Biologie thema 6

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 4

Thema 6: Sociaal gedrag

gemaakt door Jojanneke van Buren

Inhoud van deze les

• leerdoelen
• theorie 6 over sociaal gedrag
• Signalen
• Vormen van sociaal gedrag
• Quiz over heel thema 6 waarneming en gedrag 

Leerdoelen:

• Je kunt de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag uitleggen en het verband aangeven met overlevingskansen.  

Theorie 6

Solitair, in paren of in groepen. 

Signalen

Het gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar noem je 'sociaal gedrag'. 

Signaal: handeling bij sociaal gedrag die als prikkel werkt voor de volgende handeling van een soortgenoot. 

Signalen is voor de communicatie: kleuren, geuren, geluiden, houdingen of gebaren. 

Vormen van sociaal gedrag

• Baltsgedrag 
• Territoriumgedrag
• Overspronggedrag
• Conflictgedrag
• Rangorde/pikgedrag
• imponeergedrag 
• verzoeningsgedrag 

Balts en bronst

Baltsgedrag is opvallend en trekt daardoor mogelijke partners aan en is soortspecifiek. 

De handelingen worden vaak overdreven, omgevormd of versneld uitgevoerd, zodat ze een signaalfunctie krijgen --> geritualiseerd gedrag. 

Territoriumgedrag

Het mannetje verdedigd een gebied, zijn territorium, tegen binnendringende soortgenoten. 

Overspronggedrag

overspronggedrag: bij een conflict tussen twee gedragssystemen wordt gedrag uit een derde gedragssysteem vertoond. 

Voorbeeld: Conflict tussen 2 gedragssystemen --> vertoont het gedrag uit een 3e gedragssysteem. 

Aanvallen-vluchten, gaat uiteindelijk zichzelf schoonmaken. 

Conflictgedrag

Samengesteld uit handelingen van 2 of meer gedragssystemen en even sterke motivate. 

voorbeeld: een combi van aanvallen en vluchten. 

Rangorde/pikorde

Volgorde op basis van hiërarchie. Het is een volgorde binnen een populatie van dominant naar minst dominant. 

Het is een manier om conflicten te voorkomen. 

Imponeergedrag

Gedrag waarbij een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt. 

Verzoeningsgedrag

Gedrag van een ondergeschikt dier ten opzichte van een dominante soortgenoot. Het is een signaal dat de agressie van het dominante dier doet afnemen. 

1. Bij pauwen gebruiken mannetjes hun mooie, lange veren om indruk te maken op een vrouwtje. Welke vorm van sociaal gedrag is dit?

1. Overspronggedrag
2. Baltsgedrag
3. Dreiggedrag
4. Conflictgedrag

2. Een voorbeeld van overspronggedrag is met je vingers op tafel tikken, omdat je niet durft te zeggen wat je wilt zeggen.

1. Dit is juist
2. Dit is onjuist
3. -
4. -

3. Wat betekent gedrag?

1. Alles wat een mens doet
2. Alles wat een mens, dier of plant doet
3. Alles wat een dier doet
4. Alles wat een mens of dier doet

4. Dit zijn snelle reacties op een bepaalde prikkel.

1. Dit is een voorbeeld van imiteren
2. Dit is een voorbeeld van een reflex
3. Dit is een voorbeeld van klassieke conditionering
4. Dit is een voorbeeld van operante conditionering

5. Chimpansees zijn dol op termieten. Chimpansees eten de termieten door met stokjes in de termietenheuvel te prikken, waarna ze vervolgens de termieten van het stokje aflikken. Jonge chimpansees leren dit door dit na te doen van hun soortgenoten. Wat voor leerprincipe is dit?

1. Oefenen
2. Belonen en straffen
3. Imiteren
4. Inprenting

6. Wanneer een gastouder komt aanvliegen met insecten, doet het koekoeksjong zijn snavel wijd open. Bij het zien van de fel rood gekleurde binnenkant van de bek voert hij de jonge koekoek met de insecten. Wat is de sleutelprikkel voor de gastouder om het koekoeksjong te voeren?

1. De honger van het jong
2. Het zien van de jongen
3. De rode binnenkant van de bek
4. De aanwezigheid van een insect

7. Het kokoeksvrouwtje legt haar ei in het nest van de kleine Karekiet. Als het koekoeksjong uitgevlogen is eet het o.a. grote harige rupsen. Door andere vogels worden deze rupen niet gegeten. Ze vinden het kennelijk niet lekker. De koekoek eet deze harige rupsen wel. Wat kun je over dit eetgedrag van de koekoek zeggen?

1. Het is aangeboren
2. Het is aangeleerd
3. Je kunt uit de gegevens niet opmaken of het aangeboren of aangeleerd is.
4. -

8. Na het uitkomen van de eieren leren de jonge eendjes dat de kip hun 'moeder' is. Hoe wordt deze vorm van leren genoemd?

1. Conditionering
2. Gewenning
3. Trial and error
4. Inprenting

9. Honger en angst zijn voorbeelden van inwendige prikkels bij mensen en dieren.

1. Fout
2. Goed
3. -
4. -

10. De hond ligt verdrietig in de mand.
Is dit een juiste biologische beschrijving of niet?

1. Dit is een goede biologische beschrijving
2. Dit is een foute biologische beschrijving
3. -
4. -

11. Een hond komt een andere hond tegen op zijn territoriumgebied. De hond vlucht niet en hij valt ook niet aan, maar gaat uiteindelijk zichzelf likken. Wat voor soort gedrag is dit?

1. Overspronggedrag
2. Conflictgedrag
3. Imponeergedrag
4. Reflexgedrag

12. Welk vlies zit niet in je oog?

1. Netvlies
2. Hoornvlies
3. Blindvlies
4. vaatvlies

13. Hoe heet het deel van je oog waarmee je echt scherp ziet?

1. Netvlies
2. Blinde vlek
3. Gele vlek
4. Oogzenuw

14. De pupilreflex: Bij sterk licht.

1. Trekken de kringspiertjes zich samen en ontspannen de lengtespiertjes
2. trekken de lengtespiertjes samen en ontspannen de kringspiertjes
3. trekken zowel lengte als kringspiertjes samen.

15. De lens van een oog is bol. Kijkt dit oog nu naar een voorwerp van ver weg of van dichtbij?

1. Ver weg
2. Dichtbij
3. -
4. -

Huiswerk

• voor na de vakantie: opdracht 51 t/m 58, inleveren voor de volgende les.  

Na de vakantie presenteren

Planning maken!!!

In groepjes werken.