H4 - TH3 - BS2

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Mevrouw Hoeboer

Technisch onderwijs assistent

Nu: opleiding tot docent biologie

Vorige les is besproken:

• DNA/genetica uit de derde klas --> met elkaar

• verschillen tussen een genotype en een fenotype.

• de begrippen DNA-sequentie en genexpressie.

• hoe het fenotype wordt veroorzaakt het genotype en externe factoren.

begrippen vorige les

fenotype	genotype
chromosomen	karyogram
gen	allel
DNA-sequentie	bassparing
modificatie	mutatie
aangeboren	erfelijk

COMT-gen

DNA variaties --> eiwit anders

psychose door marijuana:

• Val/Val -> 4x groter risico
• Met/Met --> kleinste kans

COMT-gen

1. Leg uit of een een psychose wordt veroorzaakt door het genotype of fenotype?

--> meeste antwoorden: genotype 

--> aantal: beiden 

COMT-gen

1. Leg uit of een een psychose wordt veroorzaakt door het genotype of fenotype?

--> genen zorgen voor groteren kans

--> externe prikkel (marijuana) 

--> fenotype = de psychose 

COMT-gen

2. Leg uit of het gebruik van cannabis invloed heeft op je genotype of fenotype.

--> meeste antwoorden : fenotype

--> aantal: allebei

COMT-gen

2. Leg uit of het gebruik van cannabis invloed heeft op je genotype of fenotype.

--> fenotype: veranderd door de rook en slechtere verzorging 

--> genotype: mutaties door tabak

COMT-gen

3. Leg uit of iemand met de Met/Met variant direct een psychose krijgt na het roken van cannabis.

--> meeste antwoorden : nee

COMT-gen

3. Leg uit of iemand met de Met/Met variant direct een psychose krijgt na het roken van cannabis.

Met/Met -> gaf de kleinste kans op een psychose door marijuana. Maar andere factoren kunnen ook een rol spelen: slaapgebrek, geestelijke toestand, andere medicijnen, .........

Thema 3 basisstof 2 

Genenparen 

Vandaag

• filmpje 
  
• break-out room: wat weet je nog? 
• nabespreken + uitleg
• vragen beantwoorden bij filmpje
• les afsluiting

Leerdoelen vandaag

• Na deze les is je kan je uitleggen hoe het fenotype van een organisme tot stand komt en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot dominant en recessief gebruiken. 
  
• Na deze les kan je beschrijven hoe door recombinatie nieuwe combinaties van allelen ontstaan. 

Begrippen deze les

fenotype	genotype
heterozygoot	homozygoot
gen locus	genenpaar
dominante allel	recessieve allel
onvolledig dominant	intermediair fenotype
codominantie	meiose
recombinatie	genetische variatie

Wat voor gevaren lopen de vele nakomelingen

van Arts Jan Karbaat? 

Hoe begon het "leven" ook alweer???

Genenparen

Chromosoom = DNA  of erfelijk materiaal 

Locus = plaats van gen op chromosoom

Allel = variant van een gen 

Homologe chromosomen = 

                   twee chromosomen met zelfde allel

Genenparen

Homozygoot = 2 gelijke allelen

Heterozygoot = 2 verschillende allelen

dominant en recessief 

dominante allel = sterkte allel = zichtbaar in fenotype bij 

recessieve allel= "zwakker" allel = allel NIET zichtbaar in fenotype 

intermediair fenotype

als beide dominant zijn:

intermediair fenotype = mengvorm van beide allelen

= onvolledig dominant 

codominantie 

als beide dominant zijn en samen tot uiting komen

bijvoorbeeld bloedgroepen

• bloedgroep O , A, B, AB 
  

Schrijfwijze genen

dominante gen	hoofdletter	bijv. R of A
recessieve gen	kleine letter	bijv. r of a
intermediair	superscript	A r A r / A w A w/ A w A r
meerdere varianten (bloed)		I o , I B , I A

Rr is een code voor een genenpaar. Is
dit genenpaar homozygoot of
heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Pjotr zijn lettercode voor haarkleur
is Aa. Zijn haar is bruin. Is de kleur
voor zijn haar dominant of recessief?

1. Dominant
2. Recessief

Sarah is homozygoot recessief voor het gen dat ervoor
zorgt dat ze een wipneus heeft. Wat is de lettercode
van haar genenpaar? Gebruik de letter B/b

genetische variatie: recombinatie

verscheidenheid aan genotypen binnen een soort

tijdens meiose: recombinatie 

genetische variatie: mutatie 

Mutatie: door fout bij het kopiëren van het DNA voor het maken van nieuwe cellen is het genotype veranderd.

(Door de mutatie wordt er iets andere erfelijke informatie doorgegeven dan er oorspronkelijk bij de ouder aanwezig was)

Tweelingen

een-eiig: na bevruchting van de eicel splitst deze in 2 klompjes

twee-eiig: 2 apart bevruchte eicellen 

= genetisch hetzelfde 

= niet hetzelfde 

Leerdoelen vandaag = huiswerk

• Leg uit hoe  het fenotype van een organisme tot stand komt en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot dominant en recessief gebruiken. 
• Leg uit hoe door recombinatie nieuwe combinaties van allelen ontstaan. 
• + opdracht in classroom

Break-out

5 minuten 

Vraag beantwoorden in lessen-up!!

Wat voor gevaren lopen de vele nakomelingen

van Arts Jan Karbaat? 

Wat voor gevaren lopen de vele
nakomelingen van Arts Jan Karbaat?
(mutaties, genetische variatie,)

Tot donderdag!!