12.1 Eigenschappen doorgeven 2324

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.1 Eigenschappen doorgeven

Lesdoelen 12.1
'Eigenschappen doorgeven'

-Je kunt uitleggen wat homozygoot en heterozygoot betekent.

Je kunt uitleggen wat dominant en recessief is.

Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven.

Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen kunnen hebben.

Je kunt kruisingen met meer dan twee fenotypen uitwerken.

Hoe komt Dennis aan zijn blauwe ogen?

Hoeveel chromosomen bevat een ‘normale’ lichaaamscel?

1. 46 chromosomen
2. 44 chromosomen
3. 33 chromosomen
4. 23 chromosomen

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

12.1 'Eigenschappen doorgeven'

-Gen (bv voor oogkleur) bestaat uit meerdere varianten.

bv 1 allel voor bruin, 1 allel voor blauw.

 Het genotype bevat altijd twee allelen per eigenschap (één van moeder en één van vader).

 

Genotypen/fenotypen,

Genotype: informatie van 2 allelen voor 1 eigenschap.
Dus de info die in je DNA 'staat'

Fenotype: de informatie (of 'kenmerken') die je aan de 'buitenkant' ziet van persoon

Hetero- en homozygoot...

Homozygoot: als twee allelen voor de eigenschap gelijk aan elkaar zijn (bijvoorbeeld voor oogkleur: beiden blauw)

Heterozygoot: als de twee allelen verschillend zijn (bijvoorbeeld blauw/bruin)

Heterozygoot

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Allelen doorgeven

Recessief en dominant

Dominant: het overheersende allel voor een eigenschap.

Recessief = het onderdrukte allel voor een eigenschap

Hoe komt Dennis aan zijn blauwe ogen?

Hoe noteer je genotypen?

*Dominante allelen geef je aan met een hoofdletter

*Recessieve allelen geef je aan met een kleine letter. 

Tip: Kies áltijd een letter waarbij de hoofdletter niet lijkt op de kleine letter. 

Hoe noteer je genotypen?

Voor elke eigenschap 2 allelen.
Daarom: een genotype 'code' bestaat uit 2 letters. 

*BB betekent homozygoot dominant

*Bb betekent heterozygoot

*bb betekent homozygoot recessief

Taaislijmziekte is een ernstige erfelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een recessief gen (r). Mensen die het dominante gen (R) bezitten, hebben de ziekte niet.

Het onderzoek wijst uit dat de baby geen taaislijmziekte zal krijgen.

Welk genotype of welke genotypen kan de baby hebben?
 

Sleep het vinkje naar het goede antwoord.

alleen rr

alleen Rr

alleen RR

Rr of rr

RR of Rr

Mevrouw Pierik heeft blauwe ogen. Wat kan de code van haar genotype wat betreft 'oogkleur' zijn? (Tip: gebruik niet de letter 'O' - die verschilt namelijk niet van hoofd-of kleine letter!)

Hoe zien de nakomelingen eruit?

Je kunt aan de hand van het genotype van ouders, een voorspelling doen over het genotype van de nakomelingen.
Hiervoor gebruik je een kruisingsschema. 

(Kruising = twee ouders die samen nakomelingen krijgen)

Hoe maak ik een kruisingsschema?

Handige filmpjes! 

https://www.youtube.com/watch?v=1LDuwM8uwTU 

7.30 min. 'Erfelijkheid - Kruisingsschema's'.

https://www.youtube.com/watch?v=CxfVnuSVUAI 

6 min. uitwerking van een opdracht over Cavia's. 

Bij mensen is het gen voor bruine ogen dominant over het gen van blauwe ogen. De vader van Juul en Jacques heeft blauwe ogen. Moeder heeft bruine ogen. Juul heeft blauwe ogen.

Hoe groot is de kans dat Jacques bruine ogen heeft?

Tip: Maak een kruisingsschema

1. 0%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Zijn er nog vragen of opmerkingen?
Ik hoor ze graag!

Wat?	Lezen 12.1. Maken: 12.1 opdr. 1-7, 11, 13-15
Hoe?	In je werkboek. Je mag fluisterend overleggen. Als je wilt nakijken vraag je aan je docent of je je laptop mag pakken.
Hulp?	Probeer er samen met je buurman/buurvrouw uit te komen. Steek je hand op als het samen niet lukt.
Tijd?	10-15 minuten
Klaar?	Kijk je werk na en maak opdr. 16 en 17
Opbrengst	Je hebt je huiswerk af en nagekeken! Goed gedaan!

Afsluiten

• Je kunt uitleggen wat homozygoot en heterozygoot betekent.
• Je kunt uitleggen wat dominant en recessief is.
• Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven.
• Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen kunnen hebben.
• Je kunt kruisingen met meer dan twee fenotypen uitwerken.

Klassikaal bespreken

Wachten met opruimen!

Blijf zitten tot de bel gaat

Vergeet straks je stoel niet aan te schuiven