Belle die het Beest kust... kan dat of liever niet?
1 / 27
Lesduur is: 30 minIntroductie
Was het verstandig van Belle om het Beest te kussen? Welke gevaren (in de vorm van zoönosen) liggen op de loer? Hoe intiem gaan leerlingen met hun huisdieren om en is dat verstandig? En passant leren ze over de verschillen tussen bacteriën en virussen.
De leerlingen krijgen de (facultatieve) opdracht om Belle's dagboekfragment af te maken, wat een beroep doet op creativiteit, taal en opzoekvaardigheden.
Instructies
Voorkennis van leerlingen
De les vraagt geen specifieke voorkennis van leerlingen.
Voorbereiding van de docent
- Neem de les een keer door.
- Zorg voor pennen, schrijfpapier en een laptop voor elke leerling.
Leerdoelen/vaardigheden
Leerlingen kunnen:
- de gevolgen van intensief contact met dieren benoemen.
- uitleggen wat een zoönose is en hebben kennisgemaakt met een aantal zoönosen.
- de verschillen tussen virussen en bacteriën benoemen.
- beoordelen of het verstandig van Belle was om het Beest te kussen!
Aansluiting bij het curriculum
Biologie: ecologie; gedrag; indeling organismen
Feedback
De makers van deze les willen graag weten wat je van de les vond. Ga daarvoor naar de (korte) vragenlijst. Heel veel dank!
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Toelichting
Het is expliciet niet de bedoeling om leerlingen bang te maken om contact te maken met dieren! Ze mogen er wél over nadenken en zelf bedenken welke handelingen slim of minder slim zijn.
Slide 4 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Welk (huis)dier heb jij?
Slide 6 - Woordweb
Toelichting
Deze vraag dient om leerlingen te betrekken bij het onderwerp. Veel leerlingen zullen thuis dieren hebben. Is een koe trouwens een huisdier?
Volgens het RIVM heeft 60% van de huishoudens in Nederland een huisdier (RIVM, 2016).
Slide 7 - Video
Toelichting
Kort fragmentje van baby's die met hond of kat knuffelen. Wat vinden leerlingen hiervan? Schattig of weerzinwekkend?
In de volgende dia wordt aan leerlingen gevraagd of zij ook met hun huisdier knuffelen.
Slide 8 - Tekstslide
Toelichting
Laat leerlingen vertellen over hun relatie met hun favoriete huisdier. Dit is geen LessonUp-vraag, dus leerlingen kunnen gewoon mondeling hun antwoord kwijt.
Probeer te vermijden dat 'knuffelen met je huisdier' als iets slechts wordt gezien; dat is niet het doel van deze les.
Het is ook mogelijk om deze dia alleen te laten zien, zonder de antwoorden van de klas te vragen. Leerlingen kunnen voor zichzelf bedenken of ze dit soort dingen weleens doen.
In de video na deze dia gaat het wel over zoönoses, dus ziektes die van dieren op mensen worden overgedragen. Kondig die video eerst even aan.
Slide 9 - Video
Toelichting
In deze video wordt duidelijk uitgelegd wat een zoönose is. De video is opgenomen in 'corona-tijd' maar dat is geen groot bezwaar.
Slide 10 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Sleep de zoönose naar het dier dat deze zoönose kan overdragen op mensen.
Vraag
Kat
Teek
Kip
Geit
Vleermuis
Rabiës
Q-koorts
Salmonellose
Toxoplasmose
Lyme
Slide 11 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 12 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 13 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Welke eigenschap geldt voor virussen, welke voor bacterieën, en welk voor allebei? Sleep de eigenschap naar het juiste vakje.
Vraag
bacterie
én
virus
bacterie
virus
te zien met een goede lichtmicroscoop
heeft cel van een gastheer nodig om te vermenigvuldigen
heeft een celmembraan
bevat erfelijk materiaal
(RNA of DNA)
te behandelen met antibiotica
kan zich zelfstandig vermenigvuldingen (delen)
Slide 14 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Vraag
Waarom zorgt een 'slimme' veroorzaker van een zoönose (virus, parasiet, bacterie) dat zijn gastheer niet heel erg ziek wordt?
Slide 15 - Open vraag
Toelichting
Vraag eventueel waarom 'slim' tussen aanhalingstekentjes staat. (antwoord: deze organismen hebben geen zenuwstelsel en we gaan er vanuit dat ze dit soort acties niet bewust doen; je kunt ze daarmee niet 'slim' noemen.)
In dit kader is een ziekte als ebola in principe niet 'slim' omdat mensen heel snel overlijden aan ebola.
Slide 16 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Tekstslide
Toelichting
Dit overzicht van mogelijke zoönosen is misschien wat angstaanjagend.
Het is trouwens niet nodig om uit te leggen wat al deze zoönosen inhouden. Uitleggen dat 'rabiës' hondsdolheid is, volstaat wellicht.
Slide 18 - Tekstslide
Toelichting
Optie: geef deze opdracht als huiswerk.
Neem de opstellen in, deel ze (zonder naam) uit en laat de leerlingen in groepjes van 4 steeds het beste opstel uitzoeken.
Laat een paar opstellen voorlezen.
Als je de opstellen wil beoordelen, kun je letten op biologische correctheid maar ook op creativiteit en bijv. op taalgebruik.
Andere optie: in plaats van deze dagboekopdracht kun je de video (volgende dia) van het RIVM laten zien. Daarna volgt de vraag wat leerlingen zelf kunnen doen om zoönosen te voorkomen.
Slide 19 - Tekstslide
Toelichting
Deze opdracht kan als alternatief voor de dagboekopdracht worden ingezet.
Vraag
Overleg eerst in tweetallen:
Wat zou jij (zelf, nu of in de toekomst) kunnen doen om zoönosen te voorkomen?
Slide 20 - Open vraag
Toelichting
Bespreek enkele antwoorden klassikaal. Probeer daarbij vooral te benadrukken welke acties leerlingen zelf kunnen ondernemen (bijv. een studie gaan volgen over dierziektes, meer hygiëne betrachten bij hun huisdier, beter op te letten op teken(beten),....).
Wat denk je: is het verstandig om je (huis)dier te knuffelen? Zitten daar misschien ook
nog voordelen aan?
Slide 21 - Woordweb
Toelichting
Deze vraag kan aanleiding zijn om met de leerlingen te praten over de voor- en nadelen van intensief contact met dieren. Het gevaar van zoönosen is reëel (zwangere vrouwen moet oppassen met katten vanwege toxoplasmose; als je gebeten bent door een hond loop je kans op hondsdolheid; woon je in de buurt van een geitenboerderij dan ligt Q-koorts op de loer,. enz.). Maar het knuffelen van dieren heeft een kalmerende werking, bijv. bij kinderen met ADHD of autisme; kinderen ontwikkelen een gevarieerder microbioom en een actiever immuunsysteem als ze niet al te hygiënisch worden opgevoed. Wegen de voordelen op tegen de nadelen?
Volgens wetenschappers is het risico van een zoönose die je zou oplopen van je eigen huisdier niet zo groot. Maar het is goed dat leerlingen zich bewust zijn van de risico's als ze bijvoorbeeld op vakantie zo'n zielig zwerfhondje aaien, of als ze een nieuw huisdier ophalen uit de dierenwinkel. Je kunt prima je kat aaien, maar liever niet in je bed laten slapen als de kat ook buiten komt en bijvoorbeeld muizen vangt. Ga vooral ook naar de kinderboerderij, maar was daarna even je handen.
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 24 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 26 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
