Herhaling H8 + H9

• Economie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Herhaling H8 + H9

Leren voor de toets H8 behalve 8.5

H9 par 1, 2

8.1 Wie onderhandelt het beste?

Leerdoel 8.1:

Je kunt de begrippen ‘verzonken kosten’ en ‘zelfbinding’ in praktijksituaties benoemen en uitleggen wat het verband is tussen die twee begrippen. Hierbij:

• ... weet je wat verzonken kosten zijn en je kunt ze herkennen.
  
• ... uitleggen hoe verzonken kosten je onderhandelingspositie kunnen beinvloeden.
• ... uitleggen dat verzonken kosten een voorbeeld kan zijn van zelfbinding.

Verzonken kosten

Kosten die zijn gemaakt en niet meer teruggedraaid kunnen worden

Voorbeelden:

• Hyundai investeert jaren onderzoek en geld in het ontwikkelen van een waterstof auto.
  
• Kopen van een vrachtwagen bij de vuilophaaldienst
  
• De uitgaven van het maken van een film
  
• Het aanleggen van een spoorweg (betuwelijn)
  

Noem een eigen voorbeeld van verzonken kosten.

Wat betekent dit?

• Als je geld investeert verwacht je dat je dit terugkrijgt en hopelijk met winst
• De geïnvesteerde kosten die je verliest bij te weinig succes noemen we de verzonken kosten. Er is geen enkele mogelijkheid meer om dit geld terug te verdienen. De investering is voor niks geweest.

Verzonken kosten zijn kosten die iemand ................................................
de verkoop maakt en die niet terugverdiend kunnen worden als de verkoop geen succes wordt.

1. voorafgaand aan
2. na

Nadelen van hoge verzonken kosten

• Nadeel: mensen weten dat je afhankelijk bent van ze, hier kunnen ze gebruik van maken.
• Voorbeeld: als je een Cacao-boer bent in Nigeria, ben je volledig afhankelijk van wat buitenlandse kopers bieden voor je gewassen ... je hebt geen andere bron van inkomsten 
• Het is moeilijk om een project op te geven wanneer je er al heel veel kosten van hebt gehad...

Voordelen van hoge verzonken kosten

• Voordeel: mede-investeerders weten dat je afhankelijk bent en dat dit belangrijk voor je is. 'je stapt er niet zomaar uit'. => zelfbinding
• Voor mede-investeerders is het aantrekkelijk als je bedrijf je leven is: de zelfbinding maakt je betrouwbaar

§8.2 Onderhandelen op hoog niveau

De zelfbinding geeft eigenlijk aan:

1. Hoe betrokken en afhankelijk je bent als zakelijke partner
2. Hoeveel mensen je om je heen hebt verzameld bij je project

Het investeren in waterstof heeft ..

1. hoge verzonken kosten
2. lage verzonken kosten

Een school neemt een docent aan die elk vak kan lesgeven, dit heeft:

1. Lage verzonken kosten
2. Hoge verzonken kosten

Een klusjesman koopt een universeelboor, hij kan hiermee wel in elk soort materiaal boren, dit heeft:

1. Lage verzonken kosten
2. hoge verzonken kosten

Een klusjesman koopt voor een nieuwe klus een turbolaser-schroevendraaier (50.000 euro) die hij waarschijnlijk alleen voor die ene klus nodig heeft

1. Lage verzonken kosten
2. Hoge verzonken kosten

Bij hoge verzonken kosten wordt je:

1. Onafhankelijker, je kunt altijd 'uitstappen'
2. Afhankelijker van je zakenpartners, je loopt meer risico

Wel ..

1. word je als betrouwbaarder gezien door je zakenpartners
2. hebben je zakenpartners minder vertrouwen in je
3. heeft hierop geen invloed

Lesdoelen

- je weet wat het gevangenenprobleem is

- je kunt uitleggen hoe meeliftgedrag invloed heeft op het gevangenenprobleem

- je kunt uitleggen hoe sociale controle invloed heeft op het gevangenenprobleem

Verzekering

Bij een verzekering betaal je een premie en belooft de verzekeringsmaatschappij de opgelopen schade te vergoeden. 

Inboedelverzekering

- De premie wordt berekend over de verzekerde waarde van de inboedel. 

Materiële schade 

Opstalverzekering

Verzekering om schade aan je huis te verzekeren 

Materiële schade 

Autoverzekering

Wa verzekering wettelijk verplicht --> dekt de schade van de ander

Casco niet wettelijk verplicht --> dekt de schade die jij oploopt.

Aansprakelijkheidsverzekering

Deze verzekering dekt schade als een andere partij jou aansprakelijk stelt voor schade. 

Risicospreiding 

Heel veel mensen betalen de schade voor een schade uitkering.

De geluksvogels betalen de schade van de pechvogels

Als er weinig uitgekeerd hoeft te worden dan is er meer winst voor de verzekeringsmaatschappijen.

Eigen risico 

Het deel wat je zelf betaalt.

Hoe hoger je eigen risico, des te lager je premie..

Bonus-malus regeling

Hoe minder schade je claimt hoe meer korting je krijgt. 

Doel van deze les:

• Je begrijpt wat collectieve verzekeringen zijn
• Je kunt vertellen wat de voor- en nadelen van collectieve verzekeringen zijn
• Je kunt vertellen wat de voor- en nadelen van een geprivatiseerde verzekering zijn

Collectieve verzekeringen

• Volksverzekeringen en werknemersverzekeringen
• Wlz
• AOW
• Anw
• WW
• WIA
• ZW (tot 1996)

Weten jullie nog..

Loonkosten werkgever

Premies werkgever                       -

Brutoloon

Loonbelasting

Premies volksverzekeringen

Pensioenpremie (niet altijd)      -

Nettoloon

 

(schema hoofdstuk 5)

Voordelen collectieve Ziektewet

• Alle werknemers zijn verzekerd
• Iedereen doet verplicht mee -> lage premie
• Risico ligt niet bij de werkgever

Nadeel van een collectieve ZW

• Hoge kosten -> niemand voelt zich verantwoordelijk 

Doel van deze les:

• Je begrijpt wat collectieve verzekeringen zijn
• Je kunt vertellen wat de voor- en nadelen van een collectieve Ziektewet  zijn
• Je kunt vertellen wat de voor- en nadelen van een geprivatiseerde Ziektewet zijn

8.6 rekenen met verzekeringen

Je kunt rekenen met promille. 

Je weet wat verzekerde waarde is. 

Je weet wat onderverzekerd is. 

Je kunt rekenen met een bonus malus regeling. 

Goede tijden, Slechte tijden

Economie H9

Leerdoelen:

- Je kunt het begrip modale inkomen uitleggen

- Je kunt uitleggen wat het bbp inhoudt en wanneer er sprake is van groei van het nominale bbp en het reële bbp.

- Je kunt de toegevoegde waarde berekenen en de rol van de toegevoegde waarde in de economie uitleggen.

Introductie

- Het modale inkomen

- verschil tussen inkomen en vermogen

CBS filmpje het modale inkomen 

Een inkomen verdienen

- Toegevoegde waarde

Verkoopprijs - (ingekochte goederen + ingekochten diensten) = Toegevoegde waarde

Stap 1: Een boer verkoopt een portie tarwe voor €0,20

Stap 2: Een meelfabriek verwerkt een portie tarwe tot meel en verkoopt dat voor €0,50

Stap 3: De bakker maakt van het meel een brood en verkoopt die voor €1,90

Toegevoegde waarde Boer

Toegevoegde waarde Fabriek

Toegevoegde waarde Bakker

€0,20

€0,30

€1,40

Een inkomen verdienen

- Toegevoegde waarde naar BBP

- Primair inkomen bestaat uit : Natuur, Arbeid, Kapitaal & Ondernemerschap

- Toegevoegde waarde komt ook voor een groot deel daar uit voort. 

Een inkomen verdienen

- reële BBP stijgt = economische groei

- economische groei = hoger inkomen = groei consumptie

= ruimte voor verbetering van productiefactoren 

= weer meer economische groei

Groeicirkel - vicieuze cirkel (ontwikkelingslanden)

Herhaling 9.1

Toegevoegde waarde

BBP

Economische groei is er als het reële bbp ...

1. stijgt
2. daalt

Economische groei leidt tot ...
(probeer 3 stappen te maken)

9.2 Leerdoel

Je kunt toelichten wat herverdeling van inkomen inhoudt en uitleggen hoe herverdeling tot stand gebracht wordt.

Belangrijke begrippen: (de)nivellering, scheve inkomensverdeling, secundair inkomen, Lorenzcurve

Inkomensverdeling 

• Nederland vergeleken met Brazilië
• De bevolking is verdeeld in 5 groepen van 20%

Uitleg (1)

• Als alle inwoners precies evenveel inkomen hebben dan krijg je de blauwe stippellijn.
  

Ga maar na. 

• Stel je wil weten hoeveel % de armste 40 % van het land gezamenlijk verdienen.
  Nou…precies 40% van al het inkomen.
  
• In het echt komt zo’n totaal eerlijke verdeling niet voor. De curve wordt dan krom.
  
• Hoe verder van de middenlijn verwijdert hoe groter de inkomensverschillen.

Uitleg (2)

Voorbeeld: 

Hoeveel procent van al het inkomen wordt verdiend door de 80% ‘armste’ van het land?

Zie de grafiek…

• Daarin zie je dat de 80% armste 40% van al het inkomen krijgen.
  
• Je kan dan dus ook zeggen. De 20% rijksten krijgen de overige 60% (100-40) van al het inkomen!
  

Primaire inkomens

• loon --> arbeid
• pacht/huur --> natuur
• rente --> kapitaal
• winst --> ondernemerschap
  Vermogen voordat overheid zich ermee bemoeit

Secundair inkomen =

primair inkomen 

- belastingen

+ uitkeringen

Nivellering:

Verschillen in inkomen tussen personen worden kleiner  

Denivellering:

Verschillen in inkomen tussen personen worden groter

Maken 

Herhaling H8 achterin

9.1 Test Jezelf

9.2 Test Jezelf