H1 grammatica en formuleren: foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Grammatica en formuleren

Hoofdstuk 1: de (foutieve) samentrekking 

Zie p. 34

Aan de slag!

Maak opdracht 1 t/m 4 (p. 34-35)

Opdracht 1

1 Weggelaten woorden:

1 hier worden 2 Max keek 3 de maand augustus

2 Waarom niet correct?

1 C 2 B 3 A

3 Verbetering:

1 Hier wordt een nieuw sportveld aangelegd en worden enkele kleedkamers geplaatst.

2 Max keek naar een leuk meisje en keek daardoor niet goed uit bij het oversteken.

3 De maand augustus is vaak heet en die (maand) brengen Italianen graag door aan de kust. 

Opdracht 2

1 De meivakantie duurt twee weken en de meivakantie besteden we aan een leuke stedentrip.

De woordgroep de meivakantie is in het eerste deel van de zin het onderwerp en in het tweede deel het lijdend voorwerp.

2 Joep was niet zo lekker en Joep was daarom na het derde uur naar huis gegaan.

Het woord was is in het eerste deel van de zin een koppelwerkwoord en in het tweede deel een hulpwerkwoord. (Het woord Joep mag je wel weglaten, want Joep heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.)

Opdracht 2

3 De judoka had al diverse behandelingen ondergaan, maar de judoka had nog steeds veel pijn aan zijn knie. Het woord had is in het eerste deel van de zin een hulpwerkwoord en in het tweede deel een zelfstandig werkwoord. (De woordgroep de judoka mag je wel weglaten, want die heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.) 

4. Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en haar vriendin ook een cadeautje gegeven. 

lv - mv

Opdracht 3

1 Els zei: ‘Mijn man werkt veel te hard en mijn man werkt daardoor vaak op mijn zenuwen.’

Het woord werkt heeft in het eerste deel van de zin de betekenis arbeid verrichten en in het tweede deel invloed hebben. (De woordgroep mijn man mag je wel weglaten, want die heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.)

2 De stand-upcomedian verbaasde zich erover dat hij het cabaretfestival had gewonnen en de toeschouwers verbaasden zich nog veel meer.

De woorden verbaasde zich zijn in het eerste deel van de zin enkelvoud en moet in het tweede deel meervoud zijn. 

Opdracht 3

3 Rex gaf weinig om zijn stiefdochter, maar Rex gaf haar wel wekelijks wat zakgeld.

Het woord gaf (om) heeft in het eerste deel van de zin de betekenis houden van; belangrijk vinden en in het tweede deel overhandigen. (Het woord Rex mag je wel weglaten, want dat heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.)

4 Nam de winkeldief enkele dure horloges weg en nam de winkeldief daarna snel de benen?

Het woord nam heeft in het eerste deel van de zin de betekenis pakken; stelen en is in het tweede deel onderdeel van de uitdrukking de benen nemen (= ervandoor gaan). (De woordgroep de winkeldief mag je wel weglaten, want die heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.) 

Opdracht 4

1 De wind op Texel was stormachtig en de wind op Texel konden de fietsers nauwelijks trotseren.

-  onderwerp en in het tweede deel het lijdend voorwerp. Het gaat om (A) functie.

- Verbeterde zin: De wind op Texel was stormachtig en die konden de fietsers nauwelijks trotseren.

2 Elsje trok gekke gezichten naar de voorbijgangers en Elsje trok zich niets aan van de waarschuwingen van haar moeder.

- Het woord trok betekent in het eerste deel van de zin vormgeven en is in het tweede deel onderdeel van het werkwoord zich aantrekken met de betekenis rekening houden (met). Het gaat om (B) betekenis. (Het woord Elsje mag je wel weglaten, want dat heeft beide keren dezelfde vorm, functie en betekenis.) - Verbeterde zin: Elsje trok gekke gezichten naar de voorbijgangers en trok zich niets aan van de waarschuwingen van haar moeder. 

Opdracht 4

3 Die econoom heeft weliswaar vele jaren gestudeerd, maar die econoom heeft daardoor nu wel een topfunctie.

- Getal, betekenis en functie (onderwerp) van de woordgroep die econoom zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde. Je mag die econoom dus weglaten. Het woord heeft is in het eerste deel van de zin een hulpwerkwoord en in het tweede deel een zelfstandig werkwoord. Het gaat om (A) functie.

- Verbeterde zin: Die econoom heeft weliswaar vele jaren gestudeerd, maar heeft daardoor nu wel een topfunctie. 

Opdracht 4

4 Veel auto’s worden in Duitsland gekocht en veel auto’s worden daarna in Nederland geïmporteerd.

- Getal, betekenis en functie (onderwerp) van de woordgroep veel auto’s zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde. Je mag veel auto’s dus weglaten. Getal, betekenis en functie (hulpwerkwoord) van het woord worden zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde. Ook worden mag je weglaten.

- Deze samentrekking is dus correct. 

Opdracht 4

5 Dit boek is superspannend en dit boek moet je echt lezen, zodra je er tijd voor hebt.

- De woordgroep dit boek is in het eerste deel van de zin het onderwerp en in het tweede deel het lijdend voorwerp. Het gaat om (A) functie.

- Verbeterde zin: Dit boek is superspannend en dat moet je echt lezen, zodra je er tijd voor hebt. 

Opdracht 4

6 In de etalage lag niet alleen sportkleding, maar in de etalage lagen ook volleyballen, rackets en hockeysticks.

- Getal, betekenis en functie (bijwoordelijke bepaling) van de woordgroep in de etalage zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde. Je mag in de etalage dus weglaten. Het woord lag is in het eerste deel van de zin enkelvoud en moet in het tweede deel meervoud zijn. Het gaat om (C) getal.

- Verbeterde zin: In de etalage lag niet alleen sportkleding, maar lagen ook volleyballen, rackets en hockeysticks. 

Opdracht 4

7 De herder hield een kudde van vijftig schapen en de herder hield van al zijn dieren evenveel.

- Getal, betekenis en functie (onderwerp) van de woordgroep de herder zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde. Je mag de herder dus weglaten. Het woord hield heeft in het eerste deel van de zin de betekenis onderhouden en in het tweede deel liefhebben. Het gaat om (B) betekenis. 

Opdracht 4

8 Willianne is een echte roddelkous en Willianne moet je dus niets vertellen wat je geheim wilt houden.

- Het woord Willianne is in het eerste deel van de zin het onderwerp en in het tweede deel het meewerkend voorwerp. Het gaat om (A) functie.

- Verbeterde zin: Willianne is een echte roddelaar en haar moet je dus niets vertellen wat je geheim wilt houden. 

Opdracht 4

9 Deze vaas heb ik op Mallorca gekocht en deze vaas heb ik naar Nederland laten verschepen.

Getal (enkelvoud), betekenis en functie van de woorden deze vaas (lijdend voorwerp), heb (hulpwerkwoord) en ik (onderwerp) zijn in het eerste en het tweede deel van de zin hetzelfde.

- Deze samentrekking is dus correct. 

10 Het zomerjurkje stond Fatima prachtig en het zomerjurkje heeft ze dan ook meteen gekocht.

- De woordgroep het zomerjurkje is in het eerste deel van de zin het onderwerp en in het tweede deel het lijdend voorwerp. Het gaat om (A) functie.

- Verbeterde zin: Het zomerjurkje stond Fatima prachtig en dat heeft ze dan ook meteen gekocht. 

Tijd voor de test

1. Ze maakte eerst zichzelf en daarna haar vriendinnen op.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

2. Ik heb die fiets gekocht en bevalt mij goed.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

3. De docent nam afscheid en bedankte al zijn collega’s voor het prachtige cadeau.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

4. foutieve samentrekking:
Zij blies de ballon op en de kaars uit

De woorden hebben niet dezelfde/ hetzelfde

1. functie
2. betekenis
3. getal

5. foutieve samentrekking:
Dat is een film die mij zeer boeide en je niet mag mis­sen

De woorden hebben niet dezelfde/ hetzelfde

1. functie
2. betekenis
3. getal

6. foutieve samentrekking:
Vrachtwagens moeten zich aan regels houden en gelden ook voor auto’s.

De woorden hebben niet dezelfde/ hetzelfde

1. functie
2. betekenis
3. getal

Einde :)

Extra oefenen:

https://www.cambiumned.nl/theorie/stijl/formuleren/weglating-samentrekking/