Les 2 | Doe maar, dicht maar | beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Poëziedossier

Alle opdrachten neem je op in je poeziedossier. 

Lesplanning

4/5 mei oorlogsboeken en spoken word

Stijlfiguur: - Beeldspraak

Dichtvormen: Haiku, Ollekebolleke, Limerick

Wat is een Haiku?

Lesdoelen

Aan het einde van de les: 
 

- heb je zelf een gedicht geschreven

- kun je zien hoe een dichter zijn of haar gedicht sterker maakt met 'beelden'

- heb je je mindmap aangevuld

Haiku

-Van oorsprong Japanse dichtvorm, vaak over de natuur.

- Vaak een opvallende wending in de laatste regel.

- Geschreven op basis van de zintuiglijke ervaring van de dichter.

Wat je ziet, hoort, ruikt, voelt. Geen interpretaties en meningen. Iets beschrijven zoals het is.

      Lees verder op de volgende dia

 

Haiku

Vaste regels:

- drie rijmloze regels van

-  5-7-5 lettergrepen

Haiku

Drie goede regels

Zeventien lettergrepen

Genoeg is genoeg

DRS. P

Geen Haiku

vlinder in de trein

mijn god dacht ik als daar maar

geen haiku van komt

Ilja Leonard Pfeijffer

Haiku

Haiku

vanuit de klimop

verlaten jonge merels

een verborgen nest

in het natte gras

vecht een ekster met een kauw

om die ene worm

Haiku 

- 5 lettergrepen

- 7 lettergrepen

- 5 lettergrepen

bron: Beeldend verhalen

Moderne haiku

Niet per se seizoensverwijzing. Kan naar van alles en nog wat verwijzen. Zelfs naar carnaval.

Belgische haiku-dichter Luk Gybels:

Bij het ontwaken

een handvol confetti

op het hoofdkussen.

Schrijf je eigen Haiku

Dit doe je in exam.net. 

Kijk eerst mee naar de uitleg.

Daarna pak je je laptop en log je in op Exam.net

Doe maar, dicht maar

Aan de hand van de meegebrachte kaarten, gaan we een
verhaaltje schrijven. Voorbereiding:

Je gaat een verhaal schrijven over het voorwerp of de
mensen op jouw kaart. Je krijgt vijf minuten de tijd, je schrijft alles op wat er in je opkomt. Vragen die je op weg helpen: wat zijn de toekomstplannen van  het voorwerp op jouw kaartje?Waar leeft het voorwerp? Hoe ziet zijn, haar
wereld eruit?

Begin met schrijven, niets is fout.

5 minuten!

Doe maar, dicht maar

Stap 1: je omcirkelt vijf opvallende, bijzondere,
mooie woorden die je hebt opgeschreven.

Stap 2: je gaat er nu een gedicht  van maken:
Het worden drie versregels. De eerste regel heeft vijf lettergrepen. De tweede
versregel heeft zeven lettergrepen. De laatste regel heeft vijf lettergrepen.

Nu heb je je haiku geschreven!

Wie durft hem voor te dragen?

Haiku

Een haiku is een van oorsprong Japanse dichtvorm. Het bestaat uit drie versregels. De eerste heeft vijf, de tweede zeven en de derde regel heeft weer vijf lettergrepen. Zonder rijm.

Exam.net

Examensleutel: JGfYek

Mindmap

Uitleg dichtvormen

Dichtsoorten

Veel (moderne) gedichten hebben een vrije vorm; er is geen rijm, de regels zijn niet even lang en er zit geen ritme in. Dan ligt de nadruk meer op de inhoud dan op de vorm. Er zijn ook gedichten die wel een vaste vorm hebben.

Haiku. Deze heb je zelf gemaakt.

Ollekebolleke

Limerick

Ollekebolleke

Een grappig gedicht. Dit bestaat uit twee strofen van elk vier regels.

Limerick

Een lollig gedichtje van vijf regels.

Er was eens een vrouw uit Abcoude
Die graag op kattenvoer kauwde
Maar o wat een lol
Na zes blikken zat ze vol
Ze praatte niet meer, maar miauwde

O Wikipedia!

Wat een artikelen...

Zo veel te lezen en

Zo weinig tijd

Dat mijn onwetendheid

Encyclopedische

Omvang bereikt heeft

Is nu wel een feit

Het ollekebolleke

Het ollekebolleke is een versvorm, in de jaren zeventig in het Nederlands taalgebied geïntroduceerd door 

Drs. P

olleke bolleke.

olleke Bolleke.

olleke bolleke

olleke bol.

olleke bolleke

ollekeBOLleke

olleke bolleke

olleke bol

Ollekebolleke

Het ollebolleke heeft twee strofes van
vier regels, regel 4 en 8 moeten rijmen.
Regel 6 is één woord van 6
lettergrepen.

arievanhoek.nl

Dichtvorm: Limerick

• Ierse traditie
• Grappig bedoeld
• Plaatsnaam in de 1e regel
• Rijmschema AABBA
• Bekend!
  

Limerick

Een limerick bestaat uit 5 versregels

Schrijf nu je eigen Limerick

Op je mindmap.

Denk aan de regels!

(俳句)

Een doedelzakspeler in Glasgow

die zei op een dag " wat is dat nou ?

mijn kilt die is zoek

en ik heb ook geen broek

nu speel ik straks bloot in de vrieskou"

Haiku

Limerick

Woordspeling

Vandaag

Dichtvormen: volta/chute/wending

Stijlfiguren: beeldspraak

Analyse van een gedicht (in exam.net)

Daarna lezen in je boek. 

Dichtvormen

Schrijf mee op je mindmap

Wending

Bij veel gedichten komt er in het slot een verrassing. 

Bij sommige dichtvormen gebeurt dat op een vaste plaats. 

In poezie is die verrassing zo belangrijk dat ze in diverse talen een eigen naam heeft gekregen: chute, wending, volta. 

Stijlfiguren

Noteer de uitleg op je mindmap

Beeldspraak

Zo trots als een pauw

Die beer komt vast niet van de glijbaan.

Oranje won goud! 

Het geluk lacht ons toe!

Hij ligt onder het vergrootglas. 

Wat bedoelen we en waarom gebruiken we dit (in gedichten)? 

Beeldspraak

Stijlmiddel: Beeldspraak

- Metafoor

- Vergelijking

- Metonymie

- Personificatie 

Stijlmiddel: Beeldspraak 

Vergelijking: Na het sporten is zij zo rood als een tomaat. 
Je vergelijkt twee dingen met elkaar en gebruikt een verbindingswoord.

Metafoor: Je plakt een beeld op iets/iemand, zonder verbindingswoord. Die tomaat heeft hard gesport. 

beeldspraak 2.

Metonymie: je gebruikt een kenmerk of detail om iets aan te geven. Even de neuzen tellen.  De mensen willen meer blauw op straat. 

Personificatie: iets een menselijke eigenschap geven. 

Het gelukt lacht ons toe, de lucht huilt, het gevaar loert op elke straathoek. 

Opdracht 4:analyse van een gedicht

Zelf stijlfiguren herkennen en figuurlijk taalgebruik uitleggen.

Je maakt deze opdracht in Exam.net

Je mindmap mag je erbij houden. 

uit: 'Gedichten' (1951)

Bommen, Paul Rodenko

De stad is stil.
De straten
hebben zich verbreed.
Kangeroes kijken door de venstergaten.
Een vrouw passeert.
De echo raapt gehaast
haar stappen op.

De stad is stil.
Een kat rolt stijf van het kozijn.
Het licht is als een blok verplaatst.
Geruisloos vallen drie vier bommen op het plein
en drie vier huizen hijsen traag
hun rode vlag.

---------------------------
 

Bommen, Paul Rodenko

Vragen bij het gedicht

ì
Wat lees je?

ìWaar zit de
wending?
Wat gebeurt er?

ìWaarom is het
stil in de stad?

ìHoe hebben de
straten zich verbreed?

Wat doen die
kangoeroes in het gedicht?
Lees je het letterlijk of figuurlijk?

Wat zou de dichter hebben bedoeld? Letterlijk of figuurlijk? Probeer het in beide gevallen
te verklaren. Waar maakt hij een vergelijking mee? En als het letterlijk is bedoeld, hoe komen er kangoeroes op straat?

Wat heb je gelezen in het gedicht bommen?