2.3 Legaliteitsbeginsel

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.3 Legaliteitsbeginsel

V4A dinsdag 30 september

Wat gaan we deze les doen?

Huiswerk: maken van 2.2: opdrachten 2, 5, 7, 9, 10, 12 en 14

Actualiteit: Ben jij goed in 'lummelen'?

Klassikaal:

1. Leerstof toetsweek 1: H2 Rechtsstaat (par. 1 t/m 4, 6 en 7)
2. PO inleveren voor donderdag 30 oktober 16:00
3. Terugblik
4. Uitleg 2.3 Legaliteitsbeginsel 
5. Actualiteit: Doxing

Voor jezelf:

1. Huiswerkwoensdag 1 oktober maken van 2.3 opdrachten 8, 9 en 12 + Op welke manier staat dan de rechtsstaat onder druk door het fenomeen doxing?
2. Keuze: aanschuiven bij een spelletje over de rechtsstaat of maken van huiswerk?

Actualiteit: in het nieuws

nos.nl

Vragen bij artikel: noteer in je schrift

• Geef een omschrijving van het maatschappelijk probleem in dit artikel
• Wat is de betekenis van de 'hypernerveuze samenleving'?

• Heb jij zelf weleens het gevoel dat je constant ‘aan’ moet staan of snel onrustig wordt door prikkels (zoals school, werk, sociale media of je telefoon)? Kun je daar een voorbeeld van geven?

• Als je merkt dat je onrustig of gespannen raakt, wat doe je dan om ermee om te gaan? 

Nakijken 2.2

-   Uitdelen nakijkblad

-   Huiswerk paragraaf 2.2: maken opdrachten 2, 5, 7, 9, 10, 12 en 14

Terugblik

Waar ging de vorige les over?

Doelen van de Grondwet in Nederland

• legt fundamentele rechten van burgers vast.
  
• begrenst de macht van de staat.
  
• geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd.
  
• drukt de eenheid van de natie uit.
  

Wat staat er in de Grondwet?

De Grondwet is overzichtelijk opgebouwd. 

1. Het eerste deel bevat de grondrechten van de burgers. 
2. Het tweede deel bevat de organisatie van het bestuur van ons land. 
3. Daar gaan we in het hoofdstuk Parlementaire democratie naar kijken. 
4. We gaan in dit hoofdstuk verder in op de grondrechten.

Klassieke grondrechten

• Klassieke grondrechten zijn grondrechten die de overheid moet garanderen. 
• Hierbij ligt de nadruk op vrijheid en gelijkheid. 
• In deze rechten kun je de belangrijkste kenmerken van het sociaal contract herkennen, want hierin wordt geregeld dat de staat de persoonlijke vrijheidsrechten van mensen zo min mogelijk beperkt. 
• De volgorde van de 18 klassieke grondrechten is willekeurig.

Er zijn drie soorten klassieke grondrechten:

1. Het recht op gelijke behandeling
2. Persoonlijke vrijheid
3. Politieke vrijheid

Sociale grondrechten

• Na de Tweede Wereldoorlog  groeide het besef dat de staat actief moest ingrijpen om aan alle inwoners vrijheid en gelijkheid en dus een gelukkig en zinvol bestaan te garanderen. 
• Want wat heb je aan persoonlijke vrijheid als je geen behoorlijke woning hebt, geen gezondheidszorg krijgt, werkloos en arm bent? 
• Wat heb je aan politieke vrijheidsrechten als je geen onderwijs hebt gekregen, niet kunt lezen en je mening niet kunt vormen? 

Het resultaat: sociale grondrechten

• Werkgelegenheid, bescherming van werknemers, sociale zekerheid, volksgezondheid, sociale woningbouw en onderwijs werden de verantwoordelijkheid van de staat.

Leerdoelen 2.3 

In deze paragraaf leer je:

• Waartoe het legaliteitsbeginsel dient
  
• Je kunt het legaliteitsbeginsel toepassen op de actualiteit

Inleiding

Je kan alleen gestraft worden voor iets wat volgens de wet strafbaar is. Het klinkt logisch, maar er komt heel wat bij kijken om dit in de praktijk te realiseren. 

Een voorbeeld hiervan staat op blz. 40 in je lesboek. Straatintimidatie is volgens de wet (nog) niet strafbaar. 

blz. 40 in je lesboek

Leges  = wetten

Legaal = overeenkomstig de wet

Illegaal = in strijd met de wet

Legaliteitsbeginsel = het uitgangspunt dat alles wat de overheid doet in overeenstemming is met de wet

Het legaliteitsbeginsel en de rechtsstaat

In deze paragraaf gaat het over het legaliteitsbeginsel, een belangrijk fundament van de rechtsstaat.

Willekeur en onbegrensde macht maken plaats voor vertrouwen en rechtszekerheid 

Regels en wetten

Wetten of rechtsnormen zijn gedragsregels of voorschriften die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd. Wetten laten het maatschappelijke leven geordend verlopen en lossen conflicten op.

Kwaliteit van de wetten

Wanneer wetten rechtvaardig zijn, zullen we ons er eerder aan houden

Wetten veranderen mee met onze opvattingen. Om de kwaliteit te waarborgen gelden er eisen voor wetten:

Uitbouw rechtsstaat

In de nachtwakersstaat van de 19e eeuw moest de overheid burgers zo vrij mogelijk laten.

Na de Tweede Wereldoorlog namen de taken van de overheid snel toe. 

• Onder andere door de wederopbouw van het land en de groeiende invloed van sociale grondrechten.
  
• Door de ontwikkeling naar een sociale rechtsstaat ontstond er een oerwoud van wetten.
  

Privatisering en marktwerking

De overheid raakte door al die wetten overbelast en was niet meer in staat om efficiënt te besturen. Gevolg: sommige overheidstaken werden gedereguleerd naar provincie of gemeente, verzelfstandigd of geprivatiseerd. 

• sociale woningbouw
• musea
• openbaar vervoer
• telecommunicatie
• de zorgsector

Actualiteit: Doxing

• Doxing is een samenvoeging van de Engelse woorden ‘dropping dox’, wat zoveel betekent als ‘documenten publiceren’. 
• Het komt erop neer dat iemand met kwade bedoelingen persoonlijke informatie van jou deelt. Bijvoorbeeld je adres, of je telefoonnummer. 
  
• Vaak is het doel iemand intimideren: ‘Ik weet waar je woont, dus pas op je woorden’.
  

eenvandaag.avrotros.nl

Ga eens in gesprek met je buur

• Op welke manier staat dan de rechtsstaat onder druk door het fenomeen doxing?
• Noteer kort jullie bevindingen
• Klassikale terugkoppeling

• Tip: kijk eens naar artikel 10

Actualiteit:

Mogelijke antwoorden:

1. Aantasting van de grondrechten

• Recht op privacy: Doxing schendt het recht op bescherming van persoonsgegevens in art. 10 
• Vrijheid van meningsuiting en politieke participatie: Mensen kunnen zich geïntimideerd voelen en minder snel hun mening geven, demonstreren of publieke functies bekleden uit angst voor represailles.

2. Ondergraving van vertrouwen in de overheid

• Als burgers of ambtenaren (bijvoorbeeld rechters, journalisten, politici, politie) worden gedoxed, kan dit leiden tot angst voor het uitvoeren van hun taak.
• Het gezag van instituties kan verzwakken wanneer beslissers zich onder druk gezet voelen door dreiging of intimidatie.

3. Belemmering van de rechtsgang

• Getuigen, advocaten of rechters die doelwit zijn van doxing kunnen worden geïntimideerd, waardoor onafhankelijke rechtspraak en eerlijke processen in gevaar komen.

Afsluiting

De leerdoelen waren:

• Waartoe het legaliteitsbeginsel dient
• Je kunt het legaliteitsbeginsel toepassen op de actualiteit

Huiswerk: 

• woensdag 1 oktober maken van 2.3 opdrachten 8, 9 en 12 en antwoord geven op deze vraag: Op welke manier staat dan de rechtsstaat onder druk door het fenomeen doxing? Tip: kijk eens naar artikel 10