Lesbrief 4 les 1

• Dienstverlening en Producten
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Keuzevak: Voeding en beweging

📝 Startactiviteit – Sport & Burgerschap

 (stilte, 5 min)

Lees de onderstaande stelling en schrijf kort (3–4 zinnen) jouw mening op:

⚽ "Sport verbindt mensen, maar soms zorgt sport ook voor verdeeldheid (bijvoorbeeld bij supportersrellen of discriminatie op het veld)."

👉 Schrijf op:

Wat vind jij dat sport betekent voor onze samenleving? 🤝

Wanneer laat sport volgens jou goed burgerschap zien? 🌍

Geef een voorbeeld uit jouw eigen ervaring of iets wat je hebt gezien op tv/online. 📺

Kraskaartsysteem – D&P

📋 Wanneer kun je een bonuskaart verdienen?

🎯 Je maakt kans op een bonuskaart als je opvalt in:

📌 De docent beslist wanneer iemand een kaartje krijgt. Niet iedereen krijgt altijd iets, maar iedereen maakt kans! 

💼 Inzet

• Je start meteen met werken

• Je werkt de hele les geconcentreerd

• Je maakt iets af waar je eerder moeite mee had

• Je helpt anderen of pakt extra taken op

💬 Houding

• Je bent vriendelijk en behulpzaam

• Je werkt goed samen zonder ruzie of discussies

• Je moedigt anderen aan om mee te doen

🧠 Leren leren

• Je stelt een goede vraag

• Je verbetert je werk na feedback

• Je behaalt je eigen leerdoel en laat dit zien

📅 Planning

⏱ 10 min – Startactiviteit (stencil)

⏱ 20 min – Instructie

⏱ 20 min – Zelfstandig werken

⏱ 10 min – Energizer

⏱ 30 min – Zelfstandig werken

⏱ 10 min – Afronden + lesdoelen + opruimen

📌Waarom meedoen in de les?

👩‍🎓 Examenjaar

“Jullie zitten in een examenjaar. Dat betekent dat het nú moet gebeuren.”

🙉 Probleem

“Ik zie dat er vaak niet gewerkt wordt, dat er veel wordt gekletst en dat jullie elkaar afleiden. Dat helpt niemand vooruit.”

✅ Afspraak

“Vanaf nu werken we volgens vaste afspraken. Niet om te straffen, maar om ervoor te zorgen dat iedereen de kans krijgt om te slagen.”

📋 Afspraken in de les

We starten stil en op tijd

Binnen 1 minuut na binnenkomst zit je op je plek.

De eerste 5 minuten is het stil (startopdracht)

Luisteren bij uitleg

Als docent praat, praat niemand anders.

Wie stoort, gaat apart zitten en werkt alleen.

Werken = werken

Iedereen werkt aan de opdrachten.

Niks doen of storen = strafopdracht of nablijven.

Huiswerk is verplicht

Niet gemaakt = dezelfde dag inhalen tijdens een pauze of studiemoment.

Respectvol gedrag

Geen opmerkingen, grapjes of afleiding.

We laten elkaar werken en helpen elkaar vooruit.

📋 Afspraken in de les

⚡ Gevolgen

1e keer: waarschuwing

2e keer: verplaatsing in de klas / apart werken

3e keer: melding bij mentor/ouders + werk inhalen

❓ Vraag

Wat kun jij vertellen over etiketten op voedingsmiddelen?

💡 Denk eraan:

🤔 Eerst zelf nadenken (10 sec)

✍️ Antwoord opschrijven in hele zinnen

👥 Kort overleggen met je klasgenoot

🏷️ Etiketten op voedingsmiddelen

Verplicht op een etiket:

🥫 Naam van het product

📜 Ingrediëntenlijst (eerste = meeste, incl. E-nummers/toevoegingen)

🥛 Allergenen (vet gedrukt, bijv. gluten, lactose)

⚖️ Netto-inhoud (℮ = kleine afwijking mogelijk)

📅 Houdbaarheidsdatum (THT/TGT)

❄️ Bewaar- of gebruiksvoorschriften

🏭 Naam & adres fabrikant/importeur

📊 Voedingswaarde (energie, vet, verzadigd vet, koolhydraten, suikers, eiwitten, zout)

🌍 Herkomst/land van oorsprong

🍷 Alcoholpercentage (>1,2%)

🏷️ Etiketten op voedingsmiddelen

✔️ Oorsprong / land van herkomst moet vermeld worden.

✔️ Alcoholpercentage (vanaf >1,2%) verplicht op het etiket.

✔️ Voedingswaarde per 100 g/ml: energie, vet, verzadigd vet, koolhydraten, suikers, eiwitten en zout.

Letters moeten minimaal 1,2 mm groot zijn (beter leesbaar).

Productnamen mogen niet misleidend zijn (geen “aardbeienkwark” zonder aardbeien).

Ook bij niet-verpakte voeding (restaurant, snackbar, kantine) moet info over allergenen beschikbaar zijn.

❓ Vraag

Leg in eigen woorden uit wat allergenen zijn en geef voorbeelden.

💡 Denk eraan:

🤔 Eerst zelf nadenken (10 sec)

✍️ Antwoord opschrijven in hele zinnen

👥 Kort overleggen met je klasgenoot

🌾 Allergenen

➡️ Stoffen in voeding die bij sommige mensen een allergische reactie of overgevoeligheid veroorzaken. Voorbeelden van reacties: jeuk, benauwdheid, huiduitslag, buikpijn.

Waarom belangrijk?

👉 Voor mensen met een allergie kan het levensgevaarlijk zijn om per ongeluk een allergeen te eten.

👉 Daarom moeten fabrikanten dit duidelijk op het etiket vermelden.

🌾 Allergenen

• 🥛 Melk (lactose)
• 🥚 Ei
• 🌾 Gluten (tarwe, rogge, gerst, haver, spelt)
• 🥜 Pinda
• 🌰 Noten (hazelnoot, walnoot, amandel, cashew, pecan, pistache, macadamia)
• 🐟 Vis
• 🦐 Schaaldieren (garnalen, krab, kreeft)

• 🐚 Weekdieren (mosselen, inktvis, oesters)
• 🍤 Soja
• 🌱 Lupine
• 🥛 Sesamzaad
• 🌽 Selderij
• 🥫 Mosterd
• ⚗️ Sulfiet (vaak in wijn en gedroogd fruit)

📘 Vier lesbrieven

Het keuzevak Voeding & Beweging bestaat uit 4 delen:

🌱 Voedsel produceren – zelf iets plantaardigs maken

🍎 Gezonde voeding – kiezen wat goed voor je is

👩‍🍳 Voedsel bereiden – lekker en gezond koken

🏃 Gezond bewegen – sportieve activiteiten doen (blz.131)

📚 Let op: Theorie-uitleg 

✏️ Je krijgt een korte instructie

✅ Wat verwacht ik van jullie?

🤫 Stil en geconcentreerd tijdens de uitleg

📝 Aantekeningen maken in je schrift

🙋 Actief meedoen bij de opdrachten

💡 De uitleg gebruiken bij de opdracht

✍️ Antwoorden altijd in hele zinnen opschrijven

📘 Leerdoelen lesbrief 4: 

Je leert:

💪 Waarom sporten gezond is

🔍 Wat MET-waarde betekent

⚖️ Wat overgewicht is en hoe je dit berekent

🏃 Hoeveel iedereen per dag zou moeten bewegen

✂️ Verschil tussen grove en fijne motoriek

🥗 Welke voeding bij welk soort sport past

🎯 Voor welke doelgroep een activiteit geschikt is

Instructie deel 4

🏃‍♂️ Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB)

👩‍🦰 Volwassenen (18–54): 30 min/dag matig intensief (≥ 4 MET)

👴 55+: 30 min/dag matig intensief (≥ 3 MET)

🧒 Kinderen & jongeren (4–17): 60 min/dag intensief (≥ 5 MET)

🔍 Wat is MET? - MET = Metabolic Equivalent of Task

Meet hoeveel energie een activiteit kost ⛽

1 MET = energie in rust (zitten/liggen) 😴

3 MET = 3× energieverbruik t.o.v. rust 🔥

10 MET = 10× energieverbruik t.o.v. rust 💥

👉 Hoe hoger de MET-waarde, hoe intensiever de activiteit.

🧍‍♂️ Motoriek = beweging

✍️ Fijne motoriek ➡️ Kleine bewegingen

✏️ Tekenen

✂️ Knippen

🏃 Grove motoriek ➡️ Grote bewegingen

🚶 Lopen

🤾 Springen

👶 Ontwikkeling van motoriek

👣 1–1,5 jaar → lopen met één hand vast 🤝

🚶‍♂️ 1,5–2 jaar → zelfstandig lopen ✔️

🏃 2–2,5 jaar → rennen 🏁

👉 Motoriek groeit stap voor stap mee met de leeftijd.

👉 Motoriek groeit stap voor stap mee met de leeftijd.

🥗 Voeding voor sporters

🍎 Gezonde voeding (basis)

🍞 Voldoende koolhydraten (brood, pasta, rijst)

🥩 Voldoende eiwitten

🥑 Goede, niet te veel vetten

🥦 Gevarieerd eten

💧 Voldoende vocht

⏰ Goede timing (geen hoofdmaaltijd 2–3 uur voor zware inspanning)

🏋️‍♂️ Sport & voeding

Sport ≤ 3x per week (1–2u) → gewone gezonde voeding is genoeg

Sport > 3x per week (1–2u) → voeding aanpassen = sportvoeding

⚽ Verschillende sporten

🚴 Duursport → lange afstanden, middelmatige intensiteit

🏋️ Krachtsport → kort, hoge intensiteit

🎾 Spelsport → afwisseling intensiteit

🔋 Glycogeenvoorraad = de energietank van je spieren en lever.

Als je koolhydraten eet (🍞🍌🍝), zet je lichaam die om in glycogeen.

Dat glycogeen wordt opgeslagen in je spieren en lever, net als een batterij.

Wanneer je gaat sporten 🏃‍♂️, gebruikt je lichaam die batterij om energie te krijgen.

Als de voorraad leeg is → word je moe en moet je die batterij weer opladen met eten of drinken.

👉 Dus: glycogeenvoorraad = de voorraad snelle energie in je lichaam.

🍌 Duursport tips

Koolhydraatrijke voeding → glycogeenvoorraad 🔋

1,5 uur inspanning → extra snelle koolhydraten (fruit, sportdrank)

Na inspanning → koolhydraten + eiwitten (🍝 pasta, 🥛 kwark)

Extra vocht nodig (500–1000 ml/uur) 💧

🥤 Krachtsport tips

🥗 Basis: gezond eten

🚫💪 Extra eiwitten meestal niet nodig

🥤 Eventueel hersteldrank (eiwit + koolhydraten)

🎾 Spelsport tips

🔋 Energie uit glycogeen

☕🥤 In de rust: koolhydraatrijke drank (thee met suiker, sportdrank)

🍝 Na afloop: koolhydraatrijke maaltijd

💪❌ Extra eiwitten niet nodig

💧 Vooraf & achteraf goed drinken

🍽 Herstelmaaltijden

Bevatten ± 20g eiwit + 60–80g koolhydraten

Voorbeelden:

🍳 Omelet + aardappelen + groente

🍝 Pasta met vis

🍚 Rijst + groente + peulvruchten

🍞 Brood met kaas of vlees

👉 Kortom: sportvoeding = basis gezond eten + extra letten op koolhydraten, vocht en herstel.

📌 BMI (Body Mass Index)

Berekening: gewicht (kg) ÷ (lengte (m)²)

Voor volwassenen gebruikt om te bepalen of iemand een gezond gewicht heeft.

📊 Richtlijn:

< 18,5 = ondergewicht

18,5–24,9 = gezond gewicht

25–29,9 = overgewicht

≥ 30 = obesitas

❗ Belangrijk

BMI geeft niet altijd een goed beeld:

Houdt geen rekening met spiermassa 💪, leeftijd 👴, of lichaamsbouw 🧍.

Daarom kan iemand met veel spieren een hoog BMI hebben, maar tóch gezond zijn.

🔄 Andere manieren om gezondheid te meten bij volwassenen

📏 Buikomtrek → vet rond de buik meten

⚖️ Vetpercentage → verhouding vet/spier

🩺 Gezondheidstests → bloeddruk, cholesterol, conditie

👉 Conclusie: BMI is een snelle schatting voor volwassenen, maar niet altijd       de juiste manier.

Opdrachten lesbrief 4

Taak	Zelfstandig - samenwerken klassikaal - expert	Welke tekstbronnen (tb), stappenplannen (sp) of sjablonen heb je nodig?
Taak 1	2 -3-4-5-6	film Sport- en bewegingsleider
Taak 2	2-3-4	tb Voeding voor sporters
Taak 3	2-3-4-6
Taak 4	3-4-5	praktijkopdracht: netjes uitwerken/ aanvulling door mw. Jelgersma

📘 Leerdoelen lesbrief 4 behaald?

Je leert:

💪 Waarom sporten gezond is

🔍 Wat MET-waarde betekent

⚖️ Wat overgewicht is en hoe je dit berekent

🏃 Hoeveel iedereen per dag zou moeten bewegen

✂️ Verschil tussen grove en fijne motoriek

🥗 Welke voeding bij welk soort sport past

🎯 Voor welke doelgroep een activiteit geschikt is

Lesafsluiting: Exitticket

📘Welke nieuwe informatie vanuit de les van vandaag  vond je het                             belangrijkst?

🏡 Hoe kun je deze kennis gebruiken in jouw eigen leven?

🔍 Wat zou je nog verder willen leren over dit onderwerp?

Excursie Voedselbos – belangrijke info voor leerlingen

📅 Wanneer

DP4: Maandag 29 september, 08.30 – 14.30 uur

📍 Waar

Voedselbos De Pioniersplek. Schelpenbolweg 16, 1774 NE Slootdorp

🚗 Vervoer

Zelf regelen → om 08.30 uur aanwezig op de locatie

🥗 Wat ga je doen

Producten oogsten uit het voedselbos

Lunch bereiden voor jezelf én voor ouderen van Woonzorggroep Samen

Samenwerken met o.a. RSG Wiringherlant, De Terp en Biomimicry

👢 Kledingadvies

Draag oudere schoenen of laarzen (je loopt door het voedselbos)

🌱 Doel

Leren over duurzaamheid, gezonde voeding, samenwerking en verbinding tussen jong en oud

⚠️ Let op: Deze excursie telt mee voor je vaardigheid → verplicht aanwezig!

⚠️ Let op: Deze excursie telt mee voor je vaardigheid → verplicht aanwezig!

📣 Leerlingbezoekdagen – belangrijke info voor jou

🗓️ Wanneer

Donderdag 13 en vrijdag 14 november 2025

🎓 Wat is het?

Je loopt een paar uur mee bij een mbo-opleiding die jij interessant vindt, zo ontdek je of deze opleiding bij je past

💻 Aanmelden

Vanaf half oktober kun je je oriënteren op www.leerlingbezoekdagen.nl

Je krijgt in oktober per mail je accountgegevens voor deze site

Met je account meld je je aan voor één opleiding (keuze kan je één keer wijzigen)

Aanmelden kan tot 24 oktober 2025

⚠️ Let op bij kiezen

Check goed het niveau en de locatie van de opleiding

Kies een andere school als jouw opleiding daar niet wordt aangeboden

Je krijgt meteen een bevestigingsmail

Na de herfstvakantie krijg je de officiële uitnodiging met datum, tijd en locatie

ℹ️ Meer info

De website wordt nu vernieuwd

Je mentor of decaan houdt je verder op de hoogte

📣 Leerlingbezoekdagen – belangrijke info voor jou

📧 Na aanmelding

Je ontvangt direct een bevestigingsmail

Na de herfstvakantie krijg je een officiële uitnodiging met datum, tijd en locatie

ℹ️ Meer info

De website wordt op dit moment vernieuwd

Je mentor of decaan houdt je verder op de hoogte

ℹ️ Meer info

De website wordt nu vernieuwd

Je mentor of decaan houdt je verder op de hoogte

📣 Leerlingbezoekdagen – belangrijke info voor jou

📧 Na aanmelding

Je ontvangt direct een bevestigingsmail

Na de herfstvakantie krijg je een officiële uitnodiging met datum, tijd en locatie

ℹ️ Meer info

De website wordt op dit moment vernieuwd

Je mentor of decaan houdt je verder op de hoogte

ℹ️ Meer info

De website wordt nu vernieuwd

Je mentor of decaan houdt je verder op de hoogte