uitleg bij je literaire mindmap

Verhaalanalyse
In deze les vind je een handig overzicht om te gebruiken bij je  literaire mindmap
1 / 20
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsMiddelbare schoolvmbo t, havo, vwoLeerjaar 3

In deze les zitten 20 slides, met tekstslides.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

Verhaalanalyse
In deze les vind je een handig overzicht om te gebruiken bij je  literaire mindmap

Slide 1 - Tekstslide

Waar kijken we naar bij verhaalanalyse?
  1. Titelverklaring
  2. motto (niet altijd aanwezig)
  3. Genre
  4. Tijd en ruimte
  5. Perspectief
  6. Personages
  7. motief
  8. Spanning
  9. Thema
  10. Einde


Slide 2 - Tekstslide

Titelverklaring


Een titel kun je vaak uitleggen aan de hand van het verhaal. Soms zijn er meerdere verklaringen te geven voor een titel. 


Een titelverklaring kan letterlijk in het verhaal gegeven worden, maar je zult er soms ook even langer over na moeten denken.


Bijvoorbeeld:

- 'Hersenschimmen' (Bernlef) gaat over een man die dement wordt en wiens realiteit anders is dan die van anderen. Hij ziet dingen die er niet zijn.

- Na Mattias....... het verhaal speelt na de dood van Mattias



Slide 3 - Tekstslide

Motto
Citaat, spreuk of dichtregel (van een andere schrijver) voorin het boek.
Het motto verwijst naar het thema van het boek.

Slide 4 - Tekstslide

Genre
Er zijn veel verschillende soorten verhalen: over oorlog, over school, over verliefdheid, over misdaad. Dit noem je ook wel genre.

Hiernaast zie je verschillende soorten verhalen.
Sommige boeken kunnen wel bij twee soorten horen.
Bijvoorbeeld de Donald Duck. Dit zou je een dierenverhaal, maar ook een humoristisch verhaal kunnen noemen.

Slide 5 - Tekstslide

Tijd en ruimte

Een verhaal speelt zich af op een bepaalde locatie. De plek. Dit kan er 1 zijn, maar er kunnen uiteraard ook meer plekken zijn waar het verhaal zich afspeelt.

Niet alleen de ruimte is van belang, maar ook de tijd. 

Je kunt het hebben over tijdsduur (hoe lang het verhaal duurt) of over de historische periode (tijd)  waarin het verhaal zich afspeelt. Soms kan je hier heel concreet in zijn, maar dit is niet altijd mogelijk.

Bewijs je antwoorden altijd met voorbeelden uit het boek.

Slide 6 - Tekstslide

Tijd: Chronologie

Een verhaal noem je chronologisch als de gebeurtenissen in het verhaal worden verteld in de volgorde zoals ze zich in werkelijkheid ook hebben afgespeeld.

Bijvoorbeeld: Begin-midden-eind

Dit maakt het natuurlijk nogal voor de hand liggend.

Wanneer de gebeurtenissen in een andere volgorde verteld dan ze zich hebben afgespeeld, noemen we dat een a-chronologisch verhaal. 

Bijvoorbeeld: Na Mattias

Slide 7 - Tekstslide

Verteltijd en vertelde tijd
We onderscheiden de verteltijd ( = de tijd die de lezer nodig heeft om de beschrijving van de gebeurtenissen te lezen) en de vertelde tijd (=de tijd die de gebeurtenissen in werkelijkheid duren).

Bij tijdvertraging heb je meer tijd nodig om te lezen dan dat de gebeurtenissen in werkelijkheid zouden duren.
Tijd versnelling is het omgekeerde. (voorbeeld "het sneeuwde de hele winter"  Je leest dit in een paar seconden en het duurt een winter).


Slide 8 - Tekstslide

Tijd: Flashback en flashforward

Wanneer een personage terugblikt of vooruitblikt op een gebeurtenis spreek je van een flashback of flash-forward. De gebeurtenis onderbreekt de loop van het verhaal. 

Pas op dat je een flashback of flashforward niet verward met een a-chronologisch geschreven verhaal.


Bijvoorbeeld:

"Twaalf jaar geleden is dokter Hogenstijn met een experimenteel onderzoek begonnen in opdracht van de regering. Het was een onderzoek naar DNA-manipulatie. Het doel was het integreren van gemodificeerd DNA-materiaal en computerhardware. Kunstmatige intelligentie. Nu, na twaalf jaar is dit doel bereikt. Dokter Hogenstijn heeft een monster geschapen."  


Slide 9 - Tekstslide

Perspectief en verteller

Perspectief betekent: gezichtspunt.

Daarmee wordt bedoeld dat de lezer als het ware 'over de schouder' meekijkt met een van de personages.


Er zijn 3 soorten perspectief:

  1.  Ik-perspectief
  2.  Hij/zij-perspectief
  3. Alwetende verteller

Slide 10 - Tekstslide

Ik-perspectief

Bij dit perspectief lijkt het alsof de ik-figuur al schrijvend verslag doet van de dingen die hij direct meemaakt of ooit beleefd heeft. Vooral bij dagboeken zie je dit vaak terug. Je weet precies wat de persoon ziet, voelt, denkt, etc. Je weet niet wat een ander ziet, voelt, denkt, etc.


bijvoorbeeld:


"Ik loop op straat en zie voor mij op de grond een vreemd voorwerp liggen. Het is groen en het geeft de suggestie van beweging. Hoewel het maar een klein hoopje drilpudding lijkt, boezemt het me direct angst in. Ik durf er niet naar te kijken, maar kan mijn ogen niet afwenden. Ik moet. Het wil dat ik het zie."

Slide 11 - Tekstslide

Hij/zij-perspectief


Het verschil met het ik-perspectief is dat het verhaal in de hij/zij-vorm wordt beschreven.


Bijvoorbeeld:


"Hij staat daar, doodstil, aan de grond genageld. Het vreemde voorwerp dat voor hem op de grond ligt, lijkt hem volledig te hypnotiseren. Het gelei-achtige materiaal gloeit. Een vreemde straling lijkt doelgericht zijn weg te zoeken naar de ogen van starende jongen. Pieter beeft. Niet in staat zich te bewegen."

Slide 12 - Tekstslide

Alwetende verteller

Deze verteller vertelt het verhaal, maar heeft hier zelf geen rol in. Het verschil met het hij/zij-perspectief zit hierin dat de alwetende verteller vanaf het begin het hele verhaal al kent. De verteller weet niet alleen wat de hoofdpersoon doet en denkt, maar ook wat er op andere plekken, op andere momenten en met anderen personages gebeurt. De verteller is 'Alwetend'.


Bijvoorbeeld:

"Wat Pieter niet wist, terwijl hij aan de stoeptegels vastgevroren naar het vreemde object stond te staren, was dat nog geen vijf minuten daarvoor een ander op die plaats iets verloren was. Een groen, pulserend en zeer gevaarlijk voorwerp. Een voorwerp in paniek meegenomen uit het laboratorium toen daar de hel losbarstte. Toen dokter Hogenstijn zijn creatie niet langer de baas was en zijn collega's met een scalpel te lijf ging."

Slide 13 - Tekstslide

Personages: hoofdpersonen en bijfiguren

Hoofdpersonen worden het meest uitgebreid beschreven, zodat je goed met ze kunt meeleven. Je komt veel te weten over hun innerlijk; gedachten, gevoelens, verlangens, dromen, wensen en angsten. 

Hun karakter kan zich in de loop van het verhaal ontwikkelen: je leert ze steeds beter kennen door wat ze doen, denken en zeggen. Ze reageren niet altijd hetzelfde en zijn dus niet voorspelbaar: soms doen ze dappere dingen, maar zijn ze tegelijkertijd doodsbang. 

Slide 14 - Tekstslide

Personages: hoofdpersonen en bijfiguren 
De hoofdpersoon in een verhaal is:

- De persoon die het meeste aandacht krijgt van de schrijver.
- Je leest het verhaal door zijn/haar ogen.
- Je weet wat hij/zij doormaakt, denkt en zegt.
- Heel soms zijn er meerdere hoofdpersonen.

Slide 15 - Tekstslide

Personages: hoofdpersonages en bijfiguren
De bijfiguren worden eenvoudig beschreven. De meeste aandacht krijgt hun uiterlijk: gezichtsuitdrukking, houding en kleding. 

Vaak zijn ze aan hun uiterlijk direct herkenbaar: schurken zien er gemeen uit en helden zien er stoer uit. Tevens hebben ze vaak maar één eigenschap: schurken hebben een gemeen en slecht karakter; helden zijn sterk en nooit bang.

Slide 16 - Tekstslide

Motief
Een motief is een verhaalelement dat steeds terugkeert. De motieven ondersteunen het thema.

Slide 17 - Tekstslide

Spanning 
In een boek draait het om spanning. Een schrijver kan dat op verschillende manieren doen:
- je kunt meeleven met de hoofdpersoon: de hoofdpersoon is herkenbaar voor je (door zijn leeftijd, door zijn uiterlijk, door wat hij doet) en je weet precies wat de hiofdpersoon denkt en voelt. 
- door de opbouw: vooruitwijzing, cliffhanger, uitgebreide beschrijving van een gebuertenis
- door de ruimte: het verhaal speelt zich af in een enge of donkere ruimte. 

Slide 18 - Tekstslide

Thema
Het thema is het onderwerp van het verhaal.

Dit moet je kunnen noemen in één woord.
In een verhaal kunnen meerdere thema's voorkomen.

Slide 19 - Tekstslide

Einde: open of gesloten
Een boek kan op twee manieren eindigen: een open of een gesloten einde.

Bij een gesloten einde is het verhaal afgerond. 
Bij een open einde is het verhaal niet afgerond en kan het verhaal verder gaan. Je weet niet hoe het verhaal afloopt. 

Slide 20 - Tekstslide