in de stijl van... 3d werkstuk in hout

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

In de stijl van ... 3D werkstuk in hout

Vormgevingsaspect VORM

VLLORKT

klas 2 

Bij het woord vorm waar denk je dan aan?

Benoem zoveel mogelijk vormen?

Leerdoelen - deze lessenserie

• ...leer je over verschillende moderne kunststromingen en hoe deze zich onderscheiden in hun gebruik van vormen
• ...ontwikkel je je ontwerpvaardigheden door een 3D werkstuk te maken
• ... leer je een 3D schets te maken in karton
• ...leer je omgaan met materialen zoals MDF, rondhout en balkjes en je ontdekt hoe je deze kunt verbinden

Leerdoelen - deze lessenserie

•  ...leer je nadenken over VORM als belangrijk aspect van beeldende kunst
• ...oefen je met het analyseren van kunst en het vertalen van deze analyse naar een eigen ontwerp
• ...leer je een aantal vormgevingsaspecten van vorm te benoemen/herkennen en toepassen

VORM

Organische vorm

Een organische vorm is een vorm die je in de natuur tegenkomt. 

Het is een vloeiende, natuurlijke vorm zonder rechte lijnen of hoeken. Denk aan de vorm van een blad, steen, wolk, mens of dier.

Organische vormen zijn vaak rond, golvend of onregelmatig — het tegenovergestelde van geometrische vormen, die juist strak en meetbaar zijn (zoals vierkanten of cirkels).

Een organische vorm is een natuurlijke, niet-strakke vorm die eruitziet alsof hij gegroeid is.

Geometrische vorm

Een geometrische vorm is een vorm die je kunt meten en tekenen met liniaal of passer.

Het zijn strakke, wiskundige vormen met rechte lijnen of duidelijke rondingen. Denk aan:

een vierkant

een driehoek

een cirkel

een rechthoek

een kubus

Geometrische vormen komen meestal niet in de natuur voor, maar zijn door mensen gemaakt.

Een geometrische vorm is een strakke, meetbare vorm met rechte lijnen of perfecte rondingen.

Gestileerde vorm

Bij een gestileerde vorm zijn alleen de belangrijkste kenmerken van die vorm nog te zien. Een gestileerde vorm ontstaat door vereenvoudiging. Overbodige details zijn weggelaten.

Alle onderdelen worden opdezelfde manier vormgegeven, bijvoorbeeld in vloeiende lijnen of in hoekige vormen.

Geabstraheerde vorm

Een geabstraheerde vorm is een vorm waarbij je nog net  kan zien wat het voor moet stellen, maar het is totaal niet zoals het in werkelijk is (gaat verder dan een gestileerde vorm). Het gaat hierbij meer om vormen en kleuren dan om werkelijkheid. 

Open vorm

Een open vorm is een vorm die niet helemaal gesloten is of waar je doorheen kunt kijken. 

Bij een open vorm kun je dus de binnenkant zien of loopt de vorm door naar buiten.

Er zit als het ware ruimte in of omheen.

Voorbeelden:

Een draadfiguur of een raamkozijn

Een beeldhouwwerk met openingen

Een tekening waarbij de lijnen niet helemaal dicht zijn

Een open vorm is een vorm die ruimte doorlaat of niet helemaal dicht is.

Gesloten vorm

Een gesloten vorm is een vorm die helemaal dicht is — je kunt er niet doorheen kijken. 

De vorm heeft een duidelijke buitenrand en binnen die rand is alles gevuld. Er zit geen opening in.

Voorbeelden:

Een dichte bol of kubus

Een steen of appel

Een cirkel die helemaal is ingekleurd

Een gesloten vorm is een dichte vorm zonder openingen, waar je niet doorheen kunt kijken

Restvorm

Het woord “restvorm” betekent letterlijk de vorm die overblijft nadat iets is weggehaald of uitgesneden.

Afhankelijk van de context kan het verschillende betekenissen hebben:

 In de beeldende kunst / vormgeving:

De restvorm is de ruimte die overblijft rond of tussen de hoofdvorm (de positieve vorm).

 • De hoofdvorm = de vorm die je tekent of maakt.

 • De restvorm = de lege ruimte eromheen of ertussen (de “negatieve ruimte”).

 Voorbeeld: bij een witte cirkel op een zwarte achtergrond is de cirkel de vorm, en het zwart eromheen de restvorm.

Vormcontrast

Het verschil tussen twee of meer vormen, waardoor ze extra opvallen ten opzichte van elkaar.

Het gaat om tegenstellingen in vorm die spanning, aandacht of variatie in een beeld creëren.

Voorbeelden van vormcontrast:

 1. Rond ↔ hoekig → Een cirkel naast een driehoek.

 2. Groot ↔ klein → Een grote vorm tegenover een kleine.

 3. Open ↔ gesloten  → Een open lijnvorm naast een dichte vorm.

 4. Organisch ↔ geometrisch → Een natuurlijke, vloeiende vorm naast een strakke, wiskundige vorm.

 5. Symmetrisch ↔ asymmetrisch → Een evenwichtige vorm naast een onevenwichtige.

In de beeldende kunst: Kunstenaars gebruiken vormcontrast om een compositie interessanter en levendiger te maken. Het trekt de aandacht en zorgt voor balans tussen rust en spanning.

Figuratief

Een figuratieve vorm kun je gelijk herkennen. Let op: in het woord figuratief zit het woord “figuur”. Bij een figuratieve voorstelling zie je meteen wat iets voorstelt. Er zijn vormen gebruikt die herkenbaar zijn uit de zichtbare werkelijkheid.

Als er veel details te zien zijn, noem je dat gedetailleerd. Het ziet er dan heel nauwkeurig uit.

Abstract

Het tegenovergestelde van figuratief (herkenbare voorstelling) is abstract. Een abstracte voorstelling vertoont geen enkele overeenkomst met de zichtbare werkelijkheid. Een abstracte voorstelling is dus niet herkenbaar als realistische voorstelling.

Een figuratief werk kan je realistisch weergeven. De voorstelling ziet er dan natuurgetrouw uit.

Maar een figuratief werk kan je ook vervormen. Als je de voorstelling terugbrengt tot simpele grondvormen noemen we het een gestileerd werk. de vormen zijn dan vereenvoudigd.We kunnen het werk ook abstraheren. Als we de vorm zo sterk veranderen dat we het niet meer herkennen en het werk non-figuratief is geworden, is het een geabstraheerd werk.

Beoordeling

• Inspiratie: Hoe goed is de kunstenaar of kunststroming terug te zien in je werkstuk.
• Vormgeving: Heb je bewust nagedacht over vormen en zijn deze goed uitgevoerd.
• Techniek: Zijn de gebruikte materialen en verbindingen goed verwerkt.
• Creativiteit en originaliteit: Heb je een eigen draai gegeven aan het werk, ondanks de inspiratiebron.
• Presentatie en reflectie: Is je werkstuk netjes afgewerkt en heb je een duidelijke reflectie gegeven.
• Heb je alle stappen uitgevoerd.

Dit werk is

1. abstract
2. figuratief

Dit schilderij is...

1. Geometrisch
2. Gedetaileerd

Dit werk is

1. geabstraheerd
2. gedetailleerd

Dit werk is

1. geometrisch
2. organisch

Dit is een

1. open vorm
2. gesloten vorm

deze vorm is

1. abstract
2. gestileerd

Deze vorm is

1. open vorm
2. gestroomlijnd

Dit beeld is

1. massief
2. open vorm

Deze vorm is

1. gesloten vorm
2. open vorm

Het witte gedeelte in
deze afbeelding noem je

1. restvorm
2. open vorm

Je ziet hier een contrast.
Welk

1. open - gesloten
2. groot- klein
3. geometrisch- organisch
4. warm-koud

dit werk is

1. gedetailleerd
2. vereenvoudigd

 Dit kunstwerk heeft een

1. open vorm
2. gesloten vorm

Dit kunstwerk heeft een

1. open vorm
2. gesloten vorm

Maak tegenstellingen tussen onderstaande begrippen. Sleep steeds een blauwe naar de oranje.

abstract

vorm

vlak

massief

open vorm

organisch

vereenvoudigd

hol

gesloten 
   vorm

figuratief

geometrisch

restvorm

gedetailleerd

volume

OPDRACHT

Maak een 3D werkstuk geïnspireerd door moderne kunst/kunstenaars, waarbij het begrip VORM centraal staat. 

Materiaal: MDF, balkjes, rondhout, houtlijm en verf

Stap 1 moodboard

Kies een kunstenaar/kunststroming uit de 7 voorbeelden op de volgende dia's  die jou het meest aanspreekt. 

Maak een moodboard (A4) met afbeeldingen van het werk van deze kunstenaar/kunststroming.

Schrijf kort (in je eigen woorden) wat voor soort vormen je tegenkomt in dit werk (organische, geometrische, hoekige, etc.)

Een moodboard is een soort collage waarmee je een sfeer, idee of gevoel laat zien. Je gebruikt vooral beelden, kleuren en woorden om te laten zien wat jou inspireert of wat je wilt uitstralen.

Maak een foto van het moodboard en voeg die hier toe.

KUNSTENAARS/STROMINGEN

• PABLO PICASSO (Kubisme)
• KHEITH HARING (Popart/streetart)
• GERRIT RIETVELD (De Stijl)
• BARBARA HEPWORTH (Abstracte sculptuur)
• WASSILY KANDINSKY (Abstracte kunst)
• UMBERTO BOCCIONI (Futurisme)
• JOAN MIRO (Surrealisme)

Pablo Picasso

Pablo Picasso (1881 - 1973) was een beroemde Spaanse kunstenaar die een nieuwe kunststijl heeft bedacht: het kubisme. In het kubisme worden vormen van mensen en voorwerpen in geometrische figuren, zoals blokken, bollen en cilinders, afgebeeld. Picasso probeerde hiermee de wereld vanuit verschillende hoeken tegelijk te laten zien, alsof je een gezicht zowel van voren als van opzij kunt bekijken.

Keith Haring

Keith Haring (1958 – 1990) was een Amerikaanse kunstenaar die bekendstaat om zijn vrolijke, speelse en vaak kleurrijke tekeningen. Hij gebruikte vooral dikke, zwarte lijnen en eenvoudige figuren zoals dansende mensen, dieren en stralen van energie. Zijn stijl lijkt een beetje op striptekeningen.

Haring wilde dat kunst niet alleen in musea hing, maar ook zichtbaar was op straat. Daarom begon hij met krijt te tekenen op lege reclameborden in de metro van New York. Zo kon iedereen zijn kunst zien. Zijn werk gaat vaak over belangrijke thema’s zoals liefde, vrijheid en gelijkheid.

Zijn schilderijen en tekeningen lijken eenvoudig, maar zitten vol energie en een positieve boodschap. Keith Haring wilde kunst maken die voor iedereen begrijpelijk was.

Gerrit Rietveld

Gerrit Rietveld (1888 - 1964) was een Nederlandse ontwerper en architect die bekend is geworden door zijn werk binnen de kunstbeweging De Stijl. Deze beweging draaide om eenvoud, strakke lijnen en het gebruik van primaire kleuren (rood, blauw, geel), aangevuld met zwart, wit en grijs.

Rietveld is vooral beroemd om zijn Rood-blauwe stoel, een ontwerp dat heel simpel lijkt, maar toch heel vernieuwend was. In zijn ontwerpen probeerde hij meubels en gebouwen zo functioneel en strak mogelijk te maken, zonder onnodige versieringen. Ook ontwierp hij het Rietveld-Schröderhuis, een belangrijk voorbeeld van de ideeën van De Stijl in de architectuur.

Barbara Hepworth

Barbara Hepworth (1903 - 1975) was een Engelse beeldhouwster die vooral bekend is om haar abstracte sculpturen. Ze maakte kunstwerken van materialen zoals hout, steen en brons. In haar werk zie je vaak ronde vormen met gaten erin, waardoor je kunt kijken. Ze wilde met haar beelden de natuur en menselijke vormen op een eenvoudige manier laten zien.

Hepworth maakte ook veel grote beelden die buiten staan, vaak in parken of bij gebouwen. Ze was een van de eerste vrouwen die beroemd werd in de beeldhouwkunst en haar werk heeft veel invloed gehad op moderne kunst!

Wassily Kandinsky

Wassily Kandinsky (1866 - 1944) was een Russische kunstenaar die bekendstaat als een van de eerste abstracte kunstenaars. Dat betekent dat hij schilderijen maakte zonder herkenbare vormen zoals mensen of landschappen. In plaats daarvan gebruikte hij vooral kleuren, lijnen en vormen om gevoelens en ideeën uit te drukken.

Kandinsky geloofde dat kunst, net als muziek, emoties kon oproepen zonder dat het iets specifieks hoefde voor te stellen. Zijn schilderijen lijken soms een beetje op muziek, met ritmes van lijnen en vlekken van kleur. Hij wilde dat mensen naar zijn werk keken en er zelf iets bij voelden, zonder dat ze meteen iets moesten herkennen.

Umberto Boccioni

Umberto Boccioni was een Italiaanse kunstenaar en een belangrijk figuur in het futurisme, een kunststroming die de snelheid, beweging en technologie van de moderne wereld wilde laten zien. Hij maakte zowel schilderijen als beeldhouwwerken en probeerde in zijn werk beweging en energie vast te leggen.

Zijn beroemdste werk is het beeldhouwwerk "Unieke vormen van continuïteit in de ruimte", waarin een mensfiguur lijkt te lopen en de vormen lijken te bewegen door de ruimte. Boccioni was gefascineerd door machines en de toekomst, en wilde met zijn kunst laten zien hoe snel en dynamisch het moderne leven was geworden.

Joan Miro

Joan Miró (1893 – 1983) was een Spaanse kunstenaar die bekendstaat om zijn kleurrijke en speelse schilderijen. Zijn werk lijkt soms een beetje op kindertekeningen, met eenvoudige vormen, felle kleuren en fantasierijke figuren. Toch zit er altijd een diepere betekenis achter.

Miró wilde graag loskomen van de gewone werkelijkheid en iets nieuws scheppen dat uit zijn verbeelding kwam. Hij gebruikte vaak symbolen zoals sterren, maan, ogen of dieren, maar gaf die een heel eigen, dromerige stijl. Zijn schilderijen lijken soms sprookjesachtig en vrolijk, maar roepen ook vragen op.

Net als Kandinsky vond Miró dat kunst niet precies hoefde te laten zien hoe de wereld eruitziet. Hij wilde vooral dat mensen hun fantasie gebruikten en vrij gingen kijken en voelen bij zijn kunst.

Stap 2 schetsen

• Maak een schets van jouw eigen ontwerp, geïnspireerd door de kunstenaar of stroming die je hebt gekozen in je schetsboek. 

• Maak daarna proefjes (schetsen) in karton/papier van het geheel. Dus eerst een papieren versie bouwen.

Denk hierbij vooral na over de verschillende vormen en hoe je deze gaat gebruiken in je werkstuk. 

Je werkstuk mag maximaal 25 cm hoog zijn en moet stabiel kunnen staan, het mag niet omvallen. 

Maak een foto van je schets en van je papieren schets en voeg die hier toe!

Stap 3:      -Werk het uit in Hout-

Gebruik MDF, balkjes en rondhout om jouw 3D werkstuk te bouwen. Je kunt de vormen uit MDF zagen en ze op verschillende manieren met elkaar verbinden, bijvoorbeeld met balkjes of rondhout als steun of als onderdeel van je ontwerp. 

Stap 4:    - Verven-  In elkaar zetten

• Wanneer de onderdelen van je werkstuk klaar zijn kun je ze gaan schilderen. 

• Daarna zet je het geheel in elkaar.

Maak gebruik van houtlijm om de onderdelen stevig aan elkaar vast te zetten

Reflectie

Schrijf een korte reflectie (100 - 150 woorden) waarin je uitlegt:

• Welke kunstenaar of stroming je hebt gekozen.
  
• Hoe de vormen in je werkstuk geïnspireerd zijn door deze kunstenaar of stroming.
• Waarom je bepaalde vormen en combinaties hebt gekozen.
• Hoe je te werk bent gegaan en welke problemen je tegen bent gekomen.
• Maak een foto van je werkstuk en voeg die toe aan de reflectie.

Maak een foto van je werkstuk en voeg die hier toe!