Thema 4 - Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 4

Afweer

BINAS tabellen: 77, 84I-N, 87A

Basisstof 1

- Je kunt de werking en functie van de huid bij de afweer van de mens beschrijven

Pathogenen

• Bacterie
• Schimmel
• Dieren
• Virus

Virussen

• Eiwitmantel met DNA/RNA
• Hecht aan receptor gastheercel
• DNA/RNA in cytoplasma wordt afgelezen en virussen vermenigvuldigen
• Cel dood of beschadigd

Externe afweer

• Mechanische afweer: huid, slijmvliezen
• Chemische afweer: zoutzuur maagsap, pH huid

Huid

• Hoornlaag beschermt tegen beschadiging, uitdroging, infectie
• Kiemlaag levende epitheelcellen en melanocyten
• Talgklieren in haarzakjes produceren talg, houdt hoornlaag soepel
• Lederhuid bindweefsel, zintuigcellen, uitlopers zenuwcellen, haarspiertjes, bloedvaten, zweetklieren
• Onderhuids bindweefsel met vetcellen

Basisstof 2

- Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven

- Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven

- Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten

Aangeboren en verworven afweer

• Maak een verhaal met tekeningen waarin je laat zien hoe je immuunsysteem reageert op een ziekteverwekker
• Start met de reactie van de aangeboren afweer en laat zien hoe de verworven afweer wordt geactiveerd
• Benoem alle verschillende soorten witte bloedcellen die bij de reactie betrokken zijn en laat met pijltjes en beschrijvingen zien wat er gebeurt 

Aangeboren afweer

• Fagocyten: granulocyten en monocyten
• Monocyten: macrofagen en dendritische cellen
• Herkennen ziekteverwekkers aan afwijkende antigenen
• Fagocyteren ziekteverwekkers

Granulocyt en macrofaag vallen indringer aan

Fagocytose door fagocyten

Antigenen indringer binden aan MHC-II receptoren     --> Antigeen Presenterende Cel (APC)

MHC-receptoren

• MHC-I receptoreiwitten op celmembraan alle cellen met celkern en bloedplaatjes
• MHC-II receptoreiwitten op macrofagen, dendritische cellen en B-cellen

Verworven afweer

• Uit stamcellen in rode beenmerg ontstaan T- en B-lymfocyten
• Lymfocyten binden aan antigeen één type ziekteverwekker 
• Miljoenen variaties, rijping in thymus
• Lymfocyten met binding aan lichaamseigen antigenen afgebroken

Humorale respons: lichaamsvocht

Cellulaire respons: cellen

APC bindt aan T-lymfocyt, deze deelt en vormt T-helpercellen en cytotoxische T-cellen

T-helpercellen activeren B-lymfocyten en cytotoxische T-cellen

Cytotoxische T-cellen ruimen geïnfecteerde cellen op en vormen geheugencellen

Th-cellen activeren B-lymfocyten, deze vormen B-plasmacellen en B-geheugencellen

Antistoffen maken indringer onschadelijk

Basisstof 3

- Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan

Immuniteit

Benoem de vier manieren waarop immuniteit kan ontstaan en geef van elke manier een voorbeeld.

Basisstof 4

- Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan door antigenen bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt

Expertgroepen

1. Leg uit hoe het HLA-systeem werkt en op welke manier het bepaalt welke orgaantransplantaties er mogelijk zijn
2. Leg uit hoe het ABO-systeem werkt en op welke manier het bepaalt welke bloedtransfusies er mogelijk zijn tussen bloedgroepen
3. Leg uit hoe het resus-systeem werkt en op welke manier dit invloed heeft op moeder en baby tijdens de zwangerschap 

Transplantatie

• Afstotingsreacties door MHC eiwitten celmembraan
• Bij mens MHC-systeem: HLA
• Door HLA-systeem onderscheiden lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde
• Nooit 100% overeenkomst met donor
• Afstoting door cellulaire afweer

ABO-systeem

• Bloedgroepen vernoemd naar antigenen
• Antigeen A, B, beide of geen antigenen
• Celmembranen rode bloedcellen

Antistoffen in bloedplasma

Bloedtransfusie rode bloedcellen

Resusfactor

• Resusantigeen op celmembraan
• Rh- kan antistof resusantigeen maken na contact Rh+ bloed
• Eerste contact weinig antiresus
• Tweede contact grote hoeveelheid antiresus

Resuskindje

• Pathogenen, virussen, externe afweer
• Aangeboren en verworven afweer
• Natuurlijke en kunstmatige immuniteit, actief en passief
• Transplantaties, bloedgroepen

https: