H2 par. 2 Cultuur en samenleving in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Tijd van regenten en vorsten

De Gouden Eeuw

par. 2.2 Cultuur en samenleving in de Republiek

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe de samenleving in de Gouden Eeuw eruitzag.
• Je kunt met behulp van voorbeelden uitleggen wat kenmerkend was voor de cultuur van de Republiek.
• Je kunt uitleggen dat er in de 17e eeuw een wetenschappelijke revolutie was.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.

Kenmerkende aspecten H2

- Streven naar absolutisme

- De Gouden Eeuw (bijzondere plaats economisch, politiek & cultureel)

- Begin van de wereldeconomie

- De wetenschappelijke revolutie

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?
• Wie controleert de wetten en wie voert ze uit?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Bevat de bron vooral feiten (hoe meer feiten, hoe betrouwbaarder) of ook meningen?

• Wat weet je over de maker van de bron: afkomst, beroep, godsdienst, politieke ideeën, sociale laag?

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Leefde de maker in de tijd waar de bron over gaat (ooggetuige verslag = betrouwbaarst)? Of leefde de maker veel later (=minder betrouwbaar: maker kan dingen vergeten zijn)?

• Is de maker misschien partijdig?

Wat weet je al over de Gouden Eeuw?

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• De Gouden Eeuw is de bloeiperiode van de Republiek tussen 1588 en 1672. 
• In 1588 werd de Republiek onafhankelijk.  
•  Holland (met de stad Amsterdam) werd het middelpunt van de wereldhandel. 
• De economie bloeide, maar ook de wetenschap en kunst.
  

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• Er ontstond een kleine bovenlaag van zeer rijke families, rijk geworden door handel. 
• Zij investeerden hun geld in allerlei ondernemingen om meer geld te verdienen. 

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• De rijke families hadden ook  politieke macht en bestuurden de steden en gewesten.  
• Ze lieten mooie grachtenhuizen bouwen en schilderijen schilderen.  

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• Onder de groep van rijke mensen kwam een laag met een grote groep winkeliers en ervaren ambachtslieden.  
• Zij konden schepen bouwen en repareren. 
• Ze konden ook luxegoederen maken van grondstoffen.  
• Ze verdienden veel geld en bezaten grote winkelpanden 

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• De 3e sociale laag bestond uit loonarbeiders en hard moesten werken voor hun baas. 
• Laadden en losten schepen of werkten voor winkeliers.  

 

• Onderaan kwam de sociale laag van de armen. 
• Dit waren mensen zonder vast werk, ouderen en zieken.  
• Zij leefden vooral van liefdadigheid van de kerk en de rijken. 

Arm en rijk in de Gouden eeuw

• Veel inwoners van Holland, arm en rijk, waren afkomstig uit omringende landen. 
• Deze migratie had 2 redenen:
• vluchtelingen vanwege hun geloof.
• arme mensen die hoopten in het gewest Holland werk te vinden.

Kunst

• Door de welvaart werd er veel geld uitgegeven aan schilderkunst. 
• Vooral schilderijen van landschappen, stadgezichten of portretten om het huis te versieren.  

Kunst 

• Uit die tijd komt ook de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. 
• Dit is een schuttersstuk: een portret van schutters die een stad moesten verdedigen.  

Kunst

• Jan Steen is ook beroemd uit de Gouden Eeuw. 
• Hij schilderde vooral het dagelijkse leven van gewone mensen.  

 

Religie en wetenschap

• Na de Opstand was het protestante (calvinistische) geloof het belangrijkst in de Republiek.  
• Het bestuur van het land betaalde zelfs voor een vertaling van de Bijbel van het Latijn naar het Nederlands. 
• Deze Statenbijbel was bedoeld voor de calvinistische kerk. 
• Mensen met andere geloven (katholiek, joods) werden niet vervolgd. 
• Men accepteerde dat niet iedereen hetzelfde geloof had.  
• Dit noemen we verdraagzaamheid.  

Religie en wetenschap

• Deze verdraagzaamheid was erg bijzonder: kwam buiten de Republiek weinig voor...
• Ook in wetenschap viel de Republiek op.
• In de 17e eeuw was er een wetenschappelijke revolutie gaande.
• Er werden allerlei ontdekkingen gedaan:

Christiaan Huygens

• Was erg goed in het slijpen van lenzen en bouwde een telescoop om de sterren te kunnen bestuderen.  
• Ook het slingeruurwerk is door hem bedacht: belangrijk om de tijd en locatie op zee te kunnen bepalen.  

Anthonie van Leeuwenhoek

• Bestudeerde de natuur en het menselijk lichaam. 
• Hij bouwde de eerste microscoop en ontdekte zo bacteriën en rode bloedcellen.  

Kunst en wetenschap

• De bloei van de handel heeft de wetenschappelijke revolutie gestimuleerd. 
• Voor de handel was het belangrijk dat schepen hun locatie wisten om zo de beste route te vinden. 
• De schepen namen ook dieren en planten uit verre landen mee: bestudeerd op de pas gebouwde universiteiten.  

Spinoza

• Nederlandse filosoof
• God kan geen wonderen verrichten. 
• Hij twijfelde ook aan verhalen uit de Bijbel.  
• Hij kwam op voor de vrijheid van meningsuiting.  

Wat is de juiste volgorde?

1. Loonarbeiders - rijke families- armen - winkeliers/ambachtslieden
2. Rijke families- winkeliers/ambachtslieden-armen - loonarbeiders
3. Rijke families- winkeliers/ambachtslieden- - loonarbeiders - armen
4. Winkeliers/ambachtslieden- rijke families-loonarbeiders - armen

Welke eeuw kennen we ook als de Gouden Eeuw?

1. 18e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw
4. 20e eeuw

Veel inwoners van Holland waren afkomstig uit omringende landen. Geef hiervoor 1 reden.

Wat is verdraagzaamheid?

1. Het voor elkaar zorgen in voorspoed en tegensped
2. Het accepteren van mensen met een andere mening
3. Zorgen dat slaven levend aankomen in Amerika.
4. Een Calvinistische opvatting van hoe een goed Christen moet leven

Hij bedacht het slingeruurwerk, belangrijk voor de scheepsvaart

Uitvinder van de Microscoop

Had kritiek op God

Alle mensen bepaalde basisrechten

Hugo de Groot

Spinoza

Huygens

Van leeuwenhoek

Wat was er bijzonder aan de Nederlandse kunst (zoals de Nachtwacht van Rembrandt) in vergelijking met kunst uit andere landen?

1. Nederlandse kunst werd gratis weggegeven, in andere landen kostte het veel geld
2. Nederlandse kunst was van en ging over burgers
3. Nederlandse kunstenaars gebruikten vooral foto's als inspiratiebron
4. Nederlandse kunstenaars maakten alleen kunst in opdracht van de kerk

Schrijf 2 dingen op die je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?