12 11

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

lesopzet

10 minuten lezen

vragen over zakelijke brief voor 26 november?

herhaling meewerkend voorwerp, instructie lijdende en bedrijvende vorm

enkele opdrachten bespreken 3.7

Leerdoelen:

Ik weet wat een meewerkend voorwerp is.

Ik herken of het onderwerp in de bedrijvende of lijdende vorm staat.

Volgorde ontleden

persoonsvorm

werkwoordelijk gezegde

onderwerp

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

Meewerkend voorwerp

1 Mijn lerares geeft ons onze toetsen terug.

pv = geeft terug

wg = . geeft terug

o = . Mijn lerares

lv = . onze toetsen

mv = . ons

Er staat aan of voor voor of je kunt deze woorden ervoor denken.

Hij geeft hem een Ferrari.

Je kunt voor hem 'aan' denken. Hem is meewerkend voorwerp.

Niet elke zin heeft een meewerkend voorwerp!

Bedrijvend/actief

Jara laat de hond uit.

In deze zin is Jara het onderwerp. Zij doet iets: zij laat de hond uit.

In deze zin verricht het onderwerp de handeling uit het werkwoordelijk gezegde. Zo’n zin noemen we bedrijvend of actief.

Andere voorbeelden van lijdende zinnen:

Het meewerkend voorwerp wordt uitgelegd.

De oefeningen worden gemaakt.

Andere voorbeelden van bedrijvende zinnen:

De docent legt het meewerkend voorwerp uit.

De leerlingen maken de oefeningen.

lijdend/passief

De hond wordt uitgelaten.

In deze zin is de hond het onderwerp. Dit onderwerp doet zelf niets. In deze zin ondergaat het onderwerp de handeling van het werkwoordelijk gezegde. Zo’n zin noemen we lijdend of passief.

Andere voorbeelden van lijdende zinnen:

Het meewerkend voorwerp wordt uitgelegd.

De oefeningen worden gemaakt.

De hond wordt door Jara uitgelaten.

Het meewerkend voorwerp wordt door de docent uitgelegd.

De oefeningen worden door de leerlingen gemaakt.

Soms vind je in een lijdende zin ook informatie over wie iets doet. Dat zinsdeel begint dan met het woord door.

Lijdende zinnen bestaan altijd uit een vorm van worden of zijn + een voltooid deelwoord.

De hond wordt na het eten altijd uitgelaten (door Jara).

Bij thuiskomst is de afwas gelukkig al gedaan (door haar broer).

Je herkent een lijdende zin dus op de volgende drie manieren:

• Het onderwerp doet zelf niets, maar er wordt iets mee gedaan.

• Er staat een door-bepaling in, of die kun je er zelf bij bedenken. 

• Er staat altijd een vorm van worden of zijn in de zin. 

Bespreken drie a vier opdrachten.

De rode 'bolletjes' worden eruit gehaald.

(af)maken hoofdstuk 3 paragraaf 7. Eventueel beginnen aan 3.8