Existentialisme: Sartre & Camus

• Filosofie
• Secundair onderwijs

Sartre & Camus

Over vrijheid en absurdisme

Wat weet je nog over
het existentialisme van
Heidegger en Arendt?

Jean-Paul Sartre

De filosoof van …

• … de fenomenologie in Frankrijk (cocktails!)
  
• … het existentialisme (grondlegger?)
• … de toegankelijkheid (op café)
• … de massa en de beroemdheid
• … de studentenrevolte


• … de Beauvoir

Simone de Beauvoir

De filosofe van …

• … het feminisme en 'De Tweede Sekse'
• … de vrijheid en de onafhankelijkheid
• … 'Je wordt niet als vrouw geboren, maar je wordt tot vrouw gemaakt'
• … Jean-Paul Sartre

Het concept van 'radicale vrijheid'

• Individuele vrijheid: elk moment kies je wat je doet
• Verantwoordelijkheid: jij kiest, niemand anders
• Authenticiteit: door wat je doet, kies je wie je bent/wordt

Het onderscheid tussen 'en-soi' en 'pour-soi'

• Mensen versus dingen
• Een ding bestaat 'op zich' (en-soi): het 'is' gewoon
• Een mens bestaat 'voor zich' (pour-soi): hij 'is' niet, hij wordt
• Een ding kiest niet, een mens kiest wel
• Mensen veroordeeld tot vrijheid door voortdurend keuzes te moeten maken: je kan niet anders dan kiezen

Existentiële keuzes

• Je bent verplicht te kiezen
• Niet-kiezen is ook een keuze! (cf. het 'Men' bij Heidegger)


• Je keuze maakt wie je bent/wordt

Existentiële keuzes

"Een jongen moet tijdens de oorlog kiezen of hij gaat vechten of thuisblijft om voor zijn zieke moeder te zorgen. Beide keuzes hebben waarde, en de jongen kan zijn verantwoordelijkheid niet afschuiven op iemand anders. Hij alleen moet die beslissing maken, zelfs als hij raad of bijstand vraagt. Er is niets of niemand waarop hij kan beroepen om keuzes te maken. Hij kan alleen maar beslissen in het bewustzijn van andere mogelijkheden en die voor ogen houden bij zijn keuze."

Wat is de moeilijkste keuze die jij ooit hebt moeten maken?

'te kwader trouw' en zelfbedrog

• Het ontkennen van vrijheid is zelfbedrog en ontvluchten van verantwoordelijkheid.


• Voorbeelden van 'te kwader trouw' en zelfbedrog (kader p. 103)

Welke rollen speel
jij zoal in je leven?

De keuzes van Iris Murdoch

• Kritiek op Sartre: je hebt nooit eindeloze keuzes
  
• Als je kiest, doe je dat op basis van kennis, principes, andere standpunten, etc.
• Onderzoek nodig: waaraan hecht je belang als je keuzes maakt?

Volgens welke
principes maak
jij keuzes?

Albert Camus

De filosoof van …

• … de kolonie (Algerije)
• … het absurdisme (van het leven)
  
• … de opstand (tegen bv. het nazisme)
• … de actie

De mythe van Sisyphus

Volgens de Griekse mythologie was Sisyphus de stichter van Korinthe. Hij haalde de woede van de goden op de hals toen hij verklikte dat de god Zeus een nimf had geschaakt. De goden stuurden Thanatos, de god van de dood, op hem af, maar Sisyphus was hem te slim af. Daarop werd hij het schimmenrijk in gejaagd, maar ook daaruit kon hij ontsnappen. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot eeuwige, zinloze arbeid. Hij moest een rotsblok op een berg naar boven duwen. Zodra hij de top van de berg bereikte, rolde het blok terug naar beneden en moest

hij opnieuw beginnen, telkens weer.

Voel jij je ook soms als een Sisyphus?

• Steeds opnieuw dezelfde handelingen: waarom? (Cf. 'arbeid' bij Arendt)
  
• Waarom blijf je doen wat 'Men' van jou verwacht? (Cf. Heidegger)
• Steeds opnieuw een rol spelen die je opgedrongen wordt? (Cf. kwader trouw van Sartre)

Omgaan met absurditeit

• Je schikken in je lot: de held van de aanvaarding
• Wachten op wat niet komen zal (Cf. Wachten op Godot)

Heeft je leven zin?
Waarom wel of niet?

De held van het verzet

Vraag: hoe kan mijn leven zin hebben?

Antwoord: door mijn vrijheid te realiseren, door gepassioneerd mijn eigen keuzes na te streven

• Cf. de radicale vrijheid van Sartre
• Cf. het ontwerp van je leven bij Heidegger
• Cf. het werken en handelen bij Arendt

Tegen welke sociale normen wil jij je verzetten?

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.