Dialyse
1 / 26
Lesduur is: 90 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat is de functie
van de nieren?
van de nieren?
A
De bloeddruk reguleren
B
Het aanmaken van erythropoëtine (EPO)
C
Behouden van een optimaal calcium-fosfaatgehalte
D
Regelen van de zuurgraad in het lichaam
Slide 2 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
De nieren hebben veel verschillende belangrijke functies, die essentieel zijn.
- In alles wat je eet en bepaald soort drinken zitten afvalstoffen, deze worden normaal gesproken verwijderd onder andere door de nieren via de urine.
- Alles wat je drinkt, plas je normaal gesproken uit. Bij nierfalen zie je vaak dat de urineproductie achteruit gaat en in sommige gevallen volledig stopt.
- De bloeddruk wordt door de nieren gereguleerd door middels het RAAS (Renine-Angiotensine-Aldosteron Systeem). Dit is een belangrijk systeem in het lichaam dat de bloeddruk en de hoeveelheid vocht en elektrolyten in het bloed reguleert. Het zorgt ervoor dat de bloeddruk op peil blijft en speelt een rol bij het handhaven van de nierfunctie. Wanneer de bloeddruk of het volume van het bloed te laag is, detecteren de nieren dit en geven ze het enzym renine af. Dit heeft effect op meerdere hormonen en stuurt vervolgens het lichaam aan om bijvoorbeeld bloedvaten te vernauwen (vasoconstrictie) of het vocht en zouten vast te houden. Hierdoor reguleert de nier onder andere de bloeddruk.
- Nieren maken ook het hormoon erythropoëtine (EPO) aan. EPO is vaker in het nieuws geweest, vanwege bijvoorbeeld wielrenners die deze doping gebruikten om beter te presteren. EPO is nodig om het beenmerg te stimuleren om rode bloedcellen aan te maken. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof naar alle organen.
- Nieren helpen bij het behouden van een optimaal calcium- en fosfaatgehalte in het bloed. Dit is belangrijk bij het gezond en sterk houden van de botten.
- Door je stofwisseling en het gebruik van je spieren maakt je lichaam melkzuur aan, dat is een natuurlijk proces. Je nieren neutraliseren het melkzuur door het teveel aan zuur uit te plassen. Als dat niet gebeurt, dan kunnen je spieren letterlijk verzuren of krijg je problemen met je stofwisseling.
Wat wordt er met dialyse gedaan?
Slide 4 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Tijdens dialyse worden er afvalstoffen en overtollig vocht verwijderd uit het lichaam. Doordat de nieren niet goed meer functioneren hopen de afvalstoffen zich op in het lichaam. Ook al het vocht wat je drinkt kan bij nierfalen niet altijd uit het lichaam verwijderd worden. Sommige patiënten plassen helemaal niets meer, dus al het vocht wat ze drinken moet er via dialyse weer uitgehaald worden. Dit kan via het bloed of via het buikvlies verwijderd worden.
Welke dialyse behandelingen ken je?
Slide 6 - Open vraag
Er zijn 2 verschillende dialyse behandelingen, namelijk:
- Hemodialyse
- Peritoneaal dialyse
Binnen deze 2 dialyse vormen zijn ook weer meerdere mogelijkheden, waar ik straks verder op in zal gaan.
Slide 7 - Tekstslide
Er zijn 4 verschillende keuzes voor patiënten met nierfalen. Binnen deze keuzes zijn er ook verschillende mogelijkheden.
Slide 8 - Tekstslide
Peritoneaal dialyse (PD) komt van het woord peritoneum, wat buikvlies betekent. Het is dialyse middels het buikvlies.
Het buikvlies is een dun vlies dat de binnenkant van de buikholte en de buikorganen bedekt. Het zorgt ervoor dat de organen op hun plaats blijven en beschermd zijn.
Hierbij fungeert het buikvlies als filter voor het afvoeren van afvalstoffen en overtollig vocht.
Bij PD laten ze een soort suikervloeistof in de buik lopen (blauwe vloeistof op de afbeelding), deze vloeistof verspreid zich over de hele buikholte en moet enkele uren in de buik aanwezig blijven. De vloeistof zorgt ervoor dat alle afvalstoffen en overtollig vocht naar de buikholte worden toe getrokken.
Vervolgens wordt na die paar uur, de vloeistof weer uit de buik gelaten met alle afvalstoffen en overtollig vocht (oranje kleur op de afbeelding).
Slide 9 - Tekstslide
In het buikvlies zitten allemaal kleine bloedvaatjes. De spoelvloeistof haalt de afvalstoffen en het overtollige vocht uit deze kleine bloedvaatjes.
Na een paar uur is de spoelvloeistof verzadigd met afvalstoffen en vocht, dan moet er gewisseld worden met nieuwe vloeistof.
Slide 10 - Tekstslide
PD is altijd een thuisbehandeling, eventueel met behulp van de thuiszorg.
Bij PD heb je 2 opties, namelijk:- CAPD (Continue Ambulante Peritoneaal Dialyse). Handmatig de wisselingen doen door 4x per dag overdag de "vieze" vloeistof uit de buik te laten lopen en de schone vloeistof in de buik te laten lopen (dit duurt ongeveer een half uur bij geen problemen). Tussen de wisselingen door is de patiënt mobiel, kan eventueel werken, lopen, enz.
- APD (Automatische Peritoneaal Dialyse). Hierbij voert de machine 's nachts de wisselingen uit. De patiënt ligt/zit wel "vast" aan de machine tijdens de behandeling.
Slide 11 - Tekstslide
De PD katheter wordt door de vaatchirurg operatief geplaatst. Dit is een blijvende katheter gedurende de PD behandeling.
Doordat er een open verbinding is met het buikvlies, is de kans op een buikvliesontsteking aanwezig. Met als mogelijk gevolg het stoppen van de PD en indien mogelijk overgaan op Hemodialyse. Doordat er een risico is op een buikvliesontsteking, moet er altijd zo schoon mogelijk gewerkt worden tijdens het aan-en afkoppelen van de PD katheter.
Welke vpk zorg verwacht je bij een PD patiënt?
Slide 12 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 13 - Tekstslide
De vpk zorg voor een PD patiënt is per patiënt verschillend en kan hierdoor heel variërend zijn.
De vpk geeft voorlichting over de verschillende keuze mogelijkheden, geeft adviezen zoals bijvoorbeeld welke PD behandeling in de thuissituatie geschikt is en of er thuis eventueel aanpassingen gedaan moeten worden na aanleiding van het huisbezoek.
Psychische en sociale ondersteuning, dit begint al op de nierwijzerpoli, wanneer patiënten nog niet starten met dialyse. Bij alle behandelingen is er nauw contact tussen de patiënt, de vpk, de nefroloog, de diëtist en de medisch maatschappelijk werker. De vpk heeft geregeld contact met hen o.a. tijdens MDO's.
Wanneer er problemen zijn, zoals een peritonitis, wordt er van de vpk verwacht al een actieplan te hebben bedacht om voor te stellen aan de nefroloog. Waarop de nefroloog zijn goedkeuring kan geven of eventueel bijstelling van het actieplan nog nodig is. Ook voor het aanpassen van de dialyse schema's wordt enige zelfstandigheid en dus ook inzicht van de vpk verwacht.
Uiteraard zorgt de vpk indien nodig ook voor de verzorging en behandeling van de katheter en de insteekopening. Deze kunnen bijvoorbeeld ontstoken zijn.
Slide 14 - Tekstslide
Hemo is een ander woord voor bloed, hemodialyse betekent dus dialyse via het bloed.
Via een machine wordt het bloed buiten het lichaam gezuiverd. Dit gebeurt met behulp van een kunstnier, die afvalstoffen en overtollig vocht uit het bloed verwijdert. De machine pompt het bloed door de kunstnier, waar het wordt gefilterd en vervolgens weer terug in het lichaam wordt gepompt.
Hier zie je verschillende hemodialyse machines.
Slide 15 - Tekstslide
In de kunstnier stroomt het bloed door kleine dunne buisjes (zie foto 3, het lijkt net op een scheerkwast), in tegenovergestelde richting stroomt het dialysaat (zie foto 2). Dit dialysaat is een vloeistof die ervoor zorgt dat er scheikundige processen plaatsvinden in de kunstnier (zoals diffusie, osmose en filtratie), waardoor de afvalstoffen en het overtollig vocht uit het bloed worden gefilterd.
Er zijn verschillende soorten en maten kunstnieren, mede afhankelijk van gewicht, lengte, effectiviteit van de dialyse en bijvoorbeeld allergieën.
Hoeveel uur per week denk je dat een patiënt dialyseert bij hemodialyse?
Slide 16 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 18 - Tekstslide
Ondanks dat mensen stil zitten of liggen tijdens de dialyse, moet het hart erg hard werken om al het bloed rond te pompen. Daarnaast verliest het lichaam vocht en zouten snel tijdens de behandeling, waardoor de bloeddruk daalt en er klachten als vermoeidheid, sufheid en misselijkheid kunnen ontstaan. Ook bloedarmoede, een veelvoorkomend gevolg van nierfalen, kan een rol spelen, evenals het vasthouden van afvalstoffen en vocht.
Daarom kun je hemodialyse vergelijken met topsport en zijn veel mensen tijdens en na de dialyse erg vermoeid.
Slide 19 - Tekstslide
Tijdens dialyse kunnen dialyse patiënten, met name door een lage bloeddruk ineens niet lekker worden. Wanneer hier niet acuut op gehandeld wordt, kan de patiënt buiten bewustzijn raken. In het ergste geval kan er een circulatiestoornis ontstaan, waarbij reanimatie in sommige gevallen noodzakelijk is.
Hoeveel naalden worden er wekelijks minimaal geprikt bij een HD patiënt?
A
2
B
3
C
4
D
6
Slide 20 - Quizvraag
Elke dialyse worden er minimaal 2 naalden geprikt, 1 om het bloed uit het lichaam te halen en 1 naald om het "schone" bloed weer terug te geven aan het lichaam.
Er wordt eventueel gebruik gemaakt van een echo apparaat om de shunt goed in beeld te brengen en aan te prikken.
Slide 21 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Op welke afdelingen wordt er gedialyseerd?
Slide 22 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Hemodialyse vindt voornamelijk op de dialyse afdeling plaats.
Dialyse verpleegkundigen worden soms opgeroepen om op de IC of EHH een patiënt te dialyseren, omdat ze hemodynamisch te onstabiel zijn om naar de dialyse afdeling te komen. Dit kan ook midden in de nacht zijn, hiervoor draaien de dialyse verpleegkundigen bereikbare diensten. Zo is er altijd een verpleegkundige die een patiënt kan dialyseren, ook al moet de verpleegkundige vanuit huis komen.
Slide 24 - Tekstslide
De vpk zorg voor een HD patiënt heeft overeenkomsten met de zorg voor een PD patiënt. De vpk geeft voorlichting over HD, geeft adviezen en tips zoals bijvoorbeeld wat te doen bij een lage bloeddruk of een nabloeding van de shunt.
HD patiënten kunnen ineens te veel vocht bij zich houden, waardoor ze overvult zijn. Hierdoor worden ze heftig benauwd en is dialyse direct noodzakelijk. Ook wanneer er sprake is van orgaanfalen na bijvoorbeeld een ongeluk is dialyse van levensbelang. Daarom is er 24/7 een bereikbare dienst die ook thuis opgeroepen kan worden bij noodgevallen of vragen van de patiënten thuis.
Er zijn ook patiënten die thuis hemo dialyse uitvoeren, de verpleegkundige heeft met hen regelmatig contact.
Bij veel HD patiënten is er sprake van comorbiditeit, zoals DM, hartfalen en vaatproblematiek. Er wordt verwacht dat je tijdig observeert en signaleert waar bepaalde klachten vandaan komen en hierop actie onderneemt.
Psychische en sociale ondersteuning komt dagelijks voor. Er is veel contact met andere disciplines en verpleegafdelingen.
Slide 25 - Tekstslide
Sommige patiënten komen in aanmerking voor niertransplantatie. Wanneer hun voorkeur hier naar uit gaat worden de voorbereidende onderzoeken opgestart nog voordat iemand moet gaan starten met dialyse. Het streven is dat een patiënt getransplanteerd wordt nog voordat hij moet starten met dialyseren. Dit noem je pre emptieve transplantatie.
De voorbereidingen duren voor de patiënt ongeveer een half jaar. Na goedkeuring, kan de potentiële levende donor zich pas aanmelden en volgen de voorbereidende onderzoeken voor de donor. Dit duurt ook ongeveer een half jaar.
Een niertransplantatie met een levende donor heeft de voorkeur boven een niertransplantatie met een overleden donor vanwege een aantal voordelen. De wachttijd is korter, de nier is van betere kwaliteit en de transplantatie kan beter worden gepland.
Op de afbeelding zie je dat de donornier geplaatst wordt onderin de buik, zodat de beide nieren bij de ontvanger kunnen blijven zitten en de aansluiting op de urineleider makkelijker gemaakt kan worden.
De wachtlijst voor een overleden donor is ongeveer 2 a 3 jaar.
Slide 26 - Tekstslide
De laatste keuze, die voor veel mensen niet als een keuze voelt, is om geen dialyse behandeling te starten wanneer dit eigenlijk nodig zou zijn. Maar om de natuur zijn werk te laten gaan en alleen middels medicijnen en een dieet de nierfunctie zo lang mogelijk in stand te laten houden. Uiteindelijk zullen mensen bij deze vorm steeds meer ophoping van afvalstoffen in hun bloed krijgen, waardoor ze zichzelf vergiftigen en langzaam in een diepe slaap (een soort coma) terecht komen. Uiteindelijk komen ze te overlijden. In principe spreek je van een milde door, wanneer iemand overlijd aan alleen nierfalen.
Wanneer je eenmaal bent begonnen met dialyseren en je stopt, dan nemen de nieren de functie niet meer over en kom je binnen korte tijd te overlijden. Je spreekt dan van hooguit enkele dagen tot weken.
Bij mensen boven de 80 jaar is onderzocht dat ze even lang leven met als zonder dialyse, de kwaliteit van leven wordt altijd met alle patiënten besproken.
Kwaliteit van leven staat voorop!
