H5.2 Borp

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom

4 MAVO ||  2023-2024

Hoofdstuk 5 - Hoe werkt de overheid?

Collectieve voorzieningen

voorzieningen waarvan iedereen gebruik kan maken

en die betaald en geleverd worden door de overheid

Waarom levert de overheid goederen en diensten? Wat zijn hun motieven

Waarom levert de overheid goederen en diensten?

• Ze zijn voor iedereen van belang
  
• De overheid wil zelf de kwaliteit ervan bewaken
  
• Je kunt mensen er niet apart voor laten betalen
  
• Ze moeten voor iedereen betaalbaar blijven
  

Particuliere sector

• Marktsector
  
• Burgers en bedrijven
  
• Verkoop goederen en diensten
  
• Doel is: winst maken
  

Leg uit aan de hand van het begrip 'marktwerking' waarom bedrijven hun kosten zo laag mogelijk houden

Marktwerking

• Aanbieders in de particuliere markt van producten moeten met elkaar concurreren om klanten te krijgen.

• Zij concurreren door de prijzen laag te houden en/of door goede kwaliteit te leveren. Daarom moeten ze hun kosten zo laag mogelijk houden.

• Om de kwaliteit te verhogen, moeten ze hun product telkens weer verbeteren en goede service bieden.

Privatiseren

• Privatiseren is het uitbesteden van taken van de overheid aan bedrijven uit de particuliere sector.
• De overheid doet dit, omdat ze denkt dat particuliere bedrijven dit goedkoper of beter kunnen doen dan de overheid zelf.

Waarom zou de overheid een deel van hun taken privatiseren?

Waarom privatiseren?

Het idee achter privatisering is dat door marktwerking er efficiënter gewerkt gaat worden. Concurrentie zou bedrijven moeten dwingen betere producten tegen een lagere prijs te leveren. 

Dat is gunstig voor de consumenten.

Nationaliseren

Het tegenovergestelde is nationaliseren:

de overheid neemt dan een particulier bedrijf over.

Voorbeeld:

In 2008 nationaliseerde de overheid ABN AMRO-bank om de financiële dienstverlening veilig te stellen.

Aan het einde van de les:

Kan je het verschil tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie uitleggen

Kan je uitleggen wat een sociale markteconomie inhoudt

Weet je door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt

Planeconomie

Er zijn landen waar de overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs. Van marktwerking is geen sprake. 

Zo’n economie noem je een planeconomie.

China en Cuba waren in het verleden planeconomieën, nu is Noord-Korea dat bijvoorbeeld nog.

Vrijemarkteconomie

• Vraag & aanbod bepaalt de prijs
• overheid grijpt niet in met regels/wetten
• V.S. lijkt hier op
• Nergens helemaal → overal een overheid die maatregelen neemt 

Sociale markteconomie

De Nederlandse economie is een mengvorm van een plan- en vrijemarkteconomie. Bedrijven mogen zelf weten wat ze verkopen. Vraag en aanbod bepalen daarbij de prijzen.

Als het nodig is, grijpt de overheid in en stelt regels op voor bijvoorbeeld het minimumloon, uitkeringen en arbeidsomstandigheden. Dit om iedereen een redelijk bestaan te garanderen.

In Nederland hebben we een sociale markteconomie.

Invloed van de overheid op de economie

Planeconomie

Sociale markteconomie

Vrijemarkt-economie

Overheid:

De overheid kan voor economisch advies terecht bij:

• CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek)
  

Verzamelt informatie over economische veranderingen of de bevolkingssamenstelling.

• CPB (Centraal Planbureau)

Onderzoekt de mogelijke gevolgen van economische maatregelen van de overheid.

• SER (Sociaal-Economische Raad)

Adviseert over onderwerpen zoals werkgelegenheid, lonen, uitkeringen en pensioenen.

Aan de slag

Maken H5.2 tot en met opdracht 6

Einde van de les bespreken opdracht 5

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken, leerdoelen checken -> Herhalingsopdrachten

Niet af? Huiswerk!

Tot einde van de les

Welkom

4 MAVO ||  2022-2023

Hoofdstuk 5 - Hoe werkt de overheid?

Marktwerking

• Aanbieders in de particuliere markt van producten moeten met elkaar concurreren om klanten te krijgen.

• Zij concurreren door de prijzen laag te houden en/of door goede kwaliteit te leveren. Daarom moeten ze hun kosten zo laag mogelijk houden.

• Om de kwaliteit te verhogen, moeten ze hun product telkens weer verbeteren en goede service bieden.

Welk soort economie kennen we in Nederland?

1. Planeconomie
2. Sociale martkeconomie
3. Vrijemarkt economie

Sociale markteconomie

De Nederlandse economie is een mengvorm van een plan- en vrijemarkteconomie. Bedrijven mogen zelf weten wat ze verkopen. Vraag en aanbod bepalen daarbij de prijzen.

Als het nodig is, grijpt de overheid in en stelt regels op voor bijvoorbeeld het minimumloon, uitkeringen en arbeidsomstandigheden. Dit om iedereen een redelijk bestaan te garanderen.

In Nederland hebben we een sociale markteconomie.

Invloed van de overheid op de economie

Planeconomie

Sociale markteconomie

Vrijemarkt-economie

Overheid:

De overheid kan voor economisch advies terecht bij:

• CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek)
  

Verzamelt informatie over economische veranderingen of de bevolkingssamenstelling.

• CPB (Centraal Planbureau)

Onderzoekt de mogelijke gevolgen van economische maatregelen van de overheid.

• SER (Sociaal-Economische Raad)

Adviseert over onderwerpen zoals werkgelegenheid, lonen, uitkeringen en pensioenen.

BBP bruto binnenlands product

Het bbp (bruto binnenlands product): is de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land.

Als het bbp toeneemt, spreken we van economische groei.

Het bbp wordt ook wel het nationaal inkomen genoemd

Leg uit wat voor gevolg de groei van het bbp heeft voor de inkomsten en uitgaven van de overheid

Recessie

Recessie betekent letterlijk 'teruggang' of 'terugval'. In de economie betekent dit dat de economische groei daalt en lager is dan gemiddeld. 

In de praktijk: groei van het bruto nationaal product gedurende twee of meer opeenvolgende kwartalen negatief is

Wat kan de overheid doen om uit een recessie te komen?

Gevolgen recessie

Om uit een economische recessie te komen, kan de overheid de economie stimuleren. Zo kan zij bijvoorbeeld:

• meer geld investeren in de infrastructuur.
  
• de inkomstenbelasting verlagen.
  
• subsidie geven aan bedrijven die willen investeren in vernieuwende producten.
  
• investeren in verbetering van het onderwijs.
  

Aan de slag

Maken H5.2 

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken, leerdoelen checken -> Herhalingsopdrachten/rekenopdrachten

Niet af? Huiswerk!

Tot 5 minuten voor tijd