Thema 15 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Pathogenen

• Bacterie
• Schimmel
• Dieren
• Virus

Hoe herkent je lichaam ziekteverwekkers?

Alle cellen hebben eiwitten op het celmembraan = antigenen

Je lichaam herkent welke van jou zijn (lichaamseigen) en welke dus niet (lichaamsvreemd). 

77B

Huid

• Hoornlaag beschermt tegen beschadiging, uitdroging, infectie.
• Kiemlaag bevat levende epitheelcellen en melanocyten: beschermen tegen UV.
• Talgklieren in haarzakjes produceren talg, houdt hoornlaag soepel.

UV en zon

Eerste afweer

• Mechanisch: bouw voorkomt binnendringen: huid, slijmvliezen;
• Chemisch: stoffen voorkomen binnendringen: zoutzuur maagsap, pH huid;

Het afweersysteem kent twee vormen:

• aspecifieke of aangeboren afweer: tegen vele verschillende ziekteverwekkers, in planten en dieren, snelle eerste afweer;
• specifieke of verworven afweer, gericht tegen één type ziekteverwekker, alleen bij gewervelden;
  

organen immuunsysteem

• thymus, lymfeknopen, milt (filtert ziekteverwekkers uit bloed,

stimuleert afweersysteem), beenmerg.

• opslag en transport witte bloedcellen.

Monocyt

Monocyt  wordt gemaakt in beenmerg. Van hieruit deels bloedbaan in, deels opgeslagen in milt.

Na een aantal dagen verplaatsen zij naar weefsels. Hierbij differentiëren zij, bijv in macrofaag (fagocyteert).

Macrofaag

• heeft MHC receptoreiwitten.
• MHC type II eiwit bij macrofaag, bij overige menselijke cellen: type I eiwit.
• kan door afgifte cytokinen koorts veroorzaken (norm wordt op 38 graden ingesteld).
• Cytokinen hebben regulerende functie (mediatoren).

Gevolg koorts:

- afweer reactie komt sneller op gang, 

-de ziekteverwekker kan trager vermeerderen.

Bacteriële infectie is te bestrijden met antibiotica, virale infectie evt met anti-virale middelen

macrofaag wordt APC

B- en T-lymfocyten

84N

Binas 84K

Antigeen-antistof complex

• antigeen wordt onschadelijk gemaakt;
• door complex wordt celmembraan aangetast, kapot;
• door complex vindt fagocytose plaats door macrofagen; 

1. Antilichamen gemaakt na eerste contact

2. gebonden antilichamen binden allergenen

3. histamine komt vrij, allergische reactie

Hoe zat het ook alweer?

vier manieren om immuun te worden

1. besmetting met een ziekteverwekker

2. borstvoeding

3.  vaccineren met antigenen

4. Injectie met antistoffen

natuurlijk

kunstmatig

actieve immuniteit

1. besmetting met een ziekteverwekker 

2. vaccineren met antigen (inspuiten van een verzwakte ziekteverwekker) 

het lichaam maakt nu zelf antistoffen,
 je bent jaren lang immuun (wel geheugencellen)

passieve immuniteit

1. injectie met antistoffen (serum injectie)

2. borstvoeding (antistoffen in moedermelk)

snel maar korte tijd immuun:

bestrijden ziekteverwekker kan meteen 

beginnen maar geen aanmaak geheugencellen 

overzicht actieve en passieve immuniteit

actief versus passief

Actieve immunisatie

Voordeel  --> het is permanent

Nadeel --> je lichaam moet het zelf doen, je wordt dus ziek

Passieve immunisatie

Voordeel --> het gaat snel

Nadeel --> tijdelijk immuun

Transplantatie

Eigen donatie (bijv huid naar andere plek): autograft

Donatie van ene organisme naar andere organisme: allograft

Donatie van organisme van ander soort: xenotransplantatie

Transplantatie

• Afstotingsreacties door MHC eiwitten op het celmembraan
• Bij mens MHC-systeem: HLA
  
• Door HLA-systeem onderscheiden lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde
• Afstoting door cellulaire afweer

Antistoffen in bloedplasma, veel kleinere hoeveel-heden dan antigenen, geen invloed op donatie.

Bloedtransfusie rode bloedcellen

O- algemene donor, AB+ algemene ontvanger

Resusfactor

• Resusantigeen op celmembraan
• Rh- kan antistof tegen resusantigeen maken na contact Rh+ bloed: bevalling, vlokkentest, vruchtwaterpunctie, bloedverlies tijdens zwangerschap, stomp buiktrauma.
• eerste keer weinig anti-resus, tweede keer veel meer

Resuskindje