VEI M4 9.2 Stengels en wortels 2023 2024

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

BS 2: Wortels en stengels

Huiswerk 

Maken en lezen 9.1 en 9.2 volgens de planner!

Dus ook begrippenlijstjes in je schrift en test jezelf (online) etc.!

Met welk onderdeel van het blad regelt de plant de wisseling van gassen en de verdamping van water?

1. Opperhuid
2. De hele plant
3. De huidmondjes
4. Het blad

Op een droge dag in de zomer staat een plant in de zon. Hoe zullen de huidmondjes eruitzien?

1. zoals in afbeelding 1
2. zoals in afbeelding 2

Waar zitten bij de meeste planten de huidmondjes vooral?

1. onderkant van het blad
2. bovenkant van het blad

Lesdoelen 

• Je kunt in afbeeldingen vaatbundels, houtvaten en bastvaten benoemen en je kunt de functie van deze delen beschrijven.
  

• Je kunt beschrijven hoe planten stevigheid verkrijgen.
  

• Je kunt beschrijven hoe opname en transport van water en mineralen bij planten plaatsvinden en je kunt het belang hiervan voor de fotosynthese beschrijven.

Functie stengels 

1. Dragen van bladeren en   bloemen
2. Transport van water en  voedingsstoffen (mineralen)
3. Opslag reservevoedsel

Transport door vaten

Bladeren van planten hebben water nodig om glucose te maken met ........

• Bij welk proces wordt deze glucose gemaakt?
• Waar komt het water vandaag en hoe komt het in de bladeren?
• Noteer de formule van Fotosynthese!
• Koolstofdioxide + water +zonlicht --> glucose + zuurstof

Vervoer via vaatbundels

Er zijn twee typen vaten: houtvaten en bastvaten, die bij elkaar in een vaatbundel liggen.

Ezelsbruggetje:

• Houtvaten: Water en mineralen uit bodem (transport omHoog)
• Bastvaten: Producten uit fotosynthese naar andere plant-delen vervoeren (transport naar Beneden)

Vaatbundels 

• zorgen voor transport in (zaad)planten
• bestaan uit een groepje vaten (lange buisjes die van de wortels tot aan de bladeren lopen)                                                                             2 soorten vaten:
•        Houtvaten en Bastvaten

Houtvaten 

• Vervoeren water met mineralen van de wortel naar de bladeren 

      (Houtvaten - omHoog)

• In bladeren liggen de Houtvaten Hoog en de bastvaten laag.

• In de stengel liggen ze aan de binnenkant (in het Hart)

Bastvaten 

• Vervoeren water met energierijke stoffen van de bladeren naar alle delen van de plant (Beneden)
• Noem drie energierijke stoffen!
• Koolhydraten, vet en eiwit
• In bladeren liggen de bastvaten aan de onderkant
• In de stengel liggen ze aan de Buitenkant

Vezels

• Vezels zorgen voor stevigheid in zowel de plant als rondom de vaatbundels.
• Van vezels worden allerlei pructen gemaakt.

Stevigheid plant

• Door vocht in de vacuolen van de cellen
• Door cellulose en houtstof in de celwanden van houtcellen en vezels

kruidachtig of houtachtig?

Kruidachtig & houtachtig

Kruidachtige planten: stevigheid door water(druk) in de vacuoles van de cellen.

Houtachtige planten: stevigheid door cellulose en houtstof in de celwanden van houtcellen en vezels.

Functie wortels 

• Vastzetten in de grond
• Water met mineralen 

       opnemen

• Opslag van reservevoedsel
  

Wortelstelsel

Alle wortels samen noemen we het wortelstelsel:

• hoofdwortel
• zijwortel
• wortelharen

Wortelharen

Vergroten het worteloppervlak

Zorgen voor opname van water en opgeloste stoffen

2 oorzaken waardoor water omhoog kan.

1. Zuiging van de bladeren

Houtvaten vervoeren het water omhoog, tegen de zwaartekracht in. De belangrijkste oorzaak van het transport in de houtvaten is de zuiging van de bladeren. Uit de bladeren verdampt voortdurend water. Door de verdamping van water vanuit de bladeren wordt het water in de houtvaten omhoog gezogen.

Je kunt dit vergelijken met drinken door een rietje:

• Het water dat de bladeren door verdamping kwijtraken, wordt weer aangevuld vanuit de houtvaten in de nerven.

• Het water van de houtvaten in de nerven wordt weer aangevuld vanuit de houtvaten in de stengel(s).

• Het water in de houtvaten in de stengel(s) wordt weer aangevuld vanuit de houtvaten in de wortels.

Transport omhoog oorzaak 2

2. Worteldruk

Een tweede oorzaak voor het transport in de houtvaten is de worteldruk. De wortels van een plant ‘persen’ het water in de houtvaten omhoog. Bij de meeste soorten planten levert de worteldruk maar een kleine bijdrage aan het transport van water en mineralen. Vooral de zuiging van de bladeren zorgt voor de stijgende stroom in de houtvaten. Door het zuigen van de bladeren en de worteldruk kan water in de houtvaten tot grote hoogte worden vervoerd (zie afbeelding 9).

Het water dat in de bladeren aankomt, verdampt voor het grootste deel. Een klein deel wordt verbruikt bij de fotosynthese. De mineralen blijven achter in de bladeren en worden gebruikt bij de opbouw van stoffen waaruit planten bestaan.

Manier 1:

worteldruk = wortels persen het water omhoog 

Manier 2

Zorgt voor meeste vervoer.

Zuigkracht bladeren door verdamping

Een vaatbundel bestaat uit ...

1. houtvaten en nerfvaten
2. bastvaten en suikervaten
3. houtvaten, suikervaten en nerfvaten
4. bastvaten en houtvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Bastvaten vervoeren....

1. van de wortel naar de bladeren
2. van de bladeren naar de wortel

Bastvaten bevinden zich aan de .......... van een blad.

1. onderkant
2. bovenkant

Transport omhoog in een stengel komt o.a. door....

1. spierkracht
2. zwaartekracht
3. verdamping van water uit de huidmondjes
4. zuigkracht van de bastvaten

Waar zitten luizen op een blad?

1. houtvaten
2. vaatbundel
3. bastvaten

Een peen is een verdikte wortel die reservestoffen bevat.
Hoe komen de reservestoffen in de peen?

1. via bastvaten
2. via houtvaten
3. via haarvaten
4. via wortelharen

Aan de slag

1) Zoek in basisstof 3 op wat assimilatie is. 

2) Bestudeer alvast afb. 2 van basisstof 3 (glucose als grondstof).

3) Maak opdrachten volgens je planner van basisstof 9.2 (Huiswerk!)