Klas 3G/T, H5 Spelling: tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Nederlands klas 3 

Week 2021

Docent: meneer Weerman

Les 1 + 2 + 3

H5 Spelling: tussenletters in samenstellingen

Afspraken 

5 algemene afspraken:  

1. Ik ga respectvol om met anderen en andermans spullen 

2. Ik volg de instructie van alle medewerkers op 

3. Ik ruim (mijn) afval op 

4. Ik loop rustig door de school 

5. In school draag ik geen pet en doe ik mijn capuchon af 

 

En 4 afspraken in de klas:  

1. Ik heb mijn schoolspullen in orde 

2. Mijn iPad gebruik ik alleen met toestemming van de docent 

3. Mijn telefoon bewaar ik in mijn kluis. Let op: neem je je telefoon toch mee de klas in, dan doe je deze in de telefoontas. De school is niet aansprakelijk voor schade of diefstal. 

4. Luisteren we naar elkaar (hand opsteken voordat je wat wilt zeggen/vragen) 

Afspraken telefoon

Basis is dat telefoons niet zichtbaar zijn in de les. Leerlingen kunnen: 

- de telefoon blijft in de tas 

- de telefoon gaat in de telefoontas 

- de telefoon blijft in de kluis  

 

De docent 

- zorgt ervoor dat de telefoon niet “meer” zichtbaar is 

- draagt zelf zorg voor passende consequenties 

- hanteert hierbij afspraken rondom regel overtredend en grensoverschrijdend gedrag 

Vandaag

• 10 min: Lezen / Teams checken
  
• 10 min: Lesdoelen / Uitleg (video-uitleg) Spelling tussenletters
• 20 min: Aan de slag: 
  - maken startopdracht / opdracht  (blz. )
  -samenwerken/zelfstandig werken
  
• Klaar: maken (blz. )
• 5 min: Afsluiting

Vandaag

• 10 min: Lezen
  
• 10 min: Lesdoelen / Uitleg (video-uitleg) 
• 20 min: Aan de slag: 
  - maken startopdracht / opdracht
  -samenwerken/zelfstandig werken
  
• 5 min: Afsluiting

DOEL

TUSSENLETTERS IN SAMENSTELLINGEN

- je kunt tussenletters in samenstellingen goed spellen

Huiswerk

Hoofdstuk 5 -> Spelling tussenletters (bladzijde )

• Lezen: theorie Spelling hoofdstuk 5 (+ video-uitleg)
• Maken: opdracht

Tussenletters in samenstellingen

Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling: 

       fiets + tas = fietstas. 

Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: 

• (e)n-
• e-
• s-

-s-  &  -(e)n- 

Als je in een samenstelling een -s- hoort, dan schrijf je die ook: 

        – meningsverschil, Valentijnsdag.

Soms begint het tweede deel van de samenstelling met een s-klank. Vervang dan het tweede woord.

  - bruidssluier, want bruidsjapon; lievelingsschrijver, want lievelingsdier.

  - MAAR: hoofdstad, want hoofdweg.

Als het eerste deel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je -en- tussen de woorden: paardenbloem, berenvel.

Uitzonderingen

• Het eerste deel heeft geen meervoud: rijstepap.

• Het eerste deel verwijst naar iets waarvan er maar één is: 

          zonnestraal, maneschijn.

• Het eerste deel heeft een meervoud op -en & -s: 

          seconde – seconden/secondes – secondewijzer.

• Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord: 

          knarsetanden (het eerste deel verwijst naar een werkwoord) 

          armelui, blindedarm (het eerste deel is een bijvoeglijk naamwoord)

• Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: reuzefijn.

Tussenletters 

Klas 3 

Als het meervoud van het eerste deel van de samenstelling eindigt op -en, dan gebruik je 

-en als tussenletter.

Voorbeeld

paard + stal

wordt

paardenstal

Als het eerste deel van de samenstelling in het meervoud op zowel -en als -s kan eindigen, dan gebruik je als tussenletter een -e

Voorbeeld

groente + soep

wordt

groentesoep

want

groenten/groentes

Als het eerste deel geen meervoud heeft op -en

Bijvoorbeeld:

rijst + vlaai

wordt

rijstevlaai

Het eerste deel versterkt het tweede deel van het woord

Bijvoorbeeld

beer + sterk

wordt

beresterk

Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord

bijvoorbeeld

lach + bek

wordt

lachebek

Het eerste deel gaat over iets waarvan er maar één is:

bijvoorbeeld

zon+ schijn

wordt

zonneschijn

De tussenletter -s kun je meestal horen. Lukt dit niet? Vervang dan het tweede deel van de samenstelling.

Voorbeeld

station + straat

wordt

stationsstraat

want...

station + hal = stationshal

Vervang tweede deel: dan hoor je de tussen -s

Welk woord is juist geschreven?

1. groentesoep
2. groentensoep
3. groentessoep

Welk woord is goed geschreven?

1. gedachtengang
2. gedachtesgang
3. gedachtegang

Welk woord is goed geschreven?

1. braamsap
2. bramensap
3. bramesap

Welk woord is goed geschreven?

1. lerarenkamer
2. lerarekamer
3. leraarkamer
4. leraarskamer

Welk woord is goed geschreven?

1. fietslot
2. fietsslot
3. fietsenslot

Welk woord is goed geschreven?

1. tarwesbrood
2. tarwenbrood
3. tarwebrood

Welk woord is goed geschreven?

1. bessesap
2. bessensap
3. bessap

Welk woord is goed geschreven?

1. horlogesmaker
2. horlogemaker
3. horlogenmaker

Samenstellingen

Twee of meer zelfstandige woorden die aan elkaar geschreven zijn en zo een nieuw woord vormen, noem je een samenstelling.

Soms moet je tussenletters gebruiken om een

goede samenstelling te schrijven.

fiets + tas = fietstas

paard + stal = paardenstal

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -en:

Het eerste deel heeft alleen meervoud op -en.

krant + jongen = krantenjongen

Eerste deel krant: krant - kranten

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -e:

Het eerste deel heeft meervoud op -en én op -s.

seconde + wijzer = secondewijzer

Eerste deel seconde: seconde (ev) - seconden of secondes (mv)

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -e:

Het eerste deel heeft geen meervoud op -en.

rijst + pap = rijstepap

Eerste deel rijst: rijst (ev en mv)

horloge + maker = horlogemaker

Eerste deel horloge: horloge (ev) - horloges (mv)

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -e:

Het eerste deel heeft een versterkende betekenis.

beer + sterk = beresterk

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -e:

Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord.

lach + bek = lachebek

lach is een vorm van het werkwoord lachen

Tussenletters gebruiken

Tussenletters -s:

De tussenletter -s kun je meestal horen.

spruitje + lucht = spruitjeslucht

Twijfel je over de tussenletter -s, omdat je deze niet goed hoort?

Vervang dan het tweede deel.

damesschoen, want het is ook damestoilet

GELEERD?

- je weet wat samenstelligen zijn

- je kunt tussenletters in samenstellingen goed spellen

spelling tussenletters

Samenstellingen

Een samenstelling is één woord dat bestaat uit twee woorden

--> fiets+zaal = fietszaal

Bij het schrijven moet je soms een letter toevoegen tussen de twee woorden

1. Samenstellingen met -en
2. Samenstellingen met -e
3. Samenstellingen met -s 

Tussenletters -en-

kort samengevat

Het eerste woord heeft altijd een meervoud op -en.

Bijvoorbeeld:

krantenbezorger - kippensoep - rozengeur

Tussenletter -e-

kort samengevat

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is.
   --> Koninginnedag, zonnescherm
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis.
   --> apetrots
3. Het eerste woord heeft meervoud op -en én op -s.
   --> groentesoep

Tussenletter -s-

kort samengevat

De tussenletter -s- kun je meestal horen.

Begint het tweede woord ook met een s- of s-klank, vervang dan het tweede woord om de tussenletter -s- te horen.

Bijvoorbeeld:

meningsverschil - varkensstal / varkensvlees

geen tussenletter

Tussenletter 

e

Tussenletters

en

Tussenletter

s

tomaat+sap

groente-soep

champignon+saus

gehakt+bal

rogge+brood

bakker+room

varken+vlees

geit+kaas

kalf+kroket

worst+broodje

koffie+kopje

garnaal+pastei