10.2 De koude oorlog, GRES

• geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

De Koude Oorlog

KA: De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede tussen de communistische en de kapitalistische wereld in de tweede helft van de 20e eeuw. Het kapitalistische westerse blok werd geleid door de Verenigde Staten (VS). De communisten stonden voornamelijk onder leiding van de Sovjet-Unie (USSR), of waren verbonden met communistisch China.

Weet je nog?

Amerika

Sovjet-Unie

Plan-economie

Vrije markt

Dictateur

Democratie

Communistisch 

kapitalistisch

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid-> vrije markt economie

• Verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme ->Planeconomie

• Onderdrukking

• Ideologie is gelijkheid
  (in praktijk niet helemaal)

Koude oorlog

• Koude/kille relatie tussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

• Beide landen hebben veel kernwapens
  

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen systeem in de wereld verspreiden

Wat is de boodschap van
de tekenaar?

Conferentie van Jalta

februari 1945

Conferentie van Jalta
Met 'de grote drie'

• Sovjet Unie gaat mee vechten tegen Japan
• VN word opgericht
• Aanstellen democratische regeringen
• Duitsland zal verdeeld worden. concrete afspraken worden later gemaakt
• Herstel na de naziperiode
  
• Straffen oorlogsmisdadigers
• 'verdeling' invloedsferen

Dit is een papiertje waar letterlijk de verdeling van de landen is opgeschreven in procenten. Het gaat hierom de verdeling van de 'invloedsferen'

Churchill van het Verenigd Koninkrijk

 Roosevelt van de Verenigde Staten

Stalin van de Sovjet-Unie

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:
  

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)
  
  
• De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al is het in strijd met je ideologie

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig
  

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten
  

• Ook Berlijn wordt in 4 zones verdeeld
  

• Reizen tussen bezettingszones is geen probleem
  

•  Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie

Helder plan, 

maar waarom gaat het mis?

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen
  
  

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)
  
  

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa
  
  

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU)
  

Gevolgen

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen
  
  
• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn
  
  
• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa
  
  
• De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa), Churchill noemt dit ook wel het 'ijzeren gordijn'
  
  
• In 1949  ontstaan er nieuwe staten.

Bondsrepubliek Duitsland (BRD)

West Duitsland (1949)

Kapitalistisch

Duitse Democratische Republiek (DDR)

Oost Duitsland (1949)

Communistisch

De BRD vs. DDR

DDR

BRD

Kapitalisme

Communisme

West-Duitsland

Oost-Duitsland

Vrije markteconomie

Veel invloed overheid

Volgens de verteller leek de DDR-regering ergens bang voor te zijn.
Waarvoor was de DDR-regering bang en aan welk element uit
de bron kun je dit zien?

Iemand vertelt over het WK (= wereldkampioenschap) voetbal in West-Duitsland, 1974.

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie:(Trumanleer)

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa door middel van het Marshallplan met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  
  
• Oprichting van de NAVO

NAVO: opgericht in april 1949

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

Militaire bondgenootschap Noord-Amerika en West-Europa tegen communisme.

Warschaupact: opgericht in 1955 door de USSR.

Als antwoord op de NAVO
Militaire bondgenootschap tussen Sovjet-Unie en satelietsstaten.

De NAVO vs. Warschaupact 

De poster is gemaakt in opdracht van een militair bondgenootschap.
Met de poster wordt duidelijk gemaakt dat er sprake is van bescherming
tegen een vijand.
-> In opdracht van welk bondgenootschap is de poster gemaakt?
En welke vijand wordt bedoeld?

Poster van een militair bondgenootschap (1963):

Vertaling van de Engelse tekst in de afbeelding: ‘Waakzaamheid, de prijs van vrijheid’.

Welke zin is fout?

1. De spanning liep tijdens de koude oorlog hoog op omdat zowel de VS als de SU hun eigen ideeën wilden verspreiden.
2. De kapitalistische supermacht is de Verenigde staten.
3. Berlijn was communistisch want lag in de DDR
4. DDR betekend Duits democratische republiek.

Blokvorming

Doordat de supermachten tegengestelde ideologieën hadden en ze deze ideologieën deelde in hun invloedsferen ontstond er een blokvorming. Met het Communistische Oosten en het Kapitalistische Westen.  Ook buiten Europa wordt de invloedstrijd gevoerd.

Leg in je eigen woorden uit wat er bedoeld wordt met 'dominotheorie'

Spanning en ontspanning 

Als Stalin in 1953 sterft volgt Chroesjtsjov hem op. Doordat zowel de VS als de SU op dat moment atoombommen hebben en de angst voor een atoomoorlog heerst ontstaat er een periode van vreedzame co-existentie.        Dit betekend niet dat er geen conflicten meer plaats vinden. 

Vreedzame co-existentie is het beleid om ernaar te streven landen die elkaars politieke tegenstanders zijn, vreedzaam naast elkaar te laten bestaan, dus politieke conflicten niet te laten uitlopen tot militaire conflicten

Conflicten tijdens de Koude Oorlog

1. Blokkade van Berlijn 1948/49
2. Hongaarse Opstand 1956
3. Vietnam oorlog 1955-1975
4. Bouw Berlijnse Muur 1961
5. Cubacrisis 1962
6. Praagse Lente 1968
7. Val van de Berlijnse Muur 1989

Leg uit waarom de Cuba crisis goed past bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf.

De Koude Oorlog ontdooit

tweede helft van de jaren '80

Belangrijke hoofdrol speler is Gorbatsjov, hij wil hervormingen invoeren in de Sovjet-Unie en geen dwang meer uitoefenen in het Oostblok. 

Glasnost-> Openheid
Perestroika -> Hervoriming

Gorbatsjov te herkennen aan de wijnvlek op zijn hoofd.

Gevolgen

• Uit de hervormingen bleek dat zonder dwang het communisme niet kon voortbestaan.  
• Verschillende communistische regeringen vallen
• Het ijzerengordijn wordt afgebroken
• Na de val van de Berlijnse muur, 1989, werd Duitsland herenigd
• Op 4-12-1989 verklaarde Gorbatjov met president Bush sr. dat de Koude oorlog was afgelopen. 

Wil je nog ergens meer uitleg over?
Zo ja wat?