2.1 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Leerdoelen

Aan het einde van de les...

- Ken je de functies van voedingsstoffen en voedingsvezels. 

- Kun je de zes groepen voedingsstoffen met hun functies en kenmerken benoemen.

Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Vitamine C

Vetten

Calcium

Koolhydraten

Dierlijk en plantaardig

Brandstoffen

Leveren veel energie. Om te groeien, je lichaamstemperatuur op peil te houden (hoe warm?), om de organen te laten werken, te bewegen...

Bouwstoffen

'Bouwstenen' om nieuwe cellen te maken. Zorgen voor groei, maar ook voor het herstellen van wondjes. 

Bouw- en brandstoffen

Voor groei heb je bouwstenen nodig (bouwstoffen), maar ook energie (werknemers). Zonder energie (werknemers) kun je geen huis bouwen.

Reservestoffen

Energie dat wordt opgeslagen voor later (reserve). Kan later gebruikt worden als bouwstof of brandstof. 

Beschermende stoffen

Zorgen er voor dat je niet ziek wordt.

Voedingsvezels

Voedingsvezels worden niet verteerd, maar zijn wel erg belangrijk. Ze zorgen ervoor dat de darmen goed werken en houden de organismen in de darmen gezond.

De zes groepen voedingsstoffen

• eiwitten

• koolhydraten (suikers, voedings-
vezels)

• vetten

• water

• mineralen

• vitaminen

Vetten

De belangrijkste functie: Brandstof. Als je teveel vet binnenkrijgt, slaat je lichaam het op als reservestof. Bijv. onder je huid of rond je organen. Er zijn 2 belangrijke soorten vetten: 

Verzadigd vet = Verkeerd vet. 

Het zit in veel dierlijke producten, 

in koek, gebak en snacks.

Onverzadigd vet = Oké vet = goed vet. 

Het zit in bijv.  margarine, olijfolie, vis en noten.

Brandstof

Reservestof

Bouwstof

Koolhydraten

Zetmeel is een koolhydraat. 

Als zetmeel tijdens het verteringsproces verteerd wordt (in stukjes wordt 'geknipt'), dan ontstaat glucose.  Dat is een belangrijke brandstof voor het functioneren van bijvoorbeeld de hersenen.

Koolhydraten leveren vooral brandstof, ze zijn belangrijk om optimaal te kunnen bewegen, denken en bijv. je te kunnen concentreren. 

Brandstof

Reservestof

Bouwstof

Eiwitten

Dit zijn de belangrijkste bouwstoffen voor je lichaam. Bijv. voor de groei.

Zijn belangrijk voor de opbouw,

het onderhoud en reparatie van onze lichaamsweefsels. Bijvoorbeeld voor de huid, organen en spieren.

Eieren, vlees, zuivel, vis en zaden.

Bouwstof

Brandstof

Vitaminen

Ze zorgen voor een goede stofwisseling. Als je er te weinig van binnenkrijgt, word je ziek! 

Belangrijke vitaminen zijn bijv.

A: Om goed te zien --- D: Kalk voor je botten.

D maakt je lichaam aan m.b.v. zonlicht.

C, D en K zijn ook belangrijk. 

Vitaminen worden niet verteerd.

Ze kunnen direct worden opgenomen door het lichaam

Bouwstof

Beschermende stof

Mineralen

(zouten)

Ze zijn onmisbaar voor een goede gezondheid en normale groei en ontwikkeling. Je hebt er maar een klein beetje van nodig per dag. In gezonde voeding zit voldoende.

Mineralen worden niet verteerd.

Ze kunnen direct worden opgenomen door het lichaam. Voorbeelden van mineralen zijn:

Zink, ijzer, calcium (kalk), natrium.

Bouwstof

Beschermende stof

Bevat geen calorieën.

Voorziet je lichaam net als andere dranken van vocht. Fruit en sommige groenten bevatten veel water.

Het is een hele belangrijke bouwstof voor het lichaam en is nodig voor het vervoer van stoffen in je lichaam. Belangrijke stoffen lossen op water. Bloed bestaat vooral uit water en vervoert die stoffen door je lichaam.

Bouwstof

Water

Het etiket

Op een etiket staat informatie over het voedingsmiddel.

Je kunt erop aflezen welke voedingsstoffen in het voedingsmiddel aanwezig zijn.

Voedingsvezels behoren niet tot de voedingsstoffen. Ze zijn wel heel belangrijk want ze helpen bij de vertering van voedsel.

Ze stimuleren de darmwerking.

Samenvatting

Sleep de beschrijving naar het juiste begrip.

1. beschermde stoffen

2. bouwstoffen

4. reservestoffen

3. brandstoffen

5. voedingsvezels

A. een tekort hieraan kan ziekte veroorzaken

B. leveren energie

C. nodig om cellen en weefsels op te bouwen

D. onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel

E. worden opgeslagen voor later gebruik

1. Voedingsvezel kan je lichaam niet/wel verteren.
2. In groente, fruit en volkorenproducten zit veel /weinig voedingsvezel.

1. 1. niet, 2. weinig
2. 1. niet, 2. veel
3. 1. wel, 2. weinig
4. 1. wel, 2. veel

1. Vezels zorgen voor een hongerig/verzadigd gevoel.
2. Door voedingsvezel wordt de darmwerking beter/minder.

1. 1. hongerig, 2. beter
2. 1. hongerig, 2. minder
3. 1. verzadigd, 2. beter
4. 1. verzadigd, 2. minder

De volgende slide is..

Letterlijk NEXT LEVEL!

hier gaat de volgende basisstof ook over ;) 

- vooral brandstof, ook bouwstof en reservestof die onder de huid wordt opgeslagen:............................

- bouwstof en vervoer van stoffen:............................

- bouwstof en beschermende stof, bijvoorbeeld om goed te kunnen zien: ............................

- vooral bouwstof, ook brandstof en reservestof:............................

- bouwstof en beschermende stof, bijvoorbeeld kalkzouten voor de opbouw van botten:............................

- vooral brandstof, ook bouwstof en reservestof, bijvoorbeeld suikers en zetmeel:............................

Sleep de voedingsstof naar de juiste beschrijving

vetten

water

vitaminen

eiwitten

mineralen

koolhydraten

Huiswerk

Opdrachten 2.1

&

Lezen 2.2 + maken 1 tot en met 7