12.2 Het zit in de familie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Boeken + notitiespullen pakken

Leerdoel vorige les les

Ik kan een kruisingsschema van een  kruising maken en daar daar conclusies uit trekken over P, F1 en F2 . 

Je kent de termen intermediair en co-dominantie en kan deze toepassen in kruisingsschema's  

Het kunnen rollen van je tong is afhankelijk van de aanwezigheid van een dominant gen.

Een zwangere moeder, die haar tong niet kan rollen, krijgt een kind met een vader die dit wel kan. Deze vader is heterozygoot voor deze eigenschap.

Hoe groot is de kans dat hun kind later kan tongrollen?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Noteer alle genotypen bij de bloedgroepen en geef daarachter aan welk fenotype daar bij hoort

Herhaling. De kinderen van een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB kunnen de
volgende bloedgroepen hebben.... (T1)

1. Alleen AB
2. Alleen A, B
3. Alleen A, B en AB
4. Zowel A, B, AB als O

Herhaling. De kinderen van een man met bloedgroep B en een vrouw met bloedgroep A kunnen de
volgende bloedgroepen hebben.... (T2)

1. Alleen AB
2. Alleen A, B
3. Alleen A, B en AB
4. Zowel A, B, AB als O

Leerdoel deze les

Je leert hoe aandoeningen en ziektes overerven 

Vragen die bij de leerdoelen horen

Vragen die hier bij horen:

Waarom kunnen gezonde ouders zieke kinderen krijgen?

Waarom komen bepaalde ziektes vaker voor in families?

Waarom kun je dezelfde ziekte als je opa hebben, terwijl je ouders gezond zijn?

Waarom komt kleurenblindheid/autisme vaker bij jongens voor

komt

Monogene recessieve overerving

PKU is recessief allel

Heterozygote is slechts drager

Taaislijmziekte wordt veroorzaakt door slechts één gen (monogeen). Een moeder met taaislijmziekte krijgt een kind met een man die slechts drager is. Wat is de kans dat het kind ook taaislijmziekte heeft? (T1)

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Monogene dominante overerving

Darmkanker & alzheimer wordt veroorzaakt door dominante allelen

Ook borstkanker wordt zo overgeërfd (vrouwen met dit gen hebben 60-80% meer kans op borstkanker)

Wat zijn de geslachtschromosomen van een man? En van een vrouw?

1. Man XX Vrouw XY
2. Man XX Vrouw XX
3. Man XY Vrouw XY
4. Man XY Vrouw XX

In stilte voor jezelf. Welke getallen zie je?

In stilte voor jezelf. Welke getallen zie je?

We zien de getallen 10, 74, 8 & 5. Mensen die dit niet kunnen lezen hebben last van rood-groen kleurenblindheid. Bij 1 op de 12 mannenkomt dit voor. Bij 1 op de 250 vrouwen komt dit voor.
Wat is hier aan de hand?

Geslachtsgebonden recessieve overerving

Man = XY
Vrouw = XX

Notatie hetzelfde als bij intermediaire allelen

Wat gebeurt er als een aandoening op het x-chromosoom ligt bij een vrouw? En bij een man?

Krijgt een jongen het X-chromosoom van zijn vader of moeder?
En van wie heeft hij het Y-chromosoom gekregen?

1. Het X-chromosoom kan alleen van zijn moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn vader.
2. Het X-chromosoom kan alleen van zijn vader komen; het Y-chromosoom alleen van zijn moeder.
3. Het X-chromosoom kan zowel van zijn vader als moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn vader.
4. Het X-chromosoom kan zowel van zijn vader als moeder komen; het Y-chromosoom alleen van zijn moeder.

X-chromosomale kruising

X^A : normale ogen

X^a : kleurenblind

Y- : geen gen voor de ogen aanwezig

Een vrouw die drager is wordt zwanger van een man met normale ogen. Het wordt een twee-eiige tweeling, een jongen en een meisje. Hoe groot is de kans dat de dochter kleurenblind wordt? Hoe groot de kans op een kleurenblinde zoon?

1: bepaal genotype van ouders

2: bepaal per ouder mogelijke genotypen van geslachtscellen

3: kruisingsschema, bepaal mogelijke genotypen van het kind, bereken de kans op elk genotype

4: bepaal welke genotypen leiden tot een zoon, welke tot een dochter

5: bepaal per geslacht de kans op elk fenotype

Een vrouw die drager is wordt zwanger van een man met normale ogen. Het wordt een twee-eiige tweeling, een jongen en een meisje. Hoe groot is de kans dat de dochter kleurenblind wordt? Hoe groot de kans op een kleurenblinde zoon?

Extra informatie

Bij x-chromosomale allelen gelden twee extra regels:

Dominante vaders krijgen dominante dochters
Recessieve moeders krijgen recessieve zonen

Beargumenteer dit

Aan het werk

Wat? Maak opg 1 t/m 10 van paragraaf 12.2

Wanneer? Huiswerk voor volgende week

Hoe? Papieren werkboek

Klaar? Ga oefenen op biologiepagina.nl -> vwo 3 -> erfelijkheid en evolutie   -> oefenen -> oefentoets erfelijkheid: kruisingen (sla stamboom vragen over)

Vragen? Vraag je buurman/vrouw. Daarna pas de leraar

Tijd? Tot 5 minuten voor het einde

biologiepagina.nl

Twee grootmoeders behoren elk tot bloedgroep O en de beide grootvaders behoren elk tot
bloedgroep AB.
Hoe groot is de kans dat hun kleinkind bloedgroep B zal hebben? (I-vraag)

1. 1/16
2. 3/16
3. 4/16
4. 5/16