Thema 4: B 2 Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

B2: Prokaryoten

Havo 4

Terugblik

- Wat is het verschil tussen autotroof en heterotroof?

Wat is het verschil tussen organische en anorganische stoffen?

Hoe kun je testen en zien dat twee organismen tot dezelfde soort horen?

lesdoelen

Je kan kenmerken van prokaryoten noemen.

Je kan uitleggen wat archaea zijn.

Je kan uitleggen wat plasmiden zijn.

Je kan uitleggen wat de voordelen van bacteriën voor de mens zijn.

Je kan uitleggen wat genetische modificatie is.

Je kan uitleggen wat een virus is: vorm en functie.  

Je kan uitleggen wat een bacteriofaag is: vorm en functie.

Schrijf op tijdens het kijken van het volgend filmpje:

Noem minstens drie kenmerken van bacteriën.

Hoe planten bacteriën zich voort?

In welke situaties zijn bacteriën heel nuttig?

Hoe heet het 'extra DNA' dat je in bacteriën kunt terugvinden?

Bacteriën
Kenmerken ?

Bacteriën

- Altijd 1-cellig

- Geen celkern

- Celwand

Hoe planten bacteriën zich voort?

Voortplanting prokaryoten

Snelheid afhankelijk van:

• Temperatuur
• Voedsel
• Soort prokaryoot

Bijzondere eigenschap

Kapsel

• Bij slechte omstandigheden vormt een bacterie een kapsel
• Hierdoor kunnen ze overleven

Hoe heet het 'extra DNA' in een bacterie?

Erfelijk materiaal

Bestaat uit cirkelvormig DNA, dat een grote hoeveelheid noodzakelijke informatie bevat. Daarnaast is er vaak een kleine cirkel DNA aanwezig met extra informatie: een plasmide, met bijvoorbeeld resistentie-informatie. Deze kleine cirkel kan makkelijk uitgewisseld worden met andere bacteriën.

binas 71 M

Een plasmide is een stukje ringvormig DNA

Probeer zoveel mogelijk technieken/toepassingen te noemen waarbij mensen prokaryoten gebruiken

toepassing

Prokaryoten worden gebruikt binnen de biotechnologie: ingezet voor toepassing voor mensen

Denk aan gebruik bij eten of drinken (yoghurt, zuurkool (bacteriën), bier (gist)) of wasmiddelenzymen of medicijnen (insuline productie of enzym voor kaasproductie)

Waarom zien wij bacteriën dan vaak als negatief?

Bacteriën kunnen ook pathogeen zijn: ziekteverwekkend, denk aan ontstekingen. Dit komt doordat bacteriën zich snel kunnen delen bij lichaamstemperatuur. De reactie van het lichaam: koorts, zodat afweer sneller op gang komt en de ziekteverwekker zich minder snel kan delen.

Schimmels ook pathogeen, denk aan zwemmerseczeem.

Welk middel hebben wij om bacteriën te doden?

Opdracht: Leg in drie stappen uit hoe door het gebruik van een antibioticum na een poosje een populatie van resistente bacteriën kan ontstaan.

Bacteriën

• Kringvormig chromosoom
• Plasmiden met genen voor resistentie
• Meestal heterotroof (cyanobacteriën autotroof)
• Celwand van peptidoglycaan

Conjugatie

Genetische modificatie - eenvoudig toe te passen bij bacteriën

Antibioticaresistentie

afmetingen bacterie en virus

virus geen organisme

bacterie

virus

Waarom behoort een virus niet tot de
levende wezens?

1. Een virus bestaat niet uit een of meerdere cellen.
2. In een geïsoleerd virus vindt geen stofwisseling plaats.
3. Virussen kunnen niet zelfstandig voortplanten.
4. Alle antwoorden zijn goed.

Levenscyclus virus

levenscyclus van een virus

Welk type cel infecteert het virus in het voorbeeld?

1. bacterieel
2. dierlijk
3. plantaardig
4. van een schimmel

bacteriofaag virus dat bacteriën infecteert

VIRUS INFECTIE

1. Binnenkomst bij de gastheer
2. Binden aan een geschikte receptorcel
3. Omzetten/inbouwen erfelijk materiaal
4. Rust, of productie nieuwe virussen
5. Vrijlaten nieuwe virussen

Overdracht

• Aanraking
• Lucht/Druppels (Griep)
  
• Vieze naalden
• Eten (Norovirus, Hep A)
  
• Zoenen (Pfeiffer, Herpes)
  
• Sex (HIV/Herpes/HPV)
  
• Via dieren (SARS, Dengue)
  

Schrijf op!

Noem drie kenmerken van archaea.

Wat is het grootste verschil met bacteriën?

Archaea

• Geen kernmembraan
• Flagellen
• Extremofiel
• Bodem, oceanen, darmen

Belangrijkste verschil

De celwand en het celmembraan is opgebouwd uit andere materialen/ type vetten

Voorbeelden van prokaryoten zijn:

1. vogels
2. bacteriën
3. planten
4. de mens

Welke conclusie kan je trekken uit de figuur?

1. Archaea en bacteriën zijn meer aan elkaar verwant dan archaea en eukaryoten
2. Archaea en eukaryoten zijn meer aan elkaar verwant dan eukaryoten en bacteriën
3. Archaea en bacteriën zijn meer aan elkaar verwant dan archaea en eukaryoten

Prokaryoten zijn cellen met meerdere celorganellen zoals een kern en mitochondria

1. eens
2. oneens

Hoe herkennen we een prokaryoot

1. Ze hebben een celwand
2. Ze hebben geen celmembraan
3. Ze hebben geen celkern
4. Ze hebben geen DNA

Opdrachten maken :-)

opdracht 13 t/m 19