Les 4: terugblik

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

NASK2

Terugblik

“Als laborant kun je gaan werken bij grotere milieulaboratoria, in de chemische industrie, de voedingsmiddelenindustrie, de zuivelindustrie, de drankenindustrie, de metaal en elektrotechnische industrie, de verf- en grafische industrie, de textielindustrie en ga zo nog maar even door. 

Stofeigenschappen

• geur, kleur, smaak
• fase bij kamertemperatuur
• oplosbaarheid in water
• smeltpunt/kookpunt
• brandbaarheid
• stroomgeleiding
• dichtheid
• magnetisch

Terugblik

Hoe gedragen de moleculen zicht tijdens de drie fasen?

De vaste fase.

• De aantrekkingskracht tussen moleculen is heel groot.
• Moleculen zitten dicht op elkaar en op een vaste plaats.
• Moleculen kunnen wel bewegen, maar kunnen alleen op een vaste plaats trillen.

Terugblik

Hoe gedragen de moleculen zicht tijdens de drie fasen?

De vloeibare fase.

• De aantrekkingskracht tussen moleculen is minder groot dan bij een vaste stof.
• Moleculen wisselen steeds van plaats.
• Moleculen kunnen langs elkaar heen bewegen.

Terugblik

Hoe gedragen de moleculen zicht tijdens de drie fasen?

De gas fase.

• De aantrekkingskracht tussen moleculen is klein.
• Moleculen zitten ver uit elkaar
• Moleculen kunnen zich vrij bewegen door de ruimte waarin ze zich bevinden.

Terugblik

Stoffen kunnen veranderen van fase, dat heet dan een faseovergang.

Terugblik

Stoffen kunnen veranderen van fase, dat heet dan een faseovergang.

Bij water heet de fase overgang van vloeistof naar vast 'bevriezen'.

Terugblik

Stoffen kunnen veranderen van fase, dat heet dan een faseovergang.

Bij water heet de fase overgang van vloeistof naar vast 'bevriezen'.

• stollen kan ook boven 0 ^oC.
• bijv: kaarsvet

Terugblik

Mendelejev

Terugblik

Het periodiek systeem bestaat uit twee soorten elementen.

• metalen (geel)
• niet metalen (blauw)

Terugblik

Eigenschappen van metalen

• Ze geleiden elektrische stroom.
• Ze zijn goede warmtegeleiders.
• Ze hebben in het algemeen een hoog smeltpunt (uitgezonderd kwik).
• Ze zijn makkelijk te vormen door smeden en walsen.
• Ze hebben van nature een glanzend uiterlijk.

Terugblik

De elementen in dezelfde groep (kolom) hebben overeenkomstige eigenschappen.

Groepen:

• Groep 1: alkalimetalen, zeer reactief en reageren heftig met water.

Terugblik

De elementen in dezelfde groep (kolom) hebben overeenkomstige eigenschappen.

Groepen:

• Groep 1: alkalimetalen, zeer reactief en reageren heftig met water.
• Bij reactie met water ontstaat waterstof, dat kan spontaan ontbranden en maakt de reactie heftiger.

Terugblik

De elementen in dezelfde groep (kolom) hebben overeenkomstige eigenschappen.

Groepen:

• Groep 17: halogenen (zoutvormers), zeer reactief.
• Halogenen vormen gemakkelijk verbindingen met metalen, bijvoorbeeld natrium en chloor wordt keukenzout.

Terugblik

De elementen in dezelfde groep (kolom) hebben overeenkomstige eigenschappen.

Groepen:

1. Groep 18: edelgassen reageren niet met andere elementen en vormen dus geen verbindingen.

Terugblik

Moleculen zijn opgebouwd uit nog kleinere deeltjes: atomen.

• In een molecuultekening worden de atomen voorgesteld als gekeurde bolletjes.

Terugblik

• In een molecuultekening worden de atomen voorgesteld als gekeurde bolletjes.

Terugblik

Hoeveel moleculen en hoeveel atomen bevinden zich in  de onderstaande afbeelding?

aantal moleculen: 5

aantal atomen: 15

Terugblik

Hoeveel moleculen en hoeveel atomen bevinden zich in  de onderstaande afbeelding?

aantal moleculen: 3 

aantal atomen: 12

Terugblik

ontleedbare stoffen

verschillende atoomsoorten

niet - ontleedbare stoffen

dezelfde atoomsoorten

Terugblik

Bekijk de onderstaande plaatjes.

	P1	P2
aantal moleculen	3	4
aantal atomen	9	8
aantal stoffen	1	1
element ja/nee	nee	ja
verbinding ja/nee	ja	nee

P1

P2

Terugblik

Terugblik

Elementen en atomaire stoffen

De elementen en atomaire stoffen hebben ieder hun eigen naam, zoals die gegeven is in het periodiek systeem der elementen.

• C is koolstof, dus C (s) is ook de stof koolstof. 
• Fe is ijzer, dus Fe (s) is ook de stof ijzer.
• N is stikstof en N₂ (g) heet de stof stikstof. 

Ionaire stoffen (zouten / edelstenen)

Bij een verbinding van een metaal met een niet-metaal, maakt het aantal atomen van een atoomsoort niet uit. Plak gewoon de naam van het metaal en het niet-metaal aan elkaar. 

• Het niet-metaal krijgt “-ide” aan het einde.

 

Terugblik

Ionaire stoffen (zouten / edelstenen)

Bij een verbinding van een metaal met een niet-metaal, maakt het aantal atomen van een atoomsoort niet uit. Plak gewoon de naam van het metaal en het niet-metaal aan elkaar. 

• Het niet-metaal krijgt “-ide” aan het einde.

 

Terugblik

Moleculaire stoffen (verbinding)

Bij een verbinding van twee niet-metalen, dan maakt het aantal atomen wel uit.  CO is koolstof-mono-oxide, CO₂ is koolstof-di-oxide. (En Co is kobalt, dus hoofdletters maken ook nog eens uit!). Als ‘mono’ aan het begin van de naam staat, wordt dat vaak weggelaten.

Terugblik

Moleculaire stoffen (verbinding)

Bij een verbinding van twee niet-metalen, dan maakt het aantal atomen wel uit.  

• CO is koolstof-mono-oxide, 
• CO₂ is koolstof-di-oxide. (En Co is kobalt, dus hoofdletters maken ook nog eens uit!). 
• Als ‘mono’ aan het begin van de naam staat, wordt dat vaak weggelaten.
  

Terugblik

Moleculaire stoffen (verbinding)

Bij een verbinding van twee niet-metalen, dan maakt het aantal atomen wel uit.  

We gaan een paar andere formules 

oefenen.

• PCl₅ is fosforpentachloride
• N₂O₄ is distikstoftetraoxide

Terugblik

Moleculaire stoffen (verbinding)

Regel 4: Grotere moleculen krijgen een eigen naam.

Er zijn een paar uizonderingen, namelijk

• H₂O is water, NH₃ is ammoniak en O₂ is zuurstof.

• C₆H₁₂O₆ is glucose
• C₁₂H₂₂O₁₁ is sacharose
• H₂SO₄ is zwavelzuur
• en nog veel meer

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32			massabehoud

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32		124	massabehoud

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32			massabehoud
46 g		x g		y g	massa op balans

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32		124	massabehoud
46 g		x g		y g	massa op balans

x = 46 : 92 x 32 = 16 g

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32		124	massabehoud
46 g		x g		y g	massa op balans

x = 46 x 32 : 92 = 16 g, y = 46 x 124 : 92 = 62 g

Terugblik

Les 1: Reacties en reactieproducten

Voorbeeld 1

Bij de reactie tussen natrium en zuurstof ontstaat natriumoxide. De reactievergelijking is:

4 Na (s) + O₂ (g) --> 2 Na₂O (s)

4 Na	+	O 2	-->	2 Na 2 O
92		32		124	massabehoud
46 g		x g		y g	massa op balans

x = 46 x 32 : 92 = 16 g, y = 46 x 124 : 92 = 62 g (of 46 + 16)

Terugblik

Terugblik

Bezinken en afschenken

• Werkt het beste als de deeltjes in de suspensie groot zijn.
• Er gaat altijd iets van de vaste stof weg.
• Bezinken en afschenken is niet erg nauwkeurig.

• Bezinken: naar beneden zakken van een vaste stof in een suspensie.
• Afschenken: afgieten van de vloeistof na bezinken.

Terugblik

Filtreren

Een snelle en nauwkeurige manier om een suspensie te scheiden is filtreren. Je gebruikt dan een filter. 

• De vaste deeltjes van de suspensie blijven achter in het filter, dit noemen we het residu.
• De vloeistof die door het filter heen gaat noemen we het filtraat (altijd helder).
• De vaste deeltjes zijn groter dan de vloeistofdeeltjes (deeltjesgrootte).

Terugblik

Indampen

De scheidingsmethode indampen berust op het verschil in kookpunt tussen de bestanddelen van de oplossing. 

• De stof met het hoogste kookpunt blijft achter, het residu. 
  

Hoe kun je zout uit zeewater halen? 

Terugblik

Destilleren

Hoe kun je van zeewater drinkwater maken? 

Een scheidingsmethode die je kunt gebruiken is destilleren.  Je hebt dan een destillatieopstelling nodig. 

• Het deel van de oplossing met het laagste kookpunt zal dan eerst verdampen.

• De stof met het laagste kookpunt noemen we het destillaat.

Terugblik

Adsorberen

Inkt bestaat uit water en opgeloste kleurstoffen. Als je de kleurstof uit inkt wilt halen, moet je actieve kool toevoegen. 

• Er ontstaat een suspensie. 
• Het verschil in aanhechtingsvermogen tussen water en kleurstoffen is groot. 
  

• Na adsorberen moet je het mengsel filtreren om de kleurstof eruit te halen. 

Terugblik

Extraheren

Scheiden van een mengsel van vaste stoffen.

• De stoffen verschillen van elkaar in oplosbaarheid in een bepaald oplosmiddel.
• Het oplosmiddel bij extraheren noemen we het extractiemiddel.
• Soorten extractiemiddelen: water, alcohol of wasbenzine.

Heterogeen mengsel

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Een blokschema geeft overzicht over hoe een proces in zijn werking gaat.

• blokken: processen / bewerkingen (werkwoord)
• pijlen: de stoffen
• pijl van boven: toegevoegde stoffen
• pijl van onder: afgevoerde stoffen

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

zand

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

zand

zout + water

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

zand

zout + water

indampen

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

zand

zout + water

indampen

zout

Een reagens is gevoelig en selectief.

• Gevoelig, omdat hij met een beetje stof van kleur veranderd.
• Selectief, omdat hij met weinig  stoffen reageert.

Blokschema

Mengsel: zand + zout

zand

zout

water

extraheren

zand + zout + water

filtreren

zand

zout + water

indampen

zout

water

OPDRACHT

Maak een blokschema van een mengsel van zand, suiker en kleurstof.

• Bedenk eerst welke stappen je moet uitvoeren om het mengsel te scheiden.
• kleurstoffen zijn ook vaste stoffen