vaste voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen

vaste voorzetsels en voorzetseluitdrukkingen

Wat is een voorzetsel ook alweer?

Een voorzetsel geeft vaak plaats, tijd of reden/oorzaak aan:

• plaats: in de schuur; te Nijmegen; op het dak; bij mij;
  
• tijd: tijdens de pauze; gedurende de oorlog; na de les;
  
• reden/oorzaak: vanwege de dichte mist; door de kredietcrisis.
  
• Soms is een voorzetsel deel van een uitdrukking:
  

Iemand op zijn nummer zetten; iets achter de hand houden.

Wat is een

vast voorzetsel?

Er zijn werkwoorden waar altijd één zelfde voorzetsel bij hoort en soms nog 1 of 2 andere. Dan noemen we het een vast voorzetsel.

• genieten van (je zegt nooit genieten onder of genieten op)
  
• bijdragen aan (je zegt nooit bijdragen in of bijdragen van)
  
• uitblinken in (je zegt nooit uitblinken tot of uitblinken naar)
• boos zijn over (op iets/iemand kan ook)
• denken aan (over)

Juist of onjuist?
'Nadenken over' is een voorbeeld van een werkwoord met een vast voorzetsel.

1. Juist
2. Onjuist

We zijn ons niet bewust ... de impact van reclame op ons koopgedrag.

1. over
2. van
3. met
4. voor

De Tweede kamer had veel kritiek ... de bezuinigingen van de regering.

1. in
2. met
3. over
4. op

letterlijk en figuurlijk taalgebruik

De betekenis van het werkwoord verandert als er zo’n vast voorzetsel bij staat:

• Onze docent staat op orde en netheid. (figuurlijk)
• Onze docent staat altijd voor het bord. (letterlijk)
• Die politicus verschuilt zich achter beslissingen van zijn voorganger (fig)
• De muis verschuilt zich voor de kat. (lett)
• Het was lang wachten op de trein (fig)
• Samen wachten we op het perron (lett)

Welk voorzetsel hoort er bij?

verliefd zijn

ergeren

houden

bemoeien

aan

op

achter

met

van

tegen

Zet het juiste voorzetsel in de zin.

Ik wil graag terugkomen ... deze beslissing.

op

achter

met

van

tegen

aan

Zet het juiste voorzetsel in de zin.

Yasmine is erg gehecht ... haar familie.

op

achter

met

van

tegen

aan

Zet het juiste voorzetsel in de zin.

Is jouw voetbaltrainer ook zo trots ... zijn team?

op

achter

met

bij

tegen

aan

Zet het juiste voorzetsel in de zin.

Docenten voelen zich erg betrokken ... hun leerlingen.

op

achter

met

bij

tegen

aan

1. combinatie van een zelfstandig naamwoord + werkwoord + vast voorzetsel

• een hekel hebben aan
• last hebben van
• gehoor geven aan
• een beroep doen op
• verstand hebben van

2. combinatie van een bijvoeglijk naamwoord + werkwoord + vast voorzetsel

• zeker zijn van
• kwaad zijn op
• bang zijn voor
• geïnteresseerd zijn in
• afhankelijk zijn van
• betrokken zijn bij

Combinaties met vast voorzetsel

zelfstandig  naamwoord + werkwoord + vast voorzetsel

• verstand (zn) hebben ...
• van
• bezwaar (zn) hebben ...
• tegen
• gebrek (zn) hebben ...
• aan

Combinaties met vast voorzetsel

bijvoeglijk naamwoord + werkwoord + vast voorzetsel

• verslaafd zijn ...
• aan
• bang zijn ...
• voor
• dol zijn ...
• op

H3: voorzetseluitdrukkingen

Een voorzetseluitdrukking is een combinatie van woorden die in een zin de functie hebben van een voorzetsel.

Daardoor kun je een voorzetseluitdrukking meestal ook vervangen door één voorzetsel: 

Door middel van = door 

voorbeelden:

• Ten behoeve van een goede werksfeer zijn er regels nodig.
• Voor een goede werksfeer zijn er regels nodig.
• Als gevolg van de harde wind reden de treinen niet.
• Door de harde wind reden de treinen niet.
• Het KNMI waarschuwt met betrekking tot gladheid.
• Het KNMI waarschuwt over/voor gladheid.