Erfelijkheid V3 les 8 en 9 BS 4

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat gaan we doen?

Vandaag:

• Herhaling geslacht en genen
• Geslachtsgekoppelde overerving in kruisingen

Volgende les: 

• Geslachtsgekoppelde overerving in een stamboom

Hoe komt geslacht tot stand?

Geslachtschromosomen

De man kan ofwel een X ofwel een Y chromosoom doorgeven. Een man is namelijk XY. 

Een vrouw kan alleen een X doorgeven. 

Op het X (en een beetje op Y) liggen ook genen. 

Is de persoon van wie deze chromosomen zijn een man of een vrouw?

1. Man
2. Vrouw
3. ???

Is deze persoon een man of een vrouw?

1. Man
2. Vrouw
3. ???

Aantal chromosomen

• Lichaamscellen: 46 chromosomen
• Spermacel en eicel smelten samen tot nieuw individu met 46 chromosomen
• Dus geslachtscel heeft 23 chromosomen.  

Je ziet hier een geslachtscel. Hoeveel chromosomen heeft een lichaamscel van deze soort?

Hoeveel allelen zijn er voor elk gen in deze cel (n= 5)?

Geslachtschromosomen

De man kan ofwel een X ofwel een Y chromosoom doorgeven. Een man is namelijk XY. 

Een vrouw kan alleen een X doorgeven. 

Een jongen is XY. Dit X chromosoom komt van...

1. De moeder
2. De vader
3. Vader of moeder

Ook het X-chromosoom heeft genen erop liggen. 

Vrouwen vaak drager. 

Zoons van drager zijn aangedaan. 

Twee aangedane ouders - aangedane kinderen.

Vader geeft altijd aan dochter. Aangedane moeder zorgt voor aangedane zoons en dochters.

Miriam is drager van een allel voor kleuren zien, en een allel wat niet werkt om kleuren te zien (kleurenblindheid). Dit is een X-chromosomale afwijking. Wat kan er in haar geslachtscellen komen?

X-recessieve kruising. Moeder is drager. 

	X A	X a
X A	X A X A	X A X a
Y	X A Y	X a Y

	X A	X a
X A	X A X A	X A X a
Y	X A Y	X a Y

Jongens

Meisjes

Heeft de aandoening

Wat is wat in dit schema?

Je hebt een X-gebonden dominante overerving. Zowel de vader als de moeder hebben een X-chromosoom met de afwijking. Teken het kruisingsschema.

Je hebt een X-gebonden dominante overerving. Zowel de vader als de moeder hebben een X-chromosoom met de afwijking. Hoe groot is de kans dat een dochter de afwijking heeft?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 33%

Je hebt een X-gebonden recessieve overerving. Zowel de vader als de moeder hebben een X-chromosoom met de afwijking. Teken het kruisingsschema.

Je hebt een X-gebonden recessieve overerving. Zowel de vader als de moeder hebben een X-chromosoom met de afwijking. Hoe groot is hier de kans op een dochter met de afwijking?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Stambomen en geslacht gekoppelde eigenschappen

Hemofilie in de van oorsprong Britse koninklijke familie

Hier zie je een stukje van de stamboom. Hoe ziet het kruisingsschema tussen Alix en Tsar Nicholas II eruit? Teken het.

Hier zie je een stukje van de stamboom. Hoe ziet het kruisingsschema tussen Alix en Tsar Nicholas II eruit? Hoe groot is de kans voor elk van de dochters van dit koppel om drager te zijn?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Deze denkbeeldige beestjes kunnen gespikkeld of gestreept zijn. Het is een eigenschap die op het X-chromosoom ligt. Vrouwtjes (2, 5) hebben hier twee kopieën van. Mannetjes (1, 3 en 4) maar één. Geef de genotypes van de individuen uit de stamboom. 

X^AX^a

X^AY

X^aY

X^AY

X^AX^A

Welke vorm van overerving kan dit zijn?

1. X-chromosomaal recessief
2. Recessief
3. X-chromosomaal dominant
4. Dominant

En hoe is deze overerving?

1. X-chromosomaal recessief
2. Recessief
3. X-chromosomaal dominant
4. Dominant

Welke vorm van overerving zou dit kunnen zijn?