Schrijfvaardigheid les 13

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

WELKOM 3Vb

Lesinhoud

Literaire begrippen in je tekst

Werken aan je schrijfproduct

Literaire kenmerken

In Max Havelaar zitten de bestuurders in warme kantoren vol papieren en koffie, terwijl de bevolking lijdt. Die ruimte laat zien hoe ze zich verschuilen achter regels en woorden, terwijl ze het onrecht negeren. De sfeer is kil en afstandelijk, zoals hun houding. In Van den vos Reynaerde lijkt het hof op een eerlijke rechtszaal, maar achter de woorden schuilen bedrog en eigenbelang. Het bos roept een grimmige sfeer op van wantrouwen. Ik vind dat beide schrijvers de setting heel bewust inzetten om te laten zien dat macht er netjes uit kan zien, maar in werkelijkheid hypocriet en onbetrouwbaar is. Dat maakt de boodschap duidelijk en voelbaar.

Een slot

In het slot laat je zien dat je hebt nagedacht over de betekenis van het thema en de manier waarop schrijvers daarmee omgaan. 

Het slot heeft meerdere functies, die je deels kan halen uit de beoordelingscriteria.

Een slot (in stappen)

In het slot geef je antwoord op de belangrijkste vraag van je opdracht:
Wat heb je ontdekt over het thema, door de twee boeken te vergelijken?
Je hoeft niet te zeggen welk boek “beter” is. Wel moet je laten zien dat je erover hebt nagedacht:
- Wat is je opgevallen?
- Wat begrijp je nu beter over het thema?
- Wat laten de schrijvers je zien door de manier waarop zij het thema uitwerken?
Je eindigt dus met een korte conclusie of inzicht.

Een middenstuk

Het middenstuk (de kern) is het analytische hart van je tekst. Hier laat je zien dat je de boeken en het thema goed begrijpt en kunt vergelijken.

Kort gezegd: in het middenstuk laat je zien dat je kunt uitleggen, vergelijken én interpreteren. Je bewijst je literaire inzicht.

Een middenstuk (in 4 stappen)

1.  Uitleg en analyse per boek: Je legt uit hoe het overlappende thema voorkomt in elk boek (gebeurtenissen, personages, dialogen, symboliek)
2. Vergelijken van de hoofdpersonen: Je vergelijkt hoe de hoofdpersonen omgaan met het thema. Waar reageren ze hetzelfde? Waar juist niet?
3. Stijl en perspectief analyseren: Kijk naar toon, perspectief, boodschap, sfeer. Hoe gebruiken de auteurs stijl om het thema over te brengen?
4. Reflectie op visie van de auteurs: Denk na over wat de verschillen zeggen over de wereldbeelden van de schrijvers. Wat willen ze hun lezers duidelijk maken?

Een inleiding

Een tekst moet op een juiste manier worden ingeleid, zodat de lezer context, focus en betekenis verkrijgt. 

Het inleiden van jouw tekst doe je in verschillende stappen, zodat er een inleiding ontstaat die niet alleen duidelijk is, maar ook interesse wekt om verder te lezen.

Een inleiding (in drie stappen)

1. Oriënteren van de lezer - Je noemt de boeken die je bespreekt, zodat de lezer direct weet waar het over gaat.
2. Afbakenen van het onderwerp - Je introduceert het thema. Daarmee laat je zien wat de kern van je vergelijking zal zijn.
3. Persoonlijke betrokkenheid tonen - Je geeft aan waarom het thema je interesseert. Dit maakt je tekst persoonlijk en laat zien dat je hebt nagedacht over je keuze.

Aan het werk (Reflectie op auteursvisie)

Schrijf 2/4 alinea's over de visie/overtuiging van beide schrijvers m.b.t. het thema. Beantwoord daarbij de volgende vragen: 1. Wat valt je op aan de manier waarop de twee schrijvers het thema behandelen? 2. Hoe verschillend kijken zij naar dit thema? 3. Wat zouden deze verschillen kunnen zeggen over hoe de schrijvers naar de wereld kijken? 4. Sluit één van de visies aan bij jouw eigen kijk op het thema? Waarom wel/niet?

Check voor de toetsweek

Schrijftoets wordt online gemaakt

Zelf zorgen voor Chromebook (Heb je een andere laptop en dus geen Chromebook? Regel dit dan zelf. 

Let op! In de toetsweek amper leenlaptops beschikbaar)

Niet geregeld of gelukt? Toets op papier schrijven.

Werken via Textaid? Geef dit tijdig aan!

Voorbeelduitwerking Themaonderzoek

We bekijken een voorbeeld van twee literaire werken die onderzocht zijn vanuit een overkoepelend thema. 

Het laat zien hoe je thematisch kunt vergelijken en hoe je zo toewerkt naar een inhoudelijke analyse als voorbereiding op je eigen schrijfopdracht.

Van den vos Reynaerde

Auteur: onbekend, mogelijk Willem (13e eeuw)

Thema’s: macht, list, corruptie, hypocrisie, schijnheiligheid

Kenmerken:

• Reynaert de vos gebruikt sluwheid om zichzelf te redden en anderen te manipuleren.

• Satire op de middeleeuwse maatschappij, adel en kerk.

• Moreel dubbelzinnig: Reynaert is misdadig, maar slim.

• Dieren vertegenwoordigen menselijke eigenschappen. (Bruun de beer voor domme kracht/goedgelovigheid)

Mogelijke visie op de wereld:

De schrijver toont een wereld waarin macht en rechtspraak corrupt zijn en sluwheid het wint van eerlijkheid. Een cynisch, humoristisch wereldbeeld.

Max Havelaar

Auteur: Multatuli (Eduard Douwes Dekker), 1860

Thema’s: onrecht, kolonialisme, hypocrisie, idealisme

Kenmerken:

• Kritiek op koloniaal bestuur in Nederlands-Indië.

• Havelaar is een idealist die strijdt tegen onrecht, maar faalt binnen het systeem.

• Complexe structuur: ironie, satire, pathos (beroep op emoties van het publiek -> overtuigen).

• Zowel persoonlijke als politieke lagen.

Mogelijke visie op de wereld:

De auteur gelooft in rechtvaardigheid en waarheid, maar toont dat deze in botsing komen met economische belangen en lafheid. Kritisch, betrokken wereldbeeld.

Overkoepelend thema vergelijken - Hypocrisie

Aspect	Van den vos Reynaerde	Max Havelaar
Wat is hypocriet?	De koning, de hofhouding en de aanklagers claimen rechtvaardigheid, maar handelen uit wraak, domheid of eigenbelang.	Koloniale ambtenaren en Droogstoppel praten over moraal en fatsoen, maar verdedigen een uitbuitend systeem.
Hoe zichtbaar?	Ze laten zich makkelijk manipuleren, tonen geen zelfkritiek, straffen niet de schuldigen.	Ze negeren Havelaar, maskeren onrecht, en wijzen hem af.
Reactie hoofdpersoon	Reynaert doorziet en bespeelt de hypocrisie, en wint.	Havelaar vecht ertegen, maar wordt gefrustreerd en uiteindelijk buitenspel gezet.
Auteursvisie	De wereld is verdorven en list is het enige wapen. Wie eerlijk is, redt het niet.	De wereld heeft idealisten nodig, maar is niet bereid te luisteren.

In zowel Max Havelaar als Van den vos Reynaerde wordt onrecht niet openlijk uitgevoerd, maar juist verborgen. In Max Havelaar doen ambtenaren alsof ze netjes en eerlijk werken, terwijl ze in werkelijkheid wegkijken van het onrecht. In Reynaert houden de dieren aan het hof een schijn van rechtspraak op, maar laten ze zich leiden door eigenbelang. Reynaert zelf gebruikt slimme praatjes om zijn misdaden te verbergen. In beide verhalen laten de schrijvers zien dat machtige mensen vaak net doen alsof ze goed handelen, terwijl ze dat niet zijn. De schrijvers zijn kritisch: ze laten zien dat onrecht vaak verstopt zit achter mooie woorden en schijn.

BOUWPLAN SCHRIJFPRODUCT LITERATUUR

Titel: Achter het masker van macht

Inleiding Thema: hypocrisie = beter voordoen dan werkelijkheid

Max Havelaar: ambtenaren doen alsof ze rechtvaardig zijn, maar spelen rol in onrecht

Reynaert: dieren spelen rechtspraak, maar handelen uit eigenbelang

Rest van de tekst: laat zien hoe het thema wordt uitgewerkt in inhoud én sfeer

Middenstuk – Alinea 1: Inhoud Hoe komt hypocrisie inhoudelijk naar voren?

Max Havelaar: nette ambtenaren -> wegkijken van onrecht

Reynaert: hof lijkt eerlijk -> draait om macht en list

Beide: gezag als schijnvertoning

Middenstuk – Alinea 2: Ruimte & sfeer Hoe versterken ruimte en sfeer het thema?

Max Havelaar: warm kantoor = bevolking lijdt

Reynaert: hof + grimmig bos = bedrog voelbaar

Zintuigen en beschrijving -> hypocrisie zichtbaar

Korte mening: schrijvers zetten het bewust in

Slot Antwoord: machtige personages verbergen onrecht met mooie schijn

Samenvatting: inhoud -> schijnheilig gedrag, sfeer -> versterkt dit

Uitsmijter: literatuur laat zien dat gezag vaak mooier lijkt dan het is