Politiek leren voor het examen 2025

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 4

Politiek leren voor het examen 2025

De maatschappij en de politiek

H1.1: Wat is politiek?

Leerdoelen:

- Ik kan vertellen wat politiek is.

- Ik kan uitleggen wat politici, ambtenaren en de overheid is.

- Ik kan de bestuurlijke niveau's van Nederland noemen.

- Ik kan de begrippen: verzorgingsstaat, collectieve welzijnsvoorzieningen en sociale zekerheid uitleggen.

1. Wat is politiek?

Politiek = het maken van regels en het nemen van besluiten om een land te besturen.

Politici  vertegenwoordigen de bevolking en nemen politieke besluiten.

Ambtenaren: 

Mensen in dienst van de overheid.

Ze bereiden plannen voor of voeren plannen uit.

(leraren, agenten, milieucontroleurs, voorbereiders op het ministerie).

Overheid: 

Alle politici en ambtenaren samen.

Maken overheidsbeleid:

Het geheel van wettelijke regels en afspraken.

Politieke niveaus

1. Het land (nationaal bestuur)

2. Provincie

3. Gemeente (lokaal bestuur)

(4. En de de EU)

Politici zijn onze volksvertegenwoordigers en houden zich bezig met het algemene belang.

Nederland (landelijk) + provincies (provinciaal)

Provincies + gemeente (lokaal)

wij  hebben invloed

We kiezen 

Volksvertegenwoordigers

bijvoorbeeld in de 

Tweede Kamer

of de Gemeenteraad.

Zij hebben politieke macht

Verzorgingsstaat

De overheid zorgt voor een aantal zaken die van algemeen belang geacht worden: 

Voorbeelden hiervan zijn: 

- het garanderen van openbare orde en veiligheid,

- zorgen voor verkeer- en waterwegen

- zorgen voor gezondheidszorg, onderwijs.

Daarnaast is de overheid verantwoordelijk voor een minimumniveau van bestaanszekerheid van alle burgers, dit noemen we een verzorgingsstaat.

verzorgingsstaat

In een verzorgingsstaat dient de overheid zorg te dragen voor:

 Bescherming tegen verlies van inkomen; vanwege verlies aan werk, door ziekte en

ouderdom, met name door middel van het stelsel van sociale zekerheid

 Collectieve welzijnsvoorzieningen waaronder gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting

 Rechtvaardige inkomensverdeling

 Bevordering van voldoende werkgelegenheid

Dit is vastgelegd in de grondwet.

Politiek KGT 1.2

                                      Maatschappelijke problemen

Leerdoelen:

- Ik kan een voorbeeld geven van een algemeen belang.

- Ik kan uitleggen wat de rol is van de politiek bij maatschappelijke problemen.

- Ik kan de kenmerken van een maatschappelijk probleem noemen en herkennen.

- Ik kan de volgende begrippen uitleggen en voorbeelden van geven: Waarden, normen, belangen, belangentegenstelling, macht, machtsmiddelen.

Algemeen belang

De politiek houdt zich bezig met zaken die voor veel mensen belangrijk zijn. 

Dit noemen we zaken die van algemeen belang zijn.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Onderwijs
  
• Veiligheid
  
• Zorg
  
• Woningbouw
  
• Wegen
  
• Etc.
  

1.2 De rol van de politiek bij maatschappelijke problemen

Kenmerken van maatschappelijke problemen:

1. Iets waar veel mensen last van hebben.

2. Waar veel verschillende meningen over zijn. (oorzaken en/of oplossingen)

3. Veel aandacht in de media.

4. Het moet door gezamenlijke actie of de overheid worden opgelost/aangepakt: Het is dus een politiek probleem!

maatschappelijk vraagstuk

Politieke agenda:

Hierop staan onderwerpen waarover politici voortdurend met elkaar praten.

Bij politieke besluiten staan politici vaak voor een dilemma:

Een lastige keuze tussen twee dingen die allebei voordelen of juist nadelen hebben.

maatschappelijk vraagstuk

Waarden & normen

Belangen

Macht

Spelen een grote rol bij maatschappelijke problemen.

Waarden en normen

Waarden

Bij waarden horen altijd bepaalde normen:

Welke waarden en normen horen bij het insta filmpje?

De principes of uitgangspunten die je belangrijk

vindt in het leven.

 dat zijn regels

die bepalen hoe jij en anderen zich moeten gedragen.

belangen

Belang:

Belangentegenstelling:

Bedenk een voorbeeld bij 'werk'

Het voordeel dat je ergens van hebt.

Het belang van de één botst met het belang van de ander.

Macht:

Macht is de mogelijkheid om het gedrag van anderen

te beïnvloeden.

Daarbij maak je gebruik van machtsmiddelen:

middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden.

Zoals: geld, beroep, kennis en aantal.

Politiek

Hoofdstuk 2

Rechtsstaat en dictatuur

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

- Ik kan de kenmerken van een rechtsstaat benoemen en uitleggen

- Een aantal belangrijke grondrechten noemen

2.1 Wat is een rechtsstaat?

Een land waar de rechten en plichten van burgers én de overheid zijn vastgelegd in de wet. 

Kenmerken:

• Er is sprake van een machtenscheiding (trias politica)

•  De rechtelijke macht is onpartijdig en onafhankelijk

• De burgers hebben grondrechten

• Het handelen van een overheid moet altijd gebaseerd zijn op een wet:

        het legaliteitsbeginsel.

Zoek de grondrechten

Artikel 1: Gelijkheidsbeginsel

Artikel 4: Kiesrecht, iedereen mag stemmen

Artikel 5: Petitierecht

Artikel 6: Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting; waaronder vrijheid van drukpers.

Artikel 8: Vrijheid van vereniging

Artikel 9: Vrijheid van vergadering en betoging

Artikel 17: Vrije toegang tot de rechter

Artikel 23: Onderwijs, waaronder vrijheid van onderwijs

Artikel 42: Onschendbaarheid van de koning en ministeriële verantwoordelijkheid

Artikel 50: Er is een volksvertegenwoordiging

Artikel 53: Geheime stemming

Artikel 114: De doodstraf kan niet worden opgelegd.

Belangrijkste rechten voor burgers die in onze samenleving gelden 

2.2: Wat is een parlementaire democratie?

Kenmerken Parlementaire democratie:

• Er  zijn vrije en geheime verkiezingen en algemeen kiesrecht
• Burgers hebben actief en passief kiesrecht en mogen ook op andere manieren invloed uitoefenen op de politiek.
• De politieke macht ligt bij het parlement (het volk)
• De meerderheid beslist (maar houdt rekening met de minderheid)
• De macht en bevoegdheden van de bestuurders is vastgelegd (in o.a. de grondwet)
• Deze principes gelden ook in de gemeente en provincie.

2.3: Wanneer is een land een dictatuur?

Checklist dictatuur:

 In een dictatuur heeft één persoon, een aantal personen of één partij de hoogste macht.

 In een dictatuur is er geen onafhankelijke rechterlijke macht en is er geen

onafhankelijke volksvertegenwoordiging die de macht controleert en het laatste woord heeft.

 Er zijn geen grondrechten en oppositie wordt niet toegestaan.

checklist dictatuur

 Als er verkiezingen in een dictatuur worden gehouden, dan worden die gehouden om

de hoogste macht opnieuw te erkennen. Er is van sprake van schijnverkiezingen. 

 Alleen de dictator bepaalt wie er toegang heeft tot de massamedia en wie er verkiezingscampagne mag houden.

 In een dictatuur is er geen sprake van vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Er

is sprake van censuur. 

Wat is een DICTATUUR? 

Een land waar maar één man of een kleine groep mensen aan de macht is.

H3: politieke partijen

Leerdoelen:

- Je kunt uitleggen welke soorten kiesrecht er zijn en wat dit betekent.

-  Je weet het verschil tussen de kiesstelsels van evenredige vertegenwoordiging en het meerderheidsstelsel.

- Je kunt het fenomeen van zwevende kiezers, de invloed van peilingen en de rol van lijsttrekkers tijdens verkiezingen uitleggen.

- je weet de kenmerken en functies van politieke partijen.

Actief kiesrecht:

je hebt recht om te stemmen.

Passief kiesrecht: 

Je kunt je verkiesbaar stellen (stem op mij!)

Je mag stemmen voor:

Het Europees Parlement (2024)

De gemeenteraad (2026)

De Provinciale Staten (2027)

De Tweede kamer (2027)

Je mag stemmen:

- Als je Nederlander bent en 18 jaar of ouder.

- Als je 5 jaar in Nederland woont en een buitenlands paspoort hebt mag je voor de gemeenteraad stemmen.

Kiesstelsels

De manier waarop verkiezingen worden georganiseerd,

heet het kiesstelsel.

In Nederland is dat het stelsel van evenredige vertegenwoordiging:

het totale aantal uitgebrachte stemmen wordt gedeeld door het aantal zetels.

- Hierdoor veel partijen

- Partijen moeten samenwerken

Meerderheidsstelsel:

de winnaar krijgt alle zetels.

- Partij moet in een gebied de meerderheid halen.

- Vaak maar 2/3 partijen die tegen elkaar strijden.

- Wie de meeste gebieden heeft krijgt alle zetels.

- 1 partij heeft dan de meerderheid in het parlement.

Politieke partijen: (1)

Kenmerken:

 Politieke partijen zijn verenigingen die zich bezighouden met het inrichten van de samenleving als geheel.

 Politieke partijen doen mee aan verkiezingen.

 Politieke partijen proberen politieke macht te verwerven om hun doelen te realiseren.

Een lijsttrekker is de belangrijkste persoon van een politieke partij in verkiezingstijd.

Peilingen:

de voorspellingen van de verkiezingsuitslag op dat moment.

Wat doen politieke partijen?(2)

Functies van politieke partijen:

 Ze maken een verkiezingsprogramma’s om hun ideeën onder de aandacht van burgers te brengen.

 Ze wegen verschillende belangen tegen elkaar af.

Ze hebben meer invloed als ze in de coalitie zitten (regeerakkoord geschreven).

Politieke partijen:

Elke politieke partij heeft een verkiezingsprogramma:

De plannen en ideeën van een politieke partij.

Deze staan kort op blz 34/35 van je boek.

Sommige mensen weten niet op wie ze moeten gaan stemmen.

Dit noem je zwevende kiezers.

Politiek

3.2 Indeling politieke partijen

Rechts, links of midden

Filmpje

Politieke partijen indelen 

• Progressief en conservatief
  
• Rechts, links en midden
  
• Per stroming, bijvoorbeeld liberaal of confessioneel
  

Links

- Mensen zijn niet gelijk maar wel gelijkwaardig.

- Actieve overheid

- Kleine verschillen tussen arm en rijk.

- Zwakkeren helpen

- gaat om collectieve belang

Rechts

- Passieve overheid

- Eigen verantwoordelijkheid

- Economische vrijheid voor bedrijven

- Gaat om individuele belang

Midden

Zit er tussenin.

Elkaar helpen.

Progressief

(voor verandering, persoonlijke vrijheid)

Conservatief

(voor traditie, houden hoe het is/was)

4.1: liberalisme en sociaal-democratie

Liberale stroming:

 Individuele vrijheid, individuele rechten en eigen verantwoordelijkheid

 Vrijheid op economische gebied. Particulier initiatief; de vrijheid om te ondernemen, ruimte voor de vrije markt, en dus beperkte overheidsinvloed

 Nadruk op de kerntaken van de overheid: bescherming van de rechtsstaat,

handhaving van openbare orde en defensie. (passieve overheid)

Sociaaldemocratische stroming:

 Streven naar meer sociaaleconomische gelijkheid; verkleinen van verschillen in inkomen, welvaart, en macht

 Relatief grote rol van de overheid om nadelen van de vrijemarkteconomie te verminderen, om ongelijkheid te verkleinen en om gemeenschaps-goederen zoals onderwijs, sociale voorzieningen e.d. te scheppen

 Internationale solidariteit

 Opkomen voor de zwakkeren in de samenleving

Christendemocratische stroming:

 Bijbelse waarden als naastenliefde en gemeenschapszin, christelijke geloof als inspiratiebron

 Harmonie en samenwerking tussen diverse groepen binnen de samenleving

 Faciliterende rol van de overheid in die samenwerking: de overheid verricht vooral taken die niet door andere groepen in de samenleving kunnen worden vervuld

 Rentmeesterschap

 Gespreide verantwoordelijkheid

4.2: overige stromingen

Nationalisme 

• vaderlandsliefde; het gaat om de oorspronkelijke bewoners
• streven naar onafhankelijkheid en zelfbestuur; geen EU
• tegen immigratie en globalisering
• Is vaak wat populistisch

ecologische stroming

• natuur en milieu moeten worden beschermd, geen verdere aantasting.
• duurzaamheid belangrijker dan economische groei bijvoorbeeld minder vlees eten en plastic gebruiken 
• We moeten milieuvriendelijk produceren en consumeren.

extremisme (GT)

• verspreiden haat- of angstgevoelens

• willen ingrijpende ondemocratische veranderingen in de samenleving
• Zijn bereid geweld te gebruiken of te dreigen met het gebruik van geweld

Zijn er extremistische partijen in Nederland?

populisme (GT) 

Geen stroming maar meer een stijl van politiek. 

Populistische politici zetten zich af tegen ‘elite’ die volgens hun zeggen niet opkomt voor

de belangen van ‘gewone mensen’. Zij gaan ervan uit dat zij zelf wel spreken namens het volk.

• Keren zich af van de gevestigde partijen en/of bestuurlijke elite

• Zeggen te luisteren naar de wil van het volk

• Leggen sterk de nadruk op (charismatisch) leiderschap

• Doen vaak een beroep op vaderlandsliefde

5.1 Hoe wordt een kabinet gevormd?

Leerdoel:

- je kunt uitleggen hoe de kabinetsformatie gaat.

- Je kunt uitleggen wat belangrijk is bij het vormen van een kabinet

- Je kunt uitleggen welke machtsmiddelen het kabinet heeft.

Kabinet

Alle ministers en hun staatssecretarissen samen

Regering

Alleen ministers samen met de koning

Stemmen

Op de dag van de verkiezingen mag iedere Nederlander van 18+ stemmen. Dezelfde nacht wordt al duidelijk hoeveel zetels de politieke partijen krijgen.

1. Onderzoek 

De Tweede Kamer benoemt een verkenner. Dat is een persoon met enige afstand tot de dagelijkse politiek die gaat onderzoeken welke coalities er gevormd kunnen worden.

Voor een coalitie is het volgende nodig: 

1. Partijen moeten samen 76 of meer zetels hebben. 

2. Ze moeten kunnen samenwerken 

2. De informatie 

Daarna wordt een informateur (of meerdere) aangewezen die de onderhandelingen van een specifieke coalitie begeleidt. 

Ze stellen een regeerakkoord op. Daarin staan de plannen voor de komende jaren. 

informateur Tjeenk Willink met de kamervoorzitter (april 2021)

uitleg

3. De formatie 

De Tweede Kamer benoemt de formateur. Meestal is dat de leider van de grootste partij in het nieuwe kabinet. 
Hij/zij overlegt met de coalitiepartijen over de verdeling van ministeries en staatssecretarissen. 

uitleg

wie is wie

https://youtube.com/shorts/p-DDF0I7pPE?si=7r3V98KpnfmIEnWK

4. Beëdiging 

Het nieuwe kabinet wordt door de Koning beëdigd. 

Bordesfoto: Koning + ministers

machtsmiddelen (GT) 

Het kabinet heeft een aantal machtsmiddelen: 

• regeringspartijen hebben een meerderheid in het parlement 
• ministers hebben hulp van veel deskundige ambtenaren 
• afspraken zijn vooraf vastgelegd in een regeerakkoord 
• kabinet kan dreigen met een kabinetscrisis

uitleg

5.2

Welke taken heeft de regering?

En welke rol speelt de koning daarbij?

Leerdoelen:

Ik kan uitleggen:

- Wat de kenmerken en taken van het kabinet zijn.

- Wat de verhouding is met het parlement (wie doet wat).

- Hoe het werkt in een monarchie en wat het verschil is met een republiek.

Kenmerken kabinet:

De woorden kabinet en regering worden vaak door elkaar gebruikt maar  verschillen wel:

• De regering bestaat uit de koning en de ministers.
• Het kabinet bestaat uit de ministers en staatssecretarissen.
• De koning is onschendbaar; de ministers zijn verantwoordelijk.
• Ministers geven leiding aan een ministerie en de daar werkende ambtenaren. Zij dragen daarvoor politieke verantwoordelijkheid.

Taken van de regering:

Ze lossen de dagelijkse problemen op en hebben de dagelijkse leiding over het land.

- Ze maken wetsvoorstellen

- Zorgen dat wetten worden uitgevoerd.

- Stellen de jaarlijkse begroting op (prinsjesdag)

https://www.rijksoverheid.nl/regering/bewindspersonen

Verhouding kabinet en parlement:

• Wetsvoorstellen komen meestal van het kabinet en worden door de Tweede Kamer gewijzigd, verworpen of aangenomen. 

• De ministers en staatssecretarissen kunnen ter verantwoording worden geroepen door het parlement. 

• Het parlement heeft het laatste woord.
• Een deel van de bevolking wil geen monarchie maar een republiek waar het staatshoofd, bijvoorbeeld de president, gekozen wordt door de burgers.

Koning 

-De koning is staatshoofd door erfopvolging een lid van de regering. De bevoegdheden en de macht van de koning zijn beperkt door de Grondwet (constitutie)

- de ministers zijn verantwoordelijk voor het beleid en daarom zijn de ministers verantwoordelijk voor wat de koning zegt en doet in het openbaar (ministeriële verantwoordelijkheid).

De koning is onschendbaar.

- De koning als staatshoofd overlegt regelmatig met de minister-president en de ministers.

De inhoud van al deze gesprekken is geheim; dit wordt het Geheim van Noordeinde genoemd

 formele taken koning

 - Handtekening zetten onder alle wetten

 - Het voorlezen van de Troonrede op Prinsjesdag

 - Beëdigen ministers

informele taken koning 

Samenbinden: 

hij is Koning voor iedereen. En dat maakt ons samen een groep

Vertegenwoordigen: relaties onderhouden met andere landen

Aanmoedigen:Bijvoorbeeld bij het WK

Republiek

Staatshoofd wordt gekozen door volk

(Biden, in de VS)

Elke vier jaar een ander staatshoofd gekozen door volk.

(constitutionele) Monarchie

Staatshoofd wordt bepaald door erfopvolging 

Dit hebben we in Nederland. Koning Willem Alexander geeft het op zijn beurt weer door aan zijn dochter Amalia

Het parlement H6.1

Lesdoel 6.1

Je kunt uitleggen:

• Welke 2 taken het parlement heeft.
  
• Wie er in het parlement zitten en wat ze doen.
• Wat een fractie en een fractievoorzitter is.
• Wat de begrippen coalitie en oppositie betekenen.

Eerste Kamer

• 75 zetels 
• indirect gekozen 
• volk --> provinciale staten --> Eerste Kamer 

Parlement: Eerste en Tweede Kamer 

Tweede Kamer

• 150 zetels 
• gekozen door het volk 

uitleg

0

Wie zitten er in de Tweede Kamer?

• Fracties = een groep personen van een politieke partij die in de Tweede Kamer zit (leider = fractievoorzitter)
  

• Regeringspartijen (coalitie) = deze partijen hebben samen een akkoord gesloten.
  

• Oppositiepartijen = deze partijen zitten niet in de regering, wel in de Tweede Kamer
  

6.2: Rechten van het parlement GT

Wetgevende taken:

• Stemrecht: stemmen voor/tegen wetsvoorstellen

• Recht van initiatief

   (Kamerleden kunnen zelf met een wetsvoorstel komen i.p.v. de      minister)

• Recht van amendement
  

(wetsvoorstellen aanpassen)

Controlerende rechten van de Eerste- en Tweede Kamer 

• Recht om het kabinet vragen te stellen (mondeling of schriftelijk)

• Recht van interpellatie

minister ter verantwoording roepen; 30 kamerleden moeten dit steunen en dan moet de minister dingen uit komen leggen. (debat)

• Recht van onderzoek (parlementaire enquete)

    (tot op de bodem uitzoeken van een bepaalde zaak)

Controlerende rechten van de Eerste- en Tweede Kamer

• Recht van budget 
  

     (goed- of afkeuren van de jaarlijkse begroting)

• Recht om een motie in te dienen: Kamerleden geven hun mening over het beleid en verzoeken een minister te doen (wordt over gestemd). De motie wordt dan aangenomen of verworpen.

Als de Kamer de minister niet meer vertrouwd kan hij hem/haar vragen op te stappen: motie van wantrouwen.

Als de problemen zo groot worden kan zelf het hele kabinet aftreden: kabinetscrisis. 

Er komen dan nieuwe verkiezingen.

7.1 Het besluitvormingsproces

Telefoonverbod?

Het besluitvormingsproces

Hoe komen de wetten en regels in Nederland tot stand?

Dit noem je het besluitvormingsproces.

Leerdoel:

De kandidaat kan de fasen in het proces van politieke besluitvorming noemen, herkennen, beschrijven en toepassen.

1. Agendavorming.

Het uiten van wensen die leven in de maatschappij, met als doel die op de politieke

agenda te krijgen.

Burgers, organisaties, pressie- en belangengroepen proberen hun wensen en verlangens

op de politieke agenda te krijgen. Het succes van hun pogingen hangt onder meer af van

het kunnen mobiliseren van de publieke opinie.

Fase 1 is afgerond als de wensen en verlangens op de politieke agenda staan.

2. Beleidsvoorbereiding: oplossingen bedenken.

• De fase van beleidsvoorbereiding

• Er worden wetsvoorstellen bedacht (ministers, wethouders,ambtenaren)  

• Ambtenaren hebben veel macht
  

Pressiegroepen proberen invloed uit te oefenen. 

Dagelijks bestuur en volksvertegenwoordigers bepalen hun standpunten

over het (mogelijk nieuwe) beleid.

Fase 2 is afgerond vlak voordat de besluitvorming plaatsvindt.

doxing

https://nos.nl/artikel/2412668-doxing-is-een-groeiend-probleem-maar-strafbaar-is-het-niet

Geen nieuwe landingsbaan

https://nos.nl/artikel/2418379-schrap-plannen-tweede-kaagbaan-schiphol-voor-woningbouw

ambtenaren pasten tekst aan.

https://www.nu.nl/coronavirus/6183555/ambtenaren-pasten-aan-begin-coronacrisis-meermaals-tekst-omt-adviezen-aan.html

3. Besluitvorming

Het beslissen over de problemen.

Eerst neemt het dagelijks bestuur een voorlopige beslissing.

Vervolgens besluit de volksvertegenwoordiging over het (wel of niet) aannemen van de nieuwe wet.

Fase 3 is afgerond als de volksvertegenwoordiging de uiteindelijke beslissing heeft

genomen.

paleis wordt evenementenlocatie

https://nos.nl/artikel/2418609-paleis-soestdijk-wordt-evenementenlocatie-met-appartementen-en-hotel

Geen straf meer voor boodschappen krijgen

https://nos.nl/artikel/2418509-kamerleden-willen-geen-verplichte-terugvordering-meer-bij-fout-met-uitkering

politieman slachtoffer van doxing

4. Uitvoeren van het besluit

ambtenaren moeten zorgen dat de nieuwe wet wordt uitgevoerd (onder verantwoordelijkheid van de minister/gedeputeerde/wethouder.

Tijdens de uitvoer kan blijken dat de nieuwe wet moeilijk (of niet) uitvoerbaar is.

Fase 4 is afgerond als het besluit is uitgevoerd.

blowverbod

https://www.instagram.com/p/Coezz78jP7H/

Terugkoppeling

Is het probleem opgelost?

Zijn er nieuwe problemen ontstaan?

Is iedereen blij met hoe het probleem is opgelost?

Beleidsvorming is een doorgaand proces waarin een aangenomen wet geen definitief einde is. 

Vaak moet er weer wat worden aangepast. Dit wordt ‘terugkoppeling’ genoemd. 

De politieke besluitvorming kan dan weer opnieuw beginnen..(fase 1)

7.2 Invloed van pressiegroepen en de media

Politiek

Leerdoelen

- Ik kan de 2 kenmerken van een pressiegroep noemen en voorbeelden noemen van pressiegroepen.

- Ik kan uitleggen hoe pressiegroepen invloed kunnen uitoefenen.

- Ik kan de machtsmiddelen die pressiegroepen hebben herkennen en opnoemen.

Pressiegroep 

Groepen die bepaalde belangen nastreven en/of die opkomen voor de belangen van een bepaalde groep

Pressiegroepen proberen druk uit te oefenen op de politiek om die belangen voor elkaar te krijgen.

Wat kunnen ze doen? (pressiegroepen)

Pressiegroepen proberen invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming door:

 Te Lobbyen

 Een verzoek  in te dienen om een referendum te houden in de gemeente

 Te overleggen in adviesorganen

Wat kunnen ze doen? (pressiegroepen en jij zelf)

 Allerlei vormen van openlijke actie

 Oprichten van politieke partijen

 Inschakelen van politieke partijen en/of contact opnemen met politici

 Indienen van klacht of bezwaarschrift bij de volksvertegenwoordiging of het dagelijks

bestuur

 De openbaarheid zoeken door het inschakelen van media

 Bij onenigheid met de overheid de rechter inschakelen

 Petitie indienen

 Burgerinitiatief indienen

 Klachten over het gedrag van bestuursorganen, van ambtenaren van de rijksoverheid

en van de politie deponeren bij de Nationale ombudsman

 Gebruik maken van officiële inspraakmogelijkheden tijdens het besluitvormingsproces

 Verzoek indienen om een referendum te houden in de gemeente

Hoe heb je meer macht? 

• Kennis
  
• Grootte van de groep
  
• Geld
  
• Formele / wettelijke mogelijkheden
  
• Toegang tot media en politici
  
• Aansprekende leider
  
• Zitting hebben in een bestuur of adviesorgaan
  

Media

Wie de publieke opinie wil mobiliseren kan het beste gebruik maken van de massamedia, zoals radio, tv en internet. 

De media spelen op allerlei manieren een rol in de politieke besluitvorming.

Er zijn 3 functies van de media belangrijk voor het functioneren van de democratie:

Agendafunctie

Informatieve functie

Controle- of waakhondfunctie

Vrije media is heel belangrijk voor een democratie. 

De media heeft een aantal functies:

 Informatiefunctie: via media worden burgers geïnformeerd over overheidsbeleid over zaken die zich afspelen in de politiek en de maatschappij. Dat is belangrijk, omdat burgers op basis daarvan hun mening kunnen vormen.

 Controle- of waakhondfunctie: media zelf stellen misstanden aan de kaak en controleren politici door te checken wat ze doen.  Ze worden daarom ook wel de waakhond van de democratie genoemd.

 Agendafunctie: Iedereen kan via de media proberen dingen politieke agenda te zetten door het zo onder de aandacht te brengen.

BKGT: de provincie

Bestuursniveaus

Nederland wordt op 3 niveaus bestuurd:

Het bestuur van het land

Het bestuur van de provincie

Het bestuur van de gemeente

H8: De provincie

Waar beslist de provincie over? (4 min)

Wie zitten er in het provinciebestuur?

Bestuur van de proincie:

De gekozen volksvertegenwoordiging: Provinciale Staten

Dagelijks bestuur: Het college van gedeputeerde Staten

Voorzitter: Commissaris van de Koning

De gedeputeerden worden na de verkiezingen benoemd door

de leden van de Provinciale Staten

gedeputeerde staten

commissaris van de koning

8.2 De gemeente Politiek

- Wat zijn de taken van de gemeente?

- Hoe werkt het gemeentebestuur?

Gemeente Leeuwarden

Gemeenteraad

Vergelijkbaar met de Tweede Kamer.

Burgermeester & wethouders (B&W)

Vergelijkbaar met de regering.

8.2 De gemeente

Taken van het gemeentebestuur:

• Uitvoeren van landelijke wetten en maatregelen.
• Het regelen van de lokale belastingen.
• Basisregistratie Personen bijhouden.
• Woningbouw.
• Onderhoud en aanleg van wegen, fietsroutes, wandelpaden etc.

8.2 De gemeente

Taken van het gemeentebestuur:

• Bekostigen van welzijns- en sportvoorzieningen.
  
• Zorgen voor de openbare orde en veiligheid
  
• Verordeningen en regels bepalen.
  
• Bestemmingsplannen maken.
  
• Verschaffen van paspoorten, bouwvergunningen, huwelijksakten,etc.

8.2 De gemeente

• Het gemeentebestuur moet ervoor zorgen dat het openbare leven in een gemeente goed verloopt.

Het bestuur van jouw gemeente bestaat uit:

• de gemeenteraad.
• het college van burgemeester en wethouders                              (college van B en W)

Leerdoelen

- Waarom is de Europese Unie opgericht?

- Wat zijn de doelstellingen van de EU?

- Aan welke voorwaarden moeten landen voldoen om toe te mogen treden?

De Europese Unie

Meer asielaanvragen in 2022

Waarom?

Samenwerking met andere landen is nodig:

- Vluchtelingenstromen

- Klimaatveranderingen

- terrorisme

- oorlog voorkomen

Nederland en Europa

De geschiedenis van Europa:

- Waarom en wanneer is de EU opgericht?

- Wat zijn de doelstellingen van de EU?

De EU

Na WO2 zijn de landen gaan samenwerken om:

- Europa veiliger te gaan maken

(nooit meer oorlog)

- En welvarender te maken door economische samenwerking.

(rijker)

Dit is grotendeels gelukt!

De EU

Nu 27 landen

Oorspronkelijke doel:

Europa veiliger en welvarender maken door economische samenwerking.

Nu 4 doelstellingen (volgende dia's uitgebreid)

- Zorgen voor vrede en veiligheid

- economische samenwerking

- Welzijn

-Het garanderen van Europese waarden

Vrede en veiligheid

Zorgen dat het vrede blijft in Europa

economische samenwerking

- vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen

- één gezamenlijke munt, de euro

- Garanties voor eerlijke concurentie

- gemeenschappelijk landbouwbeleid; zodat er genoeg voedsel wordt verbouwd.

Welzijn

De EU wil zorgen dat het goed gaat met zijn burgers, dus willen zorgen voor levenskwaliteit:

- Milieu belangrijk.

- Bestrijden van sociale uitsluiting en discriminatie.

- gelijke rechten voor mannen en vrouwen.

- Bescherming van de rechten van het kind.

Europese waarden

Vrijheid

Gelijkheid 

Veiligheid

Voorwaarden toetreding:

Een land wat lid wil worden moet:

- In Europa liggen

- Een democratie zijn.

- Een rechtsstaat zijn.

- De mensenrechten garanderen.

- Een goed draaiende markteconomie hebben.

Alle bestaande lidstaten moeten instemmen met lidmaatschap.

Voorbeeld OekraIne

9.2

- Op welke beleidsterreinen werken de EU-landen samen?

- Welke Kritiek is er op de EU? Welke problemen zijn er?

De EU maakt afspraken over:

Onderwerpen die moeilijk per land kunnen worden opgelost:

• Buitenlands beleid; bijvoorbeeld: migratie (wie?/opvang/integratie)

• Milieuwetgeving; bijvoorbeeld: verontreiniging van water, bodem en lucht voorkomen/ dieren beschermen/ wind- en zonne-energie bevorderen/emissie-eisen.

• Justitie; bijvoorbeeld: misdaad- en terreurbestrijding.

• Economische samenwerking; bijvoorbeeld: de Euro/ spelregels voor een goed functionerende markteconomie.

GL

- Bescherming van de rechten van consumenten op Europees niveau; bijvoorbeeld:

garantietermijnen en rechten bij aankoop van producten.

- Garanderen van de voedselveiligheid; bijvoorbeeld: het E-nummer systeem voor

ingrediënten.

- Stimuleren van Europees burgerschap; bijvoorbeeld: recht op aan EU-burgerschap

verbonden rechten, zoals reizen, wonen, werken en studeren binnen de lidstaten van

EU

Kritiek op Europese samenwerking

• Bepaalde groepen en mensen vinden dat de EU te veel de zelfstandigheid van de afzonderlijke lidstaten beperkt.

• Burgers vinden politieke besluitvorming op Europees niveau onvoldoende transparant; het is in ingewikkeld en er gaan teveel mensen over.

• Lidstaten met veel inwoners in de EU hebben veel meer macht en invloed dan landen met weinig inwoners. Nederland heeft steeds minder macht.

9.3 Het bestuur van de EU

Hoe wordt Europa bestuurd?

bb/kb/gl

- Eens in de vijf jaar stemmen de  burgers van de verschillende EU-landen op het Europees parlement.

De Europese Commissie: doet wetsvoorstellen, heeft de uitvoerende taak en controleert of de lidstaten de Europese wetgeving juist toepassen.

gl

In de Europese Raad: zitten de regeringsleiders van alle EU-lidstaten.

Zij bepalen de grote lijnen; welke kant het op moet met de EU.

 de Raad van de Europese Unie/ministers ( 27 ministers van 1 gebied) stemmen (samen met het EU parlement) over wetten.

Onder Europese wetgeving kunnen er besluiten en richtlijnen aangenomen worden:

Europese Wetten GL

Besluiten 

Richtlijnen

Een Europees besluit moet letterlijk worden overgenomen door een lidstaat

Europese richtlijnen zijn gericht op een doel. Lidstaten mogen zelf bepalen hoe ze dat doel halen

10.1

Knelpunten in de politiek

Na deze les kan ik

• uitleggen wat de knelpunten zijn in de Nederlandse democratie.

De knelpunten (kort)

1. kloof tussen kiezers en politici

2. Politieke partijen moeten vaak compromissen sluiten

3. Geen vaste achterban

4. Versplintering; veel nieuwe kleine partijen

5. Waan van de dag

Welke herken je in het volgende filmpje:

1. Er is een kloof tussen kiezers en politici

knelpunten in de politiek 

2. Partijen moeten compromissen sluiten.

compromissen: afspraken waarbij alle partijen een beetje toegeven. 

Een partij moet dan soms toegeven op een onderwerp dat  heel belangrijk voor haar is en wordt zo minder geloofwaardig.

knelpunten in de politiek 

2. compromissen sluiten is lastig in de coalitie. 

     nos

knelpunten:

3. geen vaste achterban: 

- minder mensen zijn lid van een politieke partij 

- er zijn meer zwevende kiezers. 

1982

knelpunten

4. De politiek is versplinterd: veel kleine partijen met weinig zetels (lastig voor de coalitievorming) 

knelpunten

5. politici zijn gevoelig voor 'de waan van de dag'

Ze willen het graag NU goed doen; denken te weinig aan de lange termijn

10.2: Verbeteringen

Hoe zorg je dat mensen zich weer meer betrokken voelen bij de politiek?

Kort:

- Referenda houden

- Kiesstelsel aanpassen

Hoe verklein je de kloof tussen politici en burgers? 

referendum:

Hoe verklein je de kloof tussen politici en burgers? 

Bij een referendum kan het volk stemmen of ze voor of tegen een wet zijn.  Je kan een referendum aanvragen in jouw gemeente. 

Voordelen	Nadelen
- Kiezers hebben direct invloed - het draagvlak voor een besluit wordt groter	- een beslissing via een referendum kost veel tijd - sommige onderwerpen zijn te ingewikkeld - media heeft veel invloed en kan een eenzijdig beeld geven - er is geen tussenoplossing mogelijk alleen 'ja' of 'nee'

Oplossing voor minder compromissen/versplintering:

Meerderheidsstelsel

Meerderheidsstelsel: (i.p.v. evenredige vertegenwoordiging) winnaar van de verkiezingen krijgt alle zetels (net zoals in VS en GB).

Voordeel: er hoeven geen compromissen gesloten te worden 

Nadeel: grote groep mensen is niet vertegenwoordigd en voelt zich niet gehoord.