14.5 Hormonen + herh. 4.3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.5 Hormonen

Inhoud hoofdstuk

14.1 De ene spier is de andere niet

14.2 Je gezichtszintuig (herh. 4H)

14.3 Zenuwstelsel (herh. 4H)

14.4 Zenuwcellen (herh. 4H)

14.5 Hormonen --> Deze les

Deze les

- Herhaling hormonen door de hoofdstukken heen

- Uitleg 14.5 Hormonen

- Oefenen/Opdrachten

Doel 14.5

• Je kunt uitleggen hoe een hormoon een orgaan beïnvloed
• Je kunt de rol van de hypothalamus beschrijven
• Je kunt voorbeelden van hormoongestuurde processen noemen
• Je kunt beschrijven wat een positieve en een negatieve terugkoppeling is

Zenuwstelsel

Electrische impulsen

Door zenuwcellen

Heel snel

Hormoonstelsel

Signaalstoffen

Via het bloed

Langzaam

hormonen

Waar gemaakt?

Waar effect?

Hoe vervoerd?

Wat zijn hormonen

Signaalmoleculen, die worden aangemaakt door endocriene klieren en getransporteerd via het bloed, om elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect hebben

Wat zijn hormonen

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.

Waarom reageren alleen de cellen van doelwitorganen?

Receptoren!

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien= ....

Voorbeelden?

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. D.w.z. dat het product van de kliercellen wordt aan het bloed wordt afgegeven.

Endo = binnen

bv testis, ovaria, bijnieren, schildklier, hypofyse

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. D.w.z. dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (via een afvoerbuis).

Exo = buiten

Voorbeelden?

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. D.w.z. dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (via een afvoerbuis).

Exo = buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Centrale aansturing van hormonen

Welke hormonen eerder gezien?

Welk hormoon kan, na kunstmatige toediening, het rijpen van meer eicellen tegelijk bevorderen?
(dit wordt bv. gedaan bij IVF)

1. FSH
2. LH
3. oestrogeen
4. progesteron

Welk proces vindt plaats op tijdstip P?

1. bevruchting
2. menstruatie
3. ovulatie
4. afronding meiose II

Wat zijn de namen van
hormoon nummer 3 en 4?

1. 3 = FSH 4 = LH
2. 3 = LH 4 = progesteron
3. 3 = oestrogeen 4 = progesteron
4. 3 = FSH 4 = oestrogeen

Hypothalamus

Deze komen via het bloed bij de hypofyse waar ze de afgifte van hormonen stimuleren. 

Zenuwcellen uit de hypothalamus geven neurohormonen af aan de hypofyse. 

89A

Wat betekent resp.?

Bestudeer Binas 89A 

Schrijf alle woorden op die je niet begrijpt.

Begrijpt je buurman/ buurvrouw ze ook niet?

Geef ze zo aan me door.

Negatieve terugkoppeling

De meeste hormonen werken met een negatieve terugkoppeling.

Ze remmen hun eigen aanmaak waardoor een effect niet steeds sterker wordt.

Voorbeeld

zie Binas:

Wat doet thyroxine?

Voorbeeld

Hypothalamus geeft neurohormonen af, waarop de hypofyse TSH produceert, een schildklier stimulerend hormoon. 

De schildklier maakt thyroxine aan, dit hormoon verhoogt de stofwisselingssnelheid in doelwitorganen. 

Een hoge concentratie thyroxine remt de afgifte van neurohormonen in de hypothalamus en TSH in de hypofyse --> de afgifte van thyroxine neemt af.

Bij een lage concentratie thyroxine stopt deze remming.

Positieve terugkoppeling

Hormoon oxytocine (ocytocine) heeft een positieve terugkoppeling.

Zoek oxytocine op in Tabel 89A.

Waar wordt het gemaakt en wat doet het?

In je eigen woorden.

Positieve terugkoppeling

Hormoon oxytocine heeft een positieve terugkoppeling.

Oxytocine tijdens de bevalling

Oxytocine tijdens de borstvoeding

Oefening Hormonen

Op de volgende slide staat een link naar Biologiepagina.nl

--> gebruik je BINAS 89A

biologiepagina.nl

Lees blz. 219 en bestudeer bron 26

Maak de oefening op Biologiepagina.nl via de volgende link -->

biologiepagina.nl

Opdrachten

- Lees blz 215 t/m 218 maak de basisvragen t/m vr 86

-Moeilijk? Maak dan de lessonup 14.5 (bevat ook veel makkelijkere oefenvragen)

-Lees blz 219 en maak de basisvragen t/m vr 96 af

Menstruatiecyclus

FSH stimuleert de ontwikkeling en rijping van follikels in de eierstokken (ovaria).

FSH en LH stimuleren de follikels om oestrogenen te produceren.

Oestrogenen zijn vrouwelijke geslachtshormonen.

Oestrogenen zorgen voor de ontwikkeling van de secundaire geslachtskenmerken en maken het baarmoederslijmvlies dikker (klierrijker).

Dag 1-14 menstruatiecyclus

Wanneer oestrogenen concentratie in het bloed boven een drempelwaarde komen, dan is er een positieve terugkoppeling.

Dan snelle toename van LH (en FSH) door de hypofyse.

Daardoor voltooiing meiose I en ovulatie !

Dag 1-14 menstruatiecyclus

Na ovulatie blijft het gele lichaam achter.

Gele lichaam produceert nu oestrogenen en progesteron.

Progesteron stimuleert de groei en ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies.

Oestrogenen en progesteron remmen de hypothalamus en de hypofyse = negatieve terugkoppeling

Dag 14-28 menstruatiecyclus

Na ovulatie blijft het gele lichaam achter.

Gele lichaam produceert nu oestrogenen en progesteron.

Progesteron stimuleert de groei en ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies.

Oestrogenen en progesteron remmen de hypothalamus en de hypofyse = negatieve terugkoppeling

Dag 14-28 menstruatiecyclus

Eicel leeft maar 24 uur. Is er geen bevruchting (in de eileider) dan is er ook geen innestelling in het baarmoederslijmvlies en dus geen zwangerschap.

Bij uitblijven zwangerschap sterft het gele lichaam (10-14 dagen na ovulatie).

Als gele lichaam sterft, dan stopt de productie van progesteron.

Gevolg = menstruatie rond dag 28

Dag 14-28 menstruatiecyclus

Wanneer oestrogeen en progesteron daalt, dan valt de remming van hypothalamus en hypofyse weg.

Hypofyse maakt weer FSH en LH en dus weer rijping van de follikels.

Start nieuwe menstruatiecyclus

Dag 14-28 menstruatiecyclus

biologiepagina.nl

Hormonale regeling bij zwangerschap

Na ovulatie blijft het gele lichaam

nu bestaan !!!! doordat de eicel bevrucht wordt door de zaadcel.

Gele lichaam produceert nu (oestrogenen en) progesteron.

Progesteron stimuleert de groei en ontwikkeling van het baarmoederslijmvlies.

Oestrogenen en progesteron remmen de hypothalamus en de hypofyse = negatieve terugkoppeling

Dag 14 menstruatiecyclus

Bevruchting vindt plaats in de eileider!

Innesteling embryo 6 dagen na ovulatie.

10-14 dagen na bevruchting produceert trofoblast/placenta het hormoon HCG.

Door HCG blijft het gele lichaam bestaan, dus nog steeds productie progesteron (en oestrogeen) door

het gele lichaam.

Na 3 maanden stopt de placenta met de

productie van HCG.

Gevolg? Gele lichaam sterft.

De placenta neemt de productie van progesteron (en ook oestrogenen) over.

FUNCTIES PROGESTERON

1. Baarmoederslijmvlies blijft dik en klierrijk. Houdt zwangerschap in stand (zonder progesteron miskraam)
2. Er zijn GEEN ovulaties en menstruaties (door negatieve terugkoppeling hypothalamus en hypofyse).
3. Ontwikkeling van de melkklieren in de borsten

Welk hormoon houdt na de eisprong
het baarmoederslijmvlies in stand?

Is er sprake van stimulering (+)
of remming (-) bij
de pijlen 2, 4 , 6 en 9?

1. 2 en 4 beide (+) 6 en 9 beide (-)
2. 2 en 4 beide (-) 6 en 9 beide (+)
3. 2, 4 en 9 (+) en alleen 6 (-)
4. 2, 4 en 6 (+) en alleen 9 (-)

Als bij een vrouw een bevruchte eicel voorkomt, waar bevindt deze bevruchte eicel
zich dan gewoonlijk?

1. Baarmoeder
2. Ovarium
3. Eileider
4. Vagina

Zwangerschapstesten berusten op het aantonen van een hormoon, dat alleen aan het begin van zwangerschap gemaakt wordt.
Welk hormoon is dat?

1. Progesteron
2. HCG
3. Oxytocine
4. Oestrogeen

Welk hormoon hoort bij bewering 1 en welke bij bewering 2?

1. Dit hormoon houdt het baarmoederslijmvlies in stand na de eisprong.
2. Tot 3 maanden zwangerschap wordt dit hormoon door de placenta
afgegeven.

1. 1= HCG 2= oestrogeen
2. 1= oestrogeen 2= HCG
3. 1= HCG 2= progesteron
4. 1= progesteron 2= HCG

Waarop berust de werking van "de anticonceptie-pil" ter voorkoming van zwangerschap?

1. Op het niet innestelen van en bevruchte eicel.
2. Op het afstoten van het baarmoederslijmvlies met de eicel.
3. Op het niet meer rijpen van een follikel in het ovarium.
4. Op het doden van de eicel.

Welk hormoon zorgt ervoor dat de geboorte op gang komt (weeën)?

1. Oxytocine
2. Prolactine
3. HCG
4. Oestrogeen