Planten - BS4

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Spoorboekje

- Herhaling BS123

- Uitleg BS4

- Misschien ook nog tijd om zelfstandig te werken.

Regels:

- Jassen zitten in de lockers.

- Telefoons zijn niet hoorbaar en niet zichtbaar in het lokaal.

Herhaling BS1

Bladeren, fotosynthese en verbranding

Bladeren

Bladeren bestaan uit nerven en bladmoes.

– In het bladmoes liggen bladgroenkorrels.

– In de bladgroenkorrels vindt fotosynthese plaats.

Fotosynthese

Fotosynthese is een reactie in een plant.

– Voor fotosynthese zijn water en koolstofdioxide nodig.

– Fotosynthese vindt alleen plaats bij genoeg (zon)licht.

– Fotosynthese vindt alleen plaats bij een goede temperatuur.

Stoffen

Stoffen verdeel je in twee groepen:

– organische stoffen;

– anorganische stoffen.

Organische stoffen zijn afkomstig van organismen.

– Organische stoffen bevatten energie.

– Voorbeelden zijn koolhydraten, eiwitten, vetten en aardolie.

Anorganische stoffen zijn afkomstig uit de levenloze natuur.

– Anorganische stoffen bevatten geen energie.

– Voorbeelden zijn water, ijzer en steen.

Fotosynthese en stoffen

Bij fotosynthese worden anorganische stoffen (water en koolstofdioxide) omgezet in een organische stof (glucose).

Bij deze reactie ontstaat ook een anorganische stof (zuurstof).

Glucose is een energierijke, organische stof.

– Energie van de zon is vastgelegd in glucose.

Huidmondjes

Huidmondjes zijn openingen in het blad van een plant.

– Koolstofdioxide is nodig voor fotosynthese. Koolstofdioxide komt via de huidmondjes het blad binnen.

– Zuurstof ontstaat bij fotosynthese. Zuurstof verlaat via de huidmondjes het blad.

Verbranding

Verbranding vindt plaats in alle cellen van een organisme. Bij verbranding gebeurt het omgekeerde van fotosynthese.

– Verbranding is een reactie. Verbranding vindt dag en nacht plaats.

– Bij verbranding reageert brandstof met zuurstof. De brandstof in cellen is altijd een energierijke organische stof. Zuurstof komt het blad binnen via de huidmondjes.

– De verbrandingsproducten zijn altijd anorganische stoffen. Bij verbranding ontstaan koolstofdioxide en water. Deze stoffen bevatten geen energie meer.

– Bij verbranding komt energie vrij in de vorm van warmte en beweging.

Overdag vs. 's nachts

Overdag (in het licht) gebeurt dit in de plant:

– Er vindt fotosynthese en verbranding plaats.

– Er is glucose en zuurstof over.

– Zuurstof verlaat het blad via de huidmondjes.

’s Nachts (in het donker) gebeurt dit in de plant:

– Er vindt alleen verbranding plaats.

– Zuurstof komt het blad binnen via de huidmondjes.

– Een deel van de glucose wordt gebruikt als brandstof.

Herhaling BS2

Wortels en stengels

Wortels

Drie functies van wortels:

– Ze zetten de plant vast in de bodem.

– Ze slaan reservestoffen op (bij sommige planten).

– Ze nemen met wortelharen water en mineralen (voedingszouten) op uit de bodem.

Sommige wortels zijn eetbaar voor mensen of dieren.

Transport

In planten worden water en opgeloste stoffen vervoerd.

Het transport verloopt via vaten.

– Vaten lopen van de wortels via de stengels naar de bladeren.

– In de stengels liggen vaten bij elkaar in vaatbundels.

– Er zijn houtvaten en bastvaten.

Houtvaten vs. bastvaten

Houtvaten:

– vervoeren water met mineralen;

– transport gaat van de wortels naar de bladeren.

Bastvaten:

– vervoeren water met opgeloste suikers;

– transport gaat van de bladeren naar alle delen van een plant.

Stengels

Drie functies van stengels:

– Ze zorgen voor stevigheid.

– Ze zorgen voor transport.

– Ze slaan reservestoffen op (bij sommige planten).

Sommige stengels zijn eetbaar voor mensen en dieren.

Stevigheid

Een plant is stevig door houtvaten.

– Veel houtvaten in de stam geven een boom stevigheid.

Een plant is stevig door vezels.

– Vezels liggen meestal in een bundel bij elkaar.

– Touw, garen en jute zijn gemaakt van vezels.

Een plant is stevig door turgor.

– Turgor is de druk van een cel tegen de celwand.

– Als een plant te weinig water heeft, neemt de turgor in de cellen af.

– Als een plant daarna weer water krijgt, neemt de turgor in de cellen toe.

Sluitcellen

Een huidmondje gaat open en dicht door sluitcellen.

– Huidmondjes gaan open als de turgor van de sluitcellen toeneemt.

– Huidmondjes gaan dicht als de turgor van de sluitcellen afneemt.

Herhaling BS3

Glucose als grondstof

Fotosynthese

Fotosynthese is een reactie in een plant.

– Voor fotosynthese zijn water en koolstofdioxide nodig.

– Fotosynthese vindt alleen plaats bij genoeg (zon)licht.

– Fotosynthese vindt alleen plaats bij een goede temperatuur.

Anorganische stoffen

Planten nemen alleen anorganische stoffen op.

Bij fotosynthese zet de plant anorganische stoffen om in glucose.

Glucose als grondstof

Glucose kan weer worden omgezet in andere organische stoffen, zoals:

– andere suikers (voor transport);

– zetmeel (opslag in bladeren en ondergrondse plantendelen, bijvoorbeeld knollen);

– cellulose (bouwstof voor celwanden);

– eiwitten (bouwstof voor cytoplasma, opslag in zaden);

– vetten (opslag in zaden, reservestof).

Assimilatie

Bij assimilatie maakt een organisme energierijke organische stoffen.

– Deze energierijke stoffen kunnen worden gebruikt als bouwstoffen, brandstoffen en reservestoffen.

– Assimilatie komt in alle organismen voor.

– Fotosynthese is een vorm van assimilatie.

– Door assimilatie kunnen organismen groeien.

Huiswerkcontrole

Open je device en laat de eerste 3 basisstoffen van het thema planten zien. 

Planten - BS4

Voortplanting

Er zijn twee manieren van voortplanting bij planten:

- Ongeslachtelijke voortplanting; er is maar 1 plant betrokken.

- Geslachtelijke voortplanting; er zijn meerdere planten betrokken.

Ongeslachtelijke voortplanting

Manieren van ongeslachtelijke voortplanting bij planten:

- Door deling

- Door stekken

- Door knollen

- Door bollen

- Door uitlopers en wortelstokken

Bij ongeslachtelijke voortplanting hebben de nakomelingen dezelfde erfelijke eigenschappen als de ouderplant en lijken zij hier ook sterk op. Dit wordt vaak ingezet in de fruit- en bloementeelt.

Door deling

Eencellige planten, zoals boomalgen, planten zich voort door deling.

Door stekken

Stekken: een deel van een plant afsnijden en in de grond zetten.

– Het afgesneden deel noem je een stek.

– Uit de stek kan een nieuwe plant groeien.

Door knollen

Knollen zijn verdikte stengels.

– Uit de knol kan een nieuwe plant groeien.

– De nieuwe plant kan weer knollen maken.

Door bollen

Een bol bestaat uit een bolschijf met rokken.

– Rokken zijn verdikte bladeren.

– Tussen de rokken bevinden zich knoppen.

– De knoppen ontwikkelen zich tot nieuwe bollen.

– Uit de eindknop ontstaat een plant.

Door uitlopers en wortelstokken

Geslachtelijke voortplanting

Bij geslachtelijke voortplanting zijn twee soorten geslachtscellen nodig.

– De nakomelingen krijgen erfelijke eigenschappen uit de geslachtscellen van de ouderplanten.

– Er ontstaan nakomelingen met nieuwe erfelijke eigenschappen.

– De nakomelingen kunnen er daardoor heel anders uitzien dan de ouders.

Bloemen zijn nodig voor geslachtelijke voortplanting.

– In de bloemen worden de geslachtscellen gemaakt.

Bloemen

Een bloem is opgebouwd uit de volgende onderdelen:

– kelkblad;

– kroonblad;

– meeldraad;

– stamper.

Kelkbladeren beschermen de bloem als deze nog in de knop zit.

Grote, opvallende kroonbladeren lokken insecten.

Voortplantingsorganen

Meeldraden zijn de mannelijke voortplantingsorganen van planten.

– In de meeldraden zitten stuifmeelkorrels (mannelijke geslachtscellen).

Stampers zijn de vrouwelijke voortplantingsorganen van planten.

– Stampers bestaan uit stempel, stijl en vruchtbeginsel.

– In het vruchtbeginsel zitten de eicellen (vrouwelijke geslachtscellen).

Eén- en tweeslachtige bloemen

Eenslachtige bloemen hebben:

– alleen meeldraden (bij mannelijke bloemen);

– alleen stampers (bij vrouwelijke bloemen).

Tweeslachtige bloemen hebben meeldraden en één of meer stampers.

Aan de slag

Huiswerk voor komende les - woensdag 5 april:

Lees de tekst van Planten BS4.

Maak de opdrachten van Planten BS4.

Maak de test jezelf van Planten BS4.