Kweekvlees in space?
1 / 24
Lesduur is: 45 minIntroductie
Het leven in de ruimte is naast spannend ook 'uitdagend'. Want als de reis lang duurt, komt dat gedroogde eten een keer je neus uit. Kun je zelf voedsel kweken in space, en dan met name kweekvlees? Want een koe mee naar Mars nemen is geen optie. En waarom gebruiken we deze technologie eigenlijk niet op aarde? Deze les legt uit wat er komt kijken bij het maken van kweekvlees en laat leerlingen nadenken over de voor- en nadelen van deze manier van vleesproductie. Natuurlijk komt ook de traditionele manier van vleesproductie aan bod. En zou je dat nou eten, kweekvlees? Waarom wel of niet?
De les sluit af met een 'Wat als...-opdracht', waarbij de leerlingen kritisch moeten nadenken over mogelijke doemscenario's en daar oplossingen bij moeten bedenken.
De lesduur (45 minuten) is exclusief de eindopdracht.
Instructies
Voorkennis van leerlingen
De les vraagt geen specifieke voorkennis van leerlingen.
Voorbereiding van de docent
- Neem de les een keer door.
Bekijk daarbij ook alle notities. - Print de bijlage ('Wat als...'-kaartjes) 1x dubbelzijdig en knip de kaartjes los.
- Maak eventueel alvast een indeling in groepen van 4 leerlingen.
Leerdoelen/vaardigheden
Na deze les kunnen de leerlingen:
... uitleggen hoe kweekvlees gemaakt wordt.
... enkele voordelen en nadelen van kweekvlees benoemen.
En hebben ze een indruk van het leven van een ruimtereiziger.
Aansluiting curriculum
Deze les sluit aan bij het onderwerp 'Voeding' (biologie), maar past ook bij meer algemene technologische vakken als nlt en science. Daarnaast is de les in te zetten bij de profielkeuze, omdat het de leerlingen kennis laat maken met opleidingen op het gebied van voedseltechnologie.
Feedback
De makers van deze les willen graag weten wat je van de les vond. Ga daarvoor naar de (korte) vragenlijst. Heel veel dank!
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Video
Toelichting
Hoe eet en drink je in de ruimte? Een stukje uit een uitzending van het Jeugdjournaal.
Vraag
Waar moeten astronauten rekening mee houden als het gaat om voedsel?
Denk heel praktisch!
Slide 5 - Open vraag
Mogelijke antwoorden:
- moet lang houdbaar zijn
- moet niet kruimelen
- moet alle benodigde voedingstoffen bevatten
- moet lekker en gevarieerd zijn
- moet weinig ruimte innemen
Slide 6 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 7 - Video
Toelichting
Er volgen nu twee dia's met korte stukjes uit een uitzending van 'De Avondshow met Arjen Lubach' uit 2023. (het zijn twee aparte dia's omdat je in LessonUp maar 1 start- en eindmoment per dia kunt aangeven).
Slide 8 - Video
Toelichting
Nog een kort stukje uit een uitzending van 'De Avondshow met Arjen Lubach' uit 2023. (het zijn twee aparte dia's omdat je in LessonUp maar 1 start- en eindmoment per dia kunt aangeven).
Dus wat heb je nodig om kweekvlees te maken?
Slide 9 - Woordweb
Mogelijke antwoorden
- een biopt uit een dier (stamcellen)
- eiwitrijke 'soep' die als voedsel voor de cellen uit het biopt dient (groeimedium)
- een 'scaffold' (een soort mal waar de cellen op kunnen groeien)
- een laboratorium (met alle benodigdheden zoals petrischaaltjes, stoof, ...) of uiteindelijk een bioreactor
Slide 10 - Video
Toelichting
Deze video laat het proces van het maken van kweekvlees kort maar duidelijk zien.
In de dia hierna staat het proces nog eens uitgebeeld, met begeleidende tekst.
Slide 11 - Tekstslide
Toelichting
In deze dia staat in 8 stappen het proces van het maken van kweekvlees uitgebeeld. Door op de hotspots te klikken, verschijnt de begeleidende tekst.
Minder tijd? Kijk dan alleen de video 'Kweekvlees, zo wordt 't gemaakt'
Vraag
Kweekvlees wordt gezien als een veelbelovende voedselbron voor toekomstige missies naar Mars. Toch zijn er verschillende uitdagingen bij het produceren van kweekvlees op de planeet.
Welke van de onderstaande factoren vormt het grootste probleem bij het maken van kweekvlees op Mars?
A
De lage zwaartekracht op Mars versnelt de groei van spiercellen te veel.
B
Er is een tekort aan dierlijke cellen om het proces te starten.
C
De productie van kweekvlees vereist veel energie en water, die schaars zijn op Mars.
D
Op Mars zijn er te veel bacteriën die het kweekproces kunnen verstoren.
Slide 12 - Quizvraag
Toelichting
Antwoord A is onjuist. Weliswaar is de zwaartekracht op Mars ongeveer 37% van die op aarde, maar dat heeft niet direct invloed op de groei van cellen. Het is niet te verwachten dat cellen daardoor sneller gaan groeien. Minder zwaartekracht kan wel cellen indirect beïnvloeden en daarmee mogelijk ook hun groei. Mochten de cellen inderdaad sneller gaan groeien, dan lijkt dat niet direct een probleem te zijn, eerder een kans!
Antwoord B is onjuist, omdat er zelfs gekweekt kan worden met als basis een paar menselijke cellen. Misschien geen fijn idee, maar het kán wel. En je hebt maar heel weinig startmateriaal nodig.
Antwoord D is onjuist, omdat er momenteel nog geen leven is aangetroffen op Mars. Bovendien wordt kweekvlees onder (steriele) laboratoriumomstandigheden gekweekt, niet 'buiten' in een open bakje. Dan zou er bovendien veel te veel straling op het kweekvlees komen, een veel groter probleem.
Antwoord C is juist. Momenteel is er tussen de 15 en 50 liter water nodig om 1 gram kweekvlees te produceren (overigens is dat bij 'gewoon' vlees nog hoger). Qua energieverbruik zit kweekvlees op het niveau van rundvlees (ongeveer 20 Wh per gram); kip kost ongeveer de helft daarvan. Op Mars is water uiterst schaars. Wat energie betreft: daar moet m.b.v. allerhande technologie wel uit te komen zijn. Maar of het dan logisch is om vlees te gaan kweken daar?
Slide 13 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Vraag
Welke voordelen zou de productie van kweekvlees kunnen hebben ten opzichte van 'gewone' vleesproductie?
Slide 14 - Open vraag
Mogelijke antwoorden:
- Geen dierenleed, geen dieren dood
- geen mestprobleem / ammoniakuitstoot / stikstofprobleem
- minder water nodig
- geen last van zoönosen (ziektes die via dieren mensen of andere dieren kunnen besmetten)
- geen gebruik van antibiotica en groeihormonen nodig
Slide 15 - Tekstslide
Toelichting
Niet persé belangrijk voor de voortgang van deze les, maar wel interessant. Klik op de jaartallen om te zien wat er op dat moment in de geschiedenis gebeurde.
De gegevens per boer (1960 en 2005) zijn gebaseerd op Amerikaanse gegevens. Voor Nederland zijn deze gegevens niet exact bekend, maar de ontwikkeling is vergelijkbaar: de productiviteit per boer is sinds 1950 explosief gestegen.
Slide 16 - Video
Toelichting
Uit dezelfde aflevering van 'Lubach' nog een kort toepasselijk stukje (ter lering ende vermaeck).
Wat past het best bij jou?
Ik eet (bijna) geen vlees en ga geen kweekvlees eten
Ik eet (bijna) geen vlees en zou best kweekvlees willen eten
Ik eet regelmatig vlees maar ik ga geen kweekvlees eten
Ik eet regelmatig vlees en ik zou best kweekvlees willen eten
Slide 17 - Poll
Toelichting
Interessant om te kijken of bijv. vegetariërs wel of geen kweekvlees zouden willen eten. En natuurlijk: waarom dan? Wellicht voer voor een leuke discussie in de klas.
Info: Een review van 91 onderzoeken naar de acceptatie van alternatieve eiwitbronnen, laat zien dat de acceptatie van de alternatieve eiwitten over het algemeen relatief laag is (vergeleken met die van vlees); de acceptatie van insecten is het laagst, gevolgd door die van kweekvlees. Peulvruchten en plantaardige alternatieven hebben het hoogste acceptatieniveau.
Over het algemeen blijken de volgende factoren belangrijk te zijn voor de acceptatie van verschillende alternatieve eiwitten: smaak- en gezondheidsmotieven, vertrouwdheid, houdingen, voedselneofobie (angst voor nieuw voedsel), walging en sociale normen. (Bron: Onwezen et al. (2020)).
Slide 18 - Tekstslide
Toelichting
Doel: Leerlingen kritisch laten nadenken over onvoorziene problemen en uitdagingen die kunnen ontstaan bij kweekvleesproductie in de ruimte (ruimteschip en/of ruimtestation op Mars of Maan), en mogelijke oplossingen bedenken.
Volg de stappen op de dia.
Indelen in groepjes kan makkelijk door steeds 4 tafels (2 aan 2) naar elkaar te schuiven, of iets moeilijker door tot (klassengrootte gedeeld door 4) te tellen en steeds gelijke nummers bij elkaar te zetten.
Noteer de groepsnamen (en leerlingen in elke groep) voor eigen administratie.
Bij stap 5: Wijs telkens pas vlak voor de presentatie de leerling aan die moet presenteren, bijv.: 'Degene met het langste haar / degene die het eerst jarig is / degene die het dichts bij school woont / degene met het hoogste huisnummer. Bij elk nieuw groepje een nieuwe keuze! Op deze manier is het volstrekt willekeurig wie de presentatie moet geven (en moet dus iedereen voorbereid zijn op het geven van die korte presentatie).
Na de presentaties (pitches van 1 minuut):
6. Reflectie (klassikaal): Welke oplossingen waren het meest creatief? Wat leert dit over de complexiteit van leven in de ruimte en het belang van voorbereiding?
Benodigdheden: Scenario-kaartjes (zie opties--> bijlage)
________________________________________
Slide 19 - Tekstslide
Toelichting
De belofte was dat kweekvlees binnen 10 jaar in de supermarkt zou liggen. Dat is niet uitgekomen. Hoe komt dat?
Kweekvlees is technologisch mogelijk, maar nog wél beperkt door kosten, regelgeving en opschaling. De belangrijkste oorzaken van vertraging:
-Moeilijke en dure opschaling
-Moeizame goedkeuringstrajecten (vooral in Europa)
-Prijs ligt nog te hoog voor consument
-Consumentenvertrouwen is nog te winnen
Wellicht kunnen we kweekvlees rond 2030 in de supermarkt vinden....
Slide 20 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 24 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
