Gedrag samenvatting 4T

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

Thema Gedrag

4 doelstellingen

Doelstelling 1

Je kan omschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd.

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

Gedragsketen

Ethogram

Protocol

Doelstelling 2

Je kunt beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden. 

Prikkels

Sleutelprikkel: Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt.

Supranormaleprikkel: Een overdreven sleutelprikkel,  is effectiever in het veroorzaken van het gedrag dan een sleutelprikkel. 

sleutelprikkel

een sleutelprikkel is een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij gedrag

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Supranormale prikkel

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Doelstelling 3

Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald en je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Aangeboren gedrag

Aangeleerd gedrag

Welk gedrag hoef je niet te leren?

• Gedrag dat mens/dier bij de geboorte al heeft: aangeboren gedrag.

• bestaat uit:

1. Reflexen: zoals de zuig- en slikreflex.
2. Erfelijk gedrag: zoals het spergedrag bij vogels, huilen bij angst.

Dankzij aangeboren gedrag kunnen jonge dieren meteen na de geboorte overleven.

Hoe leren dieren en mensen?

• Door leren verfijnen dieren en mensen aangeboren gedrag en ze verkrijgen nieuw gedrag.

• Er zijn 6 verschillende manieren van leren:

       1. Inprenten

       2. Gewennen

       3. Trial and error / proefondervindelijk leren

       4. Imiteren

       5. Inzichtelijk leren

       6. Conditioneren

Inprenten

• In de eerste weken leren jonge dieren en baby's wie hun ouders zijn.

• Baby's herkennen binnen 2 dagen de geur van hun moeder.

• Een jonge eend dat uit zijn ei komt, leert direct zijn "moeder" herkennen.

=Leren in een korte periode na de geboorte

Gewennen

• Vogels leren bijvoorbeeld dat vogelverschrikkers geen gevaar vormen. Ze zullen er dan niet meer op reageren.
  
  
• Je voelt je kleding niet meer op je huid

= Leren om niet meer te reageren op een bepaalde prikkels .

Trial and error

• Trial and error = proefondervindelijk leren.
  
  
• Door uitproberen leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is.

• Fietsen leer je door te doen

= Door handelingen te doen/ervaren en van fouten te leren

Imiteren

• Hiernaast zie je dat welpen leren drinken door hun moeder na te doen.

• Zo leren kinderen bijvoorbeeld met bestek eten. En leren vogels vliegen.

= Leren door nadoen.

Conditioneren

• De hond hiernaast heeft geleerd dat hij een beloning krijgt wanneer hij een trucje laat zien (op zijn achterpoten zitten), wanneer de baas dit vraagt.

• Een tiener weet dat hij een goed cijfer haalt na goed leren

= Leren door een verband te leggen tussen het gedrag en het gevolg daarvan.

Inzichtelijk leren

• Dieren en mensen bedenken in hun hoofd hoe ze een probleem moeten oplossen.

• De kraai hiernaast vult de vaas met stenen, zodat het water omhoog komt. Als het water hoog genoeg komt kan hij drinken.

= Leren door nadenken.

(probleem oplossen

Doelstelling 4

Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden

Sociaal gedrag

Dieren geven signalen naar elkaar af om te

kunnen communiceren

Gedrag van soortgenoten onder elkaar = sociaal gedrag

Taakverdeling

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Baltsgedrag
• Broedzorg
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  

Territoriumgedrag

Dreiggedrag

Gedrag in het territorium

• Dieren verdedigen hun territorium tegen soortgenoten.

• Als er een indringer is, wordt de 'eigenaar' van het territorium agressief. Hij vertoont dan aanvalsgedrag.
• De indringer vertoont dan meestal vluchtgedrag.
• Op de grens van het territorium zie je vaak dreiggedrag.

Baltsgedrag

Hierna volgt paring

Broedzorg

Verzorgen van de eieren/jongen

Wie is de baas in een groep?

• Als er in een groep dominante en onderdanige dieren zijn en elk dier zijn plaats kent, dan heet dat rangorde.

• Kippen hebben ook een duidelijke rangorde, de zogenaamde pikorde.