hoofdstuk 4: koude oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.1 Een verdeeld Europa

wat gaan we doen?

inleiding

eerste leerdoel

aan het werk

4.1 Een verdeeld Europa

Vandaag ga je leren:

- Wat de oorzaken en gevolgen van de koude oorlog waren

- Hoe Duitsland zich ontwikkelde na WO II

- Waarom de NAVO en het Warschaupact ontstonden

Conferentie van Jalta (afspraken) (1945)

vlak voor het einde van WOII kwamen belangrijke leiders bij elkaar om afspraken te maken.

wie herken je?

conferentie van Jalta

• Duitsland werd opgedeeld in vier  bezettingszones. 
• In de andere landen zouden vrije verkiezingen   worden gehouden.
  
• De geallieerde landen zouden nauw met elkaar samenwerken.

--> niet gelukt

IJzeren Gordijn

Verdeling Duitsland

Nieuwe supermachten Sovjet-Unie en de VS. 

Beide landen wilden hun eigen ideologie verspreiden over de wereld en de invloed van de tegenstander te beperken. 

Ze stonden dus tegenover elkaar, maar vochten dit niet uit op elkaars grondgebied --> de oorlog is nooit 'heet' geworden. 

Koude oorlog 

Een oorlog waarbij gedreigd wordt maar nooit echt direct tegen elkaar  gevochten is.

Dus niet een oorlog waarin het altijd ijskoud is...

Kapitalisme	Communisme
Verenigde Staten	Sovjet-Unie
vrijheid	gelijkheid
vrije markt	planeconomie
verkiezingen	dictatuur
democratie	eenpartijstelsel
vrijheid van pers	censuur

Tweedeling Europa 

1945 - ... 

• Amerikaanse invloedsfeer : landen die door VS bevrijd werden (incl West-Duitsland)
• Sovjetinvloedsfeer: landen die door SU bevrijd werden (incl Oost-Duitsland)

1. Oostblok : statellietstaten + SU 
2. Bufferzone 

Europa verdeelt in twee kampen / invloedsferen 

rood = Sovjet - Unie

Oranje = satellietstaten

Satellietstaten: een keten van bevriende staten die bij (Westerse) agressie de eerste klap opvangen.

Truman

De VS wilden voorkomen dat er nog meer landen communistisch werden: Trumanleer.

IJzeren gordijn 

• bewaakte grens tussen Oost en West 
• term bedacht door Churchill 

Rode lijn =

ijzeren gordijn

(scheidingslijn tussen het communistische oostblok en het kapitalistische westen)

weektaak

maak 4.1

4.1 Een verdeeld Europa

Vandaag ga je leren:

- Wat de oorzaken en gevolgen van de koude oorlog waren

- Hoe Duitsland zich ontwikkelde na WO II

- Waarom de NAVO en het Warschaupact ontstonden

wat gaan we doen?

vraag 7

uitleg 

aan het werk

Marshallplan

Marshallplan economische en financiële hulp aan alle europese landen.

waarom?

Doel: 

- oorlogsschade in Europa herstellen en nieuwe afzetmarkten voor de VS

- arme landen vallen niet voor het communisme

BRD - Wirtshaftswunder

Economisch gaat het heel erg goed met 

West-Duitsland!

DDR - Planeconomie

Economisch gaat het niet goed met 

Oost-Duitsland!

Rusland

• Stalin verbood de communistische landen om gebruik te maken van de Marshall hulp. 
  
• De Koude Oorlog begint echt!

Spotprent

1. Is de prent voor of tegen Marshallhulp?
   
2. Uit welk land zou de prent kunnen komen?
   
3. Welk punt wil de cartoonist maken?
   

weektaak

maak 4.1: huiswerk maak tot en met opdracht 10

4.1 Een verdeeld Europa

Vandaag ga je leren:

- Wat de oorzaken en gevolgen van de koude oorlog waren

- Hoe Duitsland zich ontwikkelde na WO II

- Waarom de NAVO en het Warschaupact ontstonden

h2 les 1

4.1 De tegenstellingen nemen toe

Je kunt uitleggen hoe de NAVO en het Warschaupact ontstonden

1948: Marshallhulp

1948: blokkade van Berlijn:

Stalin wil West-Berlijn bij het oosten voegen:

- blokkeert alle toegangswegen

- reactie westen: luchtbrug

uiteindelijk geeft Stalin op. 

1949 

- Bondsrepubliek Duitsland (BRD)

- Duitse Democratische Republiek (DDR)

Tegenstellingen nemen toe

Beide kanten steeds angstiger voor aanval van de ander, er worden militaire bondgenootschappen opgericht.

1949: Verenigde Staten en West-Europa richten de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) op

1955: Sovjet Unie richt het Warschaupact op.

h2 les 1

De tegenstellingen nemen toe

Je kunt uitleggen hoe de NAVO en het Warschaupact ontstonden

1961 - SU en regering DDR grijpen in en sluiten West-Berlijn af door er een muur omheen te bouwen. De Berlijnse muur

Het laatste gat in het ijzeren gordijn is nu gedicht.

Amerika doet niets, houdt zich aan belofte van afzijdigheid invloedsfeer SU.

De Berlijnse muur

4.2 een verdeelde wereld

meneer van Dijk: oplopende spanningen (dominotheorie en korea oorlog/ oorlog in vietnam)

dominotheorie?

3 oorzaken VS oorlog in vietnam niet kon winnen?

3 oorzaken dat de VS niet kon winnen in Vietnam

guerilla oorlog

vietnam bevolking steunde de VS niet meer

amerikaanse bevolkong steunde de oorlog niet meer. 

1949: SU ook atoombom, in 1952 waterbom

wederzijdse afschrikking: de beide grootmachten durfden elkaar niet aan te vallen omdat ze wisten dat ze er dan ook aan zouden gaan:

VB: Cubacrisis

Je kan uitleggen wat wederzijdse afschrikking met kernwapens inhoudt en welke rol deze wederzijdse afschrikking in de Koude Oorlog heeft gespeeld. 

Cubacrisis

• 1962 Cubacrisis:

• Cuba kreeg steun van SU
• --> Plaatste bommen op Cuba richting VS

• VS boos --> stopt SU schepen
• 
  
• De SU trekt zijn wapens terug.
• Tijd van ontspanning: meer contact tussen de VS-SU (telefoonverbinding)

• 
  

Communisme in het westen*

Amerikanen waren erg bang voor
communisme in het westen--> gevolg: heksenjacht op vermoedelijke

communisten = McCarthyisme 

beroepsverboden: mensen met een politieke voorkeur mogen bepaalde beroepen niet uitvoeren.

In de jaren 60 was communisme in West-Europa wel populair onder jongeren en intellectuelen(=mensen met een hoge opleiding) maar bleef altijd een minderheid. 

Zelfstandig werken

• Rustig bezig met je werk
• maak de opdrachten van paragraaf 2

Het IJzeren gordijn gaat open

uitleg eerste 2 leerdoelen

opdrachten maken

Leerdoelen

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
  
• Je kunt uitleggen welke hervormingen Sovjetleider Gorbatsjov doorvoerde en de belangrijkste oorzaken van zijn hervormingen noemen.
  
• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de hervormingen onder Sovjetleider Gorbatsjov.
  
• je kunt beschrijven hoe Rusland zich sinds 1990 heeft ontwikkeld

Situatie Oostblok

• Bevolking  ontevreden over communistisch bestuur
• Planeconomie werkte niet. 
• Welvaart bleef achter op het westen
• geen politieke vrijheid.

Kritieke momenten

• Hongaarse Opstand (1956): poging om communistisch systeem te hervormen. SU slaat opstand hard neer.
• Praagse lente (1968): meer vrijheid toegestaan, loopt uit de hand. Tanks Warschaupact
• Polen (1980): Niet-communistische vakbond solidaritat → massabeweging → hervormingen Onderdrukt door Poolse regering
• Onvrede in boeken en tijdschriften waar kritiek wordt geuit op de Sovjet Unie.

het sovjet systeem loopt vast.

oorzaken:

wapenwedloop te duur. 

falende planeconomie.

systeem corrupt

geen vrijheden. 

voorbeeld tsjernobyl

1985: Gorbatsjov nieuwe leider SU

De hervormingen van Gorbatsjov  

• PERESTROJKA  economische hervormingen => De Staat gaat zich minder bemoeien met economie, meer burgerinitiatief
• GLASNOST ofwel meer openheid => een meer democratischer bestuur.    Meer vrijheid voor burgers ..
• Einde wapenwedloop (=>meer geld voor economie)

Gorbatsjov wilde het communisme in de S.U. hervormen, niet afschaffen.

maak van paragraaf 3 vraag 1 tot en met 6

zelfstandig werken

Leerdoelen

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
  
• Je kunt uitleggen welke hervormingen Sovjetleider Gorbatsjov doorvoerde en de belangrijkste oorzaken van zijn hervormingen noemen.
  
• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de hervormingen onder Sovjetleider Gorbatsjov.
  
• je kunt beschrijven hoe Rusland zich sinds 1990 heeft ontwikkeld

De ondergang van het communisme in Europa

Gevolgen Gorbatsjovs hervormingen:

• Vrije verkiezingen Polen
• Hongarije opende het IJzeren Gordijn
• 1989: val van de Berlijnse muur
• Duitse hereniging: 1990 word duitsland weer 1 land de BRD.
• De Sovjet-Unie valt uit elkaar en wordt nu Rusland
• De Russische rol in de internationale politiek neemt af.

Bron 3: Een spotprent uit 1990 met de titel ‘De grote uittocht’. ‘USSR’ staat voor de Sovjet-Unie. 

Poetins Rusland

• Vrije markt economie en het handelen met het westen. Grote bron van inkomsten voor Rusland is gas.
  
• terug brengen van Russische macht in voormalige delen SU.
• nadruk op geschiedenis van Rusland; voorbeeld: Door SU is WOII gewonnen.
  

                            groot punt kritiek: geen                                                   vrijheden, tegenstanders                                                opgepakt. 

Zelf aan de slag

Nu kunnen de opdrachten maken van paragraaf 3.

dit moet maandag af zijn

Ga op fluistertoon met je huiswerk aan de slag