14 Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

14 Samenstellingen

Welkom!

Welkom 

Etui, planner, lesboek, schrift, leesboek, laptop dicht op tafel.

Starttaak: 

1. Kijk om je heen. Welke dingen hebben namen die samenstellingen zijn? Schrijf er zoveel mogelijk op.

2. Kijk nog eens goed naar de samenstellingen die je hebt opgeschreven. Zijn er woorden bij waarvan je de spelling niet zeker weet?

Deze week

Maandag: instructie samenstellingen

Dinsdag: Paasviering

Vrijdag:Werkles

Weektaak 18 april

Leren: hoofdstuk 14

Maken: 1 t/m 4, 6 t/m 9 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet ik hoe je een samenstelling schrijft
  
• kan ik zelf correcte samenstellingen maken en fouten verbeteren.
  
• kan ik uitleggen hoe de betekenis van een tekst of woord kan veranderen door fouten met samenstellingen.

• kan ik nieuwe voorbeelden van correcte of foutieve samenstellingen vinden en bedenken.

Samenstelling  

twee of meer losse woorden aan elkaar geplakt

Kijk samen naar de samenstellingen die jullie hebben genoteerd. Welke regels hebben jullie voor jullie samenstellingen  gebruikt?

Theorie: tussen -(e)n

• Basisregel = als het eerste deel van de samenstelling:
• een zelfstandig naamwoord is en
• alléén een meervoud heeft op -n of -en.....................
•                                    dan schrijf  je +(e)n.

eik + boom = eikenboom                            kat + bak = kattenbak        
blinde + school = blindenschool            krant + kop = krantenkop

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling...

1. Geen meervoud heeft.      Voorbeeld: tarwebrood, benzinegeur

2. Verwijst naar iets dat enig in zijn soort is.     Voorbeeld: Koninginnedag,  

                                                                                               maneschijn

3. Alleen een meervoud op -s heeft.    Voorbeeld: aspergesoep, douchekraan

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling...

4. Een meervoud op -s  én  -(e)n heeft. 

                  Voorbeeld: groenteboer (mv. groenten én groentes) , geboortecijfer (mv. geboorten én                      geboortes)

5. Geen zelfstandig naamwoord is of een bijvoeglijk naamwoord is: 

                    Voorbeeld: knarsetanden , hogeschool

6. Een bijvoeglijk naamwoord versterkt. 

                     Voorbeeld: goed - beregoed

Tussen -s

• Gebruik altijd een tussen -s als je die hoort: 
• jongensboek / stationsrestauratie

• Begint het tweede woord met een s-klank, vul dan even een ander woord in om te checken of er een 's' moet worden toegevoegd:

bedrijf + chef --> bedrijf + kat --> bedrijfskat, dus bedrijfschef

station + straat --> station + kat --> stationskat, dus stationsstraat

lieveling...schrijver

Tip!!

Begint het tweede woord met een s-klank, vul dan even een ander woord in om te checken of er een 's' moet worden toegevoegd:

1. lievelingschrijver
2. lievelingsschrijver

hoofd.....stad

1. hoofdstad
2. hoofdsstad

samenstelling met tussenletters

Als het eerste deel van een samenstelling in het meervoud eindigt op -eren, schrijf je in tussen de samenstelling -er-

 - kinderprogramma, want in meervoud kinderen

- eierwekker, want in meervoud eieren

Wat is de juiste samenstelling?

pan + koek

Pannenkoek

want:

het eerste deel is een znw met een meervoud op -en

Wat is de juiste samenstelling?

zon + straal

Zonnestraal

want:

het eerste deel (zon) is enig in z'n soort

Gerstekorrel

want:

Het eerste deel is een zelfstandig naamwoord dat geen meervoud heeft.

(het meervoud van gerst = gerst)

Starttaak

Bekijk in tweetallen jullie starttaken. Hebben jullie ze goed opgeschreven?

Aan de slag

Hoofdstuk 14 

Opdracht 1 t/m 4, 6 t/m 9

Welkom!

Welkom 

Etui, planner, lesboek, schrift, leesboek, laptop dicht op tafel.

Starttaak: 

Verzin zelf nieuwe, lange samenstelling door zoveel mogelijk woorden te combineren. Schrijf ze op in je schrift.

Deze week

Maandag: instructie samenstellingen

Dinsdag: oefenen samenstellingen

Vrijdag:leesuur

Weektaak 18 april

Leren: hoofdstuk 14

Maken: 1 t/m 4, 6 t/m 9 

Starttaak

Opdracht

1)Teken (of zoek een plaatje) het verschil tussen (4).

• lekbakje en een lek bakje
  
• rook worst en een rookworst
  
• huisvuil en een huis vuil
  
• een koppelteken en een koppel teken
  

• een blauwgroene trui en een blauw-groene trui

2) Bedenk zelf twee voorbeelden. 

Hoe?

• In word of in je schrift.
• Individueel
• Klaar? Weektaak