3A 6.5 Mens en milieu

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Ecologie & duurzaamheid

• 6.1 Organismen en omgeving 
• 6.2 Voedselrelaties / kringlopen
• 6.3 Samenleven
• 6.4 Natuurbeheer
• 6.5 Mens en milieu
• 6.6 Duurzaamheid
• 6.7 Energiestromen ecosysteem
• 6.8 Voedselproductie

Startopdracht 

Opdracht 10 vangst-terugvangstmethode

1. Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes
2. Ga zitten op je stoel
3. Je jas hang je over je stoel
4. Pak je chromebook, boek, schrift + pen

Programma

• Leerdoelen 6.5
• Uitleg basisstof 6.5 --> Mens en milieu
• Video landbouw bodem herstellen --> 5 minuten
• Filmpje introductie broeikaseffect --> 1.5 min.
• Video klimaatverandering --> 4 minuten
• Opdrachten maken
• Afsluiting 

Leerdoelen

• Je kunt enkele oorzaken en gevolgen van uitputting en vervuiling beschrijven.
• Je kunt enkele oorzaken en gevolgen van klimaatverandering beschrijven. 

Mensen zijn afhankelijk van het milieu voor:

1. Zuurstof (uit lucht)
2. Water (bodem en rivieren)
3. Voedsel (maken planten)
4. Energie (uit fossiele brandstoffen, wind, zon)
5. Grondstoffen (uit bodem)
6. Ontspanning (recreatie in de natuur zoals fietsen)

Oorzaken milieuproblemen

• Bevolkingstoename

De bevolkingstoename

verandert het milieu

Wat doen de mensen?

• Uitputting: te veel stoffen worden onttrokken aan het milieu.
• Vervuiling: toevoegen van stoffen aan het milieu.

Gevolgen

• Energiebronnen raken uitgeput
• Grondstoffen raken uitgeput
• Milieuvervuiling --> schadelijk (giftig) afval komt in het milieu terecht 

Uitputting

• Mensen onttrekken stoffen uit het milieu: zand, metaalerts,   goud, zouten, aardolie (om kunststof te maken), ect. 

• Er ontstaat uitputting als er teveel wordt weggehaald. 

Fossiele brandstoffen

Fossiele brandstoffen  =

brandstof die miljoenen jaren geleden is ontstaan uit resten van dode planten en dieren.

Aardolie, aardgas, steenkool. 

Bij verbranding ontstaat energie (grijze stroom) + koolstofdioxide en afvalstoffen. 

De afvalstoffen verontreinigen de lucht. Koolstofdioxide is een broeikasgas. 

De energie komt van de zon. Deze planten en dieren van miljoenen jaren geleden hebben hun energie (net als wij nu) ook uit de zon gehaald. Planten voerden fotosynthese uit en sloegen de energie op in vorm van glucose. Dieren aten de planten en gebruikte de energie uit de zon voor groeien, bewegen enz.  

Monocultuur

Monocultuur: stuk land waar één soort gewas op wordt verbouwd.

Nadeel: de planten nemen steeds dezelfde mineralen op uit de bodem --> uitputting bodem. 

Vervuiling

Mensen voegen stoffen toe die niet goed zijn voor het milieu. 

Boeren voegen (kunst)mest toe aan de bodem om de mineralen weer aan te vullen --> stikstof.

Gevolgen stikstof

Het overschot aan mineralen (stikstof) uit mest in de grond komt in het grondwater --> komt in  oppervlaktewater en in natuurgebieden.  

Ook komt er teveel stikstof in de lucht (luchtvervuiling). 

in natuurgebieden zal ene plant beter groeien en gaan woekeren, andere verdwijnen want kunnen niet goed tegen mest, daarmee verdwijnen ook diersoorten

plaatje: heide maakt plaats voor hoog gras

in oppervlakte water ontstaat waterbloei: > wordt op de volgende dia's besproken.

Luchtvervuiling

• Smog = door rook en uitlaatgassen (fijnstof) vervuilde lucht --> vooral in zomer (warm en windstil)
• Fijnstof = onzichtbare kleine stofdeeltjes --> natuurlijk zoals stuifmeel of door mensen veroorzaakt zoals verkeer.

Vervuiling

Bodemvervuiling

• Afval chemische industrie

Watervervuiling

• Chemische gewasbeschermingsmiddelen
• Huishoudens, fabrieken en scheepvaart (afvalwater, oplosmiddelen, ect.)

Bodemvervuiling

Bodemvervuiling is het storten van afval en gifstoffen. Dit trekt in de bodem en ons drinkwater of nemen planten op. 

Broeikasgassen

De belangrijkste broeikasgassen in de atmosfeer (dampkring) zijn: 

• Koolstofdioxide
• Methaan
  
• Waterdamp
• Lachgas

Deze werken als een broeikas. Daarom heet het ook het broeikaseffect. 

Vanwege dit broeikaseffect is het op aarde gemiddeld 15 °C. Anders zou het veel kouder zijn (-18 °C).

Broeikaseffect

Versterkt broeikaseffect

Atmosfeer

Klimaatverandering

Het gemiddelde weertype over een lange periode is veranderd

Zeespiegelstijging

Verdroging

- woestijnen worden groter

Gevolgen

• Klimaatverandering door uitstoot van broeikasgassen --> hierdoor stijgt de temperatuur wereldwijd en ontstaan er vaker extreme weersomstandigheden.

• Afname van de biodiversiteit door vermindering van het aantal soorten planten en dieren.

Ontbossing om plaats te maken voor bebouwing of landbouwgrond --> meer CO2 in de lucht)

Gevolgen klimaatverandering

Klimaatverandering betekent dat het weer over een langere periode (30 jaar) verandert. 

• Smeltende noordpool (zie filmpje)
• Stijgende zeespiegel
• Droogte
• Extreme weersomstandigheden 
• Misoogsten

Zeespiegel stijging

Stijging van de zeespiegel (de hoogte van het zeewater) is een gevolg van de klimaatverandering. Bij Nederland zal de zeespiegel 0,5 tot 3 m hoger zijn in 2100. Laaggelegen gebieden zullen dan overstromen. Daarom moeten de dijken hoger worden gemaakt. Dat kost veel geld.

Het zoutgehalte van het grondwater neemt ook toe = verzilting

Droogte

In sommige gebieden op aarde leidt de hogere temperatuur tot droogte, waardoor woestijnen groter worden. Er kan een tekort komen aan zoet water en aan drinkwater. In veel gebieden zal landbouw onmogelijk worden. In andere gebieden zal de landbouw juist beter gaan door de hogere temperatuur.

Gevolgen klimaatverandering

Veranderingen in de natuur

Het jaarritme verandert

Biodiversiteit neemt af - diersoorten sterven uit

Biodiversiteit = verschillende soorten planten en dieren in de natuur.

Maatregelen

• Duurzame ontwikkeling = een leefwijze waarbij rekening wordt gehouden met de leefbaarheid van de aarde in de toekomst door het milieu zo min mogelijk te belasten
• Regels en wetten om het milieu te beschermen --> natuurbeheer, afspraken tussen landen.

Huiswerkcontrole

6.4 Maken opdracht 1 t/m 3 en 5 t/m 10

Huiswerk voor volgende les: Lezen 6.5 

Maken 1 t/m 3 en 5 t/m 9

Huiswerk

Lezen 6.5

Maken opdracht 1 t/m 3 en 5 t/m 9

Herhalen en/of extra oefenen

Verschillende oefeningen

Uitlegvideo's  (havo)

Effectief leren video's 

Klaar: puzzel laten maken