Voorbeelden zijn huisstof, haren van dieren, stoffen in voedsel, chemische stoffen, pinda’s, wespensteken en stoffen in make-up.  

Maken:

Basisstof 5 KGT: Afweer

Basisstof 6 BK: Afweer