Les 5 - Gezondheid en voeding - Dieetleer, voedings- en eetstoornissen

• Voeding
• MBO
• Studiejaar 1

Module: 

Gezondheid en voeding 

Les 5  

Dieetleer, voedings- en eetstoornissen

Aanwezigheidsregistratie

Aanwezigheid wordt meerdere malen tijdens de les ingevoerd door de docent.

Bij vroegtijdig verlaten van de les, zonder geldige reden of overleg, betekend 'ongeoorloofd afwezig'.

Ben je te laat? Alleen binnen met een briefje van de administratie. Anders na de 45 min. 

Programma

1. AWR
   
2. Leerdoelen
   
3. Theorie dieetleer
   
4. Soorten diëten
   
5. Opdracht
   
6. Theorie eetstoornissen
7. Opdrachten
8. Theorie voedingsstoornissen
9.  Opdrachten
10. Afsluiten

Deel 1: 90 min (2 x45 min)

5 min. Welkom en AWR

5 min. Energizer

4 min. lesdoelen

3 min. Programma

20 min  Uitleg en Opbouw vak

10 min  Theoretische gedeelte

20 min  Leeractiviteit 2

10 min Lesdoelen check

3 minuten afsluiting les

80 min. totaal

Hoe voel jij je nu?

😒🙁😐🙂😃

Terugblik

Elke les staan we stil bij wat we de vorige les hebben besproken. 

Lesdoelen

Aan het einde van de les:

• Je hebt basiskennis met betrekking tot dieetleer.
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot verschillende soorten diëten
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot voedsel allergie of intolerantie
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot kauw- en slikproblematiek
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot voedings- en eetstoornissen 

Dieet

Een dieet: is een voorgeschreven voedingswijze over wat je wel en niet kan eten en zijn vaak gekoppeld aan leefregels bijv. bewegen

   

Je kan het inzetten om:

Af te vallen

Gezondheidsredenen

Kenmerk: voeding die voldoet aan specifieke eisen

Dieetleer

 Medische behandeling die bestaat uit leefregels om het eetpatroon aan te passen.  Dieet is voorgeschreven door een arts of diëtist. 

Als begeleider ondersteun je de cliënt in het volgen van zijn dieetvoorschrift.

welke diëten ken je?

natriumarm, natrium beperkt.

dieet met minder cholesterol.

Energierijk en energiearm dieet. Diabetes dieet. Eiwitrijk en eiwitarm dieet, glutenvrij dieet, 

Voedingsintolerantie 

Het lichaam kan een bepaalde stof in het voedingsmiddel niet verwerken bijvoorbeeld lactose of gluten

klachten: buikpijn, misselijkheid, overgeven en diarree, obstipatie.

 

Voedselallergie 

• Overdreven reactie van het immuunsysteem 
• Darmkanaal: buikpijn, misselijkheid, overgeven en diarree.
  
• Via de huid: jeuk, eczeem en galbulten
  
• In de luchtwegen: verstopte neus, benauwdheid
  
• oogklachten: jeuk, tranen
  

hart- en vaatklachten: zweten, duizeligheid, lage bloeddruk.

Soorten diëten

• energiebeperkt en energieverrijkt dieet
• eiwitbeperkt en eiwitverrijkt dieet
• natriumbeperkt
• lactosevrij
• koemelkvrij
• glutenvrij
• PKU-dieet
• cholesterolarm
• onderzoeksdieet

Diëten: Een dieet is aanpassing in het voedingspatroon. 

Veel mensen doen een dieet uit gezondheidsoverweging.

Energiebeperkt dieet: minder calorieën eten (bij overgewicht).

Energieverrijkt dieet: (bij cliënten met kanker, eetstoornissen en ondervoeding).

Natriumbeperkt dieet: minder zout eten, dit dieet wordt voorgeschreven bij een hoge bloeddruk of bij problemen met hart en nieren.

Glutenvrij dieet: Voor mensen met een allergie voor tarwe, rogge, gerst en spelt.

Diëten

Een dieet is aanpassing in het voedingspatroon. Veel mensen doen een dieet uit gezondheidsoverweging.

Energiebeperkt dieet: minder calorieën eten (bij overgewicht).

Energieverrijkt dieet: (bij cliënten met kanker, eetstoornissen en ondervoeding)

Natriumbeperkt dieet: minder zout eten, dit dieet wordt voorgeschreven bij een hoge bloeddruk of bij problemen met hart en nieren.

Lactosevrij dieet: Melk en zuivel worden vervangen door een alternatief. (voor mensen met een allergie voor melksuiker)

Lactosevrij dieet: Melk en zuivel worden vervangen door een alternatief. (voor mensen met een allergie voor melksuiker).

Eiwitbeperkt (bij bijv. nierziekten) en eiwitrijk dieet: (bij bijv. ondervoeding).

PKU-dieet: Voor mensen met een stofwisselingsziekte waarbij het aminozuur fenylalanine niet of onvoldoende wordt afgebroken.

Cholesterolarm dieet: Voor mensen met overgewicht, erfelijke aanleg voor een verhoogd cholesterol, langzaam werkend schildklier en diabetes.

Onderzoeksdieet: Voorafgaande aan een medisch onderzoek om bijv een diagnose te stellen of het verloop van een ziekte in de gaten te houden.

Kauw en slik problematiek

Oorzaken van kauw en slikproblemen zijn verschillend.

Denk aan ziektes; Parkinson, kanker, ASL (spierziekten), gebitsproblemen en afnemende spiermassa.

Slikstoornis (dysfagie)

Slikstoornissen kunnen leiden tot minder eten & drinken, ongewenst gewichtsverlies en longontsteking. In ernstige gevallen kan sondevoeding nodig zijn.

Slikstoornis aandachtspunten

• Snijd voedsel fijn
• Vermijd harde producten.
  
• Als eten erg droog is, het liefst met een glas water erbij.
  
• Vis of vleessoorten die makkelijk te kauwen zijn.
  
• Gebruik gebonden groentesoepen, zachte groenten en fruit.
• Gebruik pastagerechten met een groentesaus.
  
• Eet in kleine hoeveelheden maar wel vaker.
• Niet te snel over op gepureerd of vloeibaar voedsel, zo blijft de  kauwfunctie gestimuleerd. 

Consistentie

We noemen vastigheid of stevigheid ook wel consistentie. plaats de volgende voedingsmiddelen bij de juiste consistentie:

dun vloeibaar

helder vloeibaar

zacht

gemalen

dik vloeibaar

Eetstoonissen

Anorexia nervosa 

Boulimia nervosa 

Binge eating disorder (BED)

Wat kunnen oorzaken zijn van eetstoornissen?

Oorzaken eetstoornissen

Een combinatie van factoren.

  

• Negatief zelfbeeld/lichaamsbeleving
  
• Sterk perfectionisme
  
• (Emotionele) faalangst
• Extreem lijngedrag
• Controle behoefte (mogelijk uit trauma, persoonlijkheid)
• Extreem veel sporten of bewegen om af te vallen
  
• Extreem dwangmatig gezond eten (orthorexia)
  

Anorexia Nervosa

De letterlijke betekenis van anorexia nervosa is: geen eetlust door nerveuze oorzaken.

Anorexia nervosa is een eetstoornis, waarbij iemand een vervormd beeld van het eigen lichaam heeft, een grote angst heeft om dik te worden.

Er is ernstig ondergewicht.

Anorexia Nervosa

Structureel minder eten dan het lichaam nodig heeft

 

Na eten: compensatiegedrag: purgeren, (zelfopgewekt braken), zoveel mogelijk calorieën verbranden door extreem veel bewegen of middelen inzetten om het voedsel het lichaam zo snel mogelijk te doen verlaten, zoals laxeermiddelen die de stoelgang versnellen, of klysma’s die de darmen spoelen. 

Ernstig ondergewicht

Boulimia nervosa

Kenmerkt zich door grote eetbuien die dan op een of andere manier gecompenseerd moeten worden
 (braken of laxeermiddelen)

Gevolgen: 

Het afwisselen van te veel eten en dan weer braken, laxeren of lijnen brengt het lichaam in de war.

• afnemende weerstand
• uitputting
• lage bloeddruk
• botontkalking
• uitblijven van de menstruatie en  zwakkere stofwisseling.
• Een plotselinge dood door een hartstilstand is een reëel gevaar.

Denk ook aan; Slokdarm beschadiging, tanderosie 

Binge eating disorder (BED) EETBUISTOORNIS

• Last van eetbuien.
• Deze worden niet gecompenseerd.
• (vaak) overgewicht.
• Stofwisseling raakt ontregeld.
• Depressieve of schuldige gevoelens na een eetbui.
•  Meest voorkomende eetstoornis 

Tips en advies

• Praat met persoon in kwestie over wat je is opgevallen. Vertel dat je je zorgen maakt en vraag of je ergens bij kunt helpen.
• Dwing iemand nooit om te eten en controleer het eetgedrag niet. Dat werkt averechts.
• Ga samen dingen doen die niets met eten te maken hebben. Zo houd je contact.
• Stimuleer om professionele hulp te zoeken --> huisarts is eerste stap

• Iemand met een eetstoornis praat hier vaak niet gemakkelijk over. Hij of zij zal het probleem verbergen en ontkennen. Niet alleen tegenover de omgeving, maar ook tegenover zichzelf.
• Onthoud dat iemand met een eetstoornis vaak onwaarheden vertelt over het eetgedrag. Hulp zal dan ook niet snel geaccepteerd worden. 
• Onthoud dat een eetstoornis of een voedingsstoornis zeker niet altijd te herkennen is aan het gewicht. Iemand met boulimia kan heel goed de eetbuiten en het braken voor anderen verborgen houden.

Voedingsstoornis

Onder voedingsstoornissen verstaan we zowel een teveel als een tekort aan één of meerdere voedingsstoffen.

welke voedingsstoornis ken je?

natriumarm, natrium beperkt.

dieet met minder cholesterol.

Energierijk en energiearm dieet. Diabetes dieet. Eiwitrijk en eiwitarm dieet, glutenvrij dieet, 

Pica eetstoornis

Is een eetstoornis die vrij zeldzame is.

Je kan het herkennen doordat mensen producenten eten die niet bedoeld zijn om te consumeren. 

Dit kunnen dingen zijn zoals zand, krijt, haar, verf maar ook ontlasting, plastiek ect.

 

Ruminatiestoornis

Vrij zeldzaam 

Gekenmerkt door herhaaldelijk opbraken en herkauwen van voedsel.

ARFID

 Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder = vermijdende/restrictieve (beperkte)  voedselinnamestoornis. 

Beperkt of restrictief eetpatroon

Gevolg: ernstig tekort aan belangrijke voedingsstoffen, wat kan leiden tot gewichtsverlies of problemen in de sociale omgang. 

In tegenstelling tot anorexia nervosa is het lichaamsbeeld normaal.

Gevolgen

• Ontwikkeling stagneert (bij kinderen),
• ondergewicht,
• botontkalking, 
• maag- en darmproblemen,
• gewichtsproblemen,
• beschadigde organen, 
• een hoge bloeddruk,
• hartritmestoornissen.
•  sociale problematiek.

Aan de slag

Kijk met je groepje of alle opdrachten gemaakt zijn die in jullie voorlichting terug moeten komen.

Ga verder met jullie presentatie voor de voorlichting 

Lesdoelen

Aan het einde van de les:

• Je hebt basiskennis met betrekking tot dieetleer.
• Je hebt basiskennis met betrekking tot verschillende soorten diëten
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot voedsel allergie of intolerantie
  
• Je hebt basiskennis met betrekking tot kauw- en slikproblematiek
• Je hebt basiskennis met betrekking tot voedings- en eetstoornissen 

Inhoud eindopdracht

Voor de eindopdracht ontwikkel je, in samenwerking met medestudenten, een leefstijlprogramma voor een zelfgekozen doelgroep. De eindopdracht bestaat uit 4 onderdelen:

De eindopdracht bestaat uit 4 delen die je in een verslag verwerkt;

Met je groepje --> inleveren via ITS

Onderdeel 1: de presentatie, denk aan PowerPoint

Onderdeel 2: een voorlichtings- en advies filmpje --> is verwerkt in je presentatie. 

Individueel --> inleveren via ITS

Onderdeel 3: je schrijft een reflectieverslag, in de bijlage komt je logboek. (30 jan 2026)

Onderdeel 4: je kennistoets, deze is digitaal. Je krijgt van de docent de link om deze te maken.

Kijk hier voor de eindopdracht + rubric.

Inleveren eindopdracht: vrijdag 23 januari 2026

Afsluiting