H4 Stoffen

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

H4 Stoffen

4.1 Stofeigenschappen

4.2 Smeltpunt en Kookpunt

4.3 Veilig werken met stoffen

4.4 Chemische reacties

Planning:

Week 5 - 4.1 + 4.2 

Week 6 - 4.3 + 4.4 

Week 7 - Practicum en oefenen

Week 8 - Vakantie

Week 9 - OEFENEN!!!

Week 10 - Toetsweek PTB H4 Stoffen

4.1 Stofeigenschappen

4.1.1 Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen een mengsel en een zuivere stof.

4.1.2 Je kunt met voorbeelden toelichten hoe je stoffen van elkaar kunt scheiden.

4.1.3 Je kunt beschrijven wat er met de moleculen gebeurt als je een stof zuivert.

4.1.4 Je kunt vijf stofeigenschappen noemen en stoffen daarmee van elkaar onderscheiden.

Stofeigenschappen:

• Brandbaarheid
• Geur
• Kleur
• Smaak
• Fase (bij kamertemp.)
• Kookpunt
• Smeltpunt
• Oplosbaarheid in water
• Dichtheid 

Geen stofeigenschappen:

• Temperatuur
• Vorm
• Massa
• Volume

Zuivere stoffen of mengsels

Zuivere stof

• Slechts één type bestandsdeel

Mengsel

• twee of meer stoffen bij elkaar                                                                                             en niet een nieuwe stof vormen

Cola is een mengsel

Zout is een zuivere stof (als er geen jodium is toegevoegd)

Scheidingsmethoden

extraheren:

• scheiden van stoffen door oplossen van                                                                kleur- geur- en smaakstoffen

filtreren:

• stoffen scheiden d.m.v. een filter

indampen:

• een vaste stof wordt uit een vloeistof                                                             gescheiden door de vloeistof te laten verdampen

Zuiveren

Als je een stof gaat zuiveren, ben je eigenlijk de moleculen aan het sorteren. 

 Dat sorteren en zuiveren doe je door scheidingsmethodes te gebruiken.

Afbeelding 12

Een mengsel van 3 stoffen

Afbeelding 13 

3 zuivere stoffen

Eigenschappen vaststellen

Oplosbaarheid:

• de mate waarin een stof oplost in een andere stof, bv water of olie

Geleiding:

• Alle metalen geleiden goed, rest zijn isolatoren

Dichtheid:

• Is de hoeveelheid massa in een bepaald volume
• Het gewicht van een stof per volume-eenheid 
• Dichtheid = massa : volume

Huiswerk

Opdracht 1 t/m 11, bladzijde 190 t/m 193

Klaar? Maak test jezelf van 4.1

4.2 Smeltpunt en Kookpunt

4.2.1 Je kunt stoffen van elkaar onderscheiden op basis van hun fase bij kamertemperatuur.

4.2.2 Je kunt toelichten dat het woord ‘damp’ dezelfde fase aanduidt als het woord ‘gas’.

4.2.3 Je kunt het kookpunt en smeltpunt van een stof aflezen uit een temperatuur-tijddiagram.

4.2.4 Je kunt beschrijven wat er in een vloeistof gebeurt als de stof aan het koken is.

4.2.5 Je kunt uitleggen waarom je bij het kookpunt ook de luchtdruk moet vermelden.

4.2 Smeltpunt en kookpunt

Als je alcohol op een watje doet, ruik je meteen een alcohollucht. 

De alcohol verdampt snel en komt met de lucht in je neusgaten terecht. 

Waaraan kun je nog meer merken dat alcohol snel verdampt?

Fasen: Vaste stof, vloeistof en gas

Fase:

Vorm waarin een stof voor kan komen: als vaste stof, als vloeistof of als gas.

De fase is één van de eigenschappen waaraan je een stof kunt herkennen.

Water bij 25°C  => Vloeistof  (vloeibaar fase)

Water bij 0 °C  =>  Ijs (vaste-fase) 

Water bij 100°C => Waterdamp (gas-fase)

 Sommige vloeistoffen verdampen heel snel, als je ze niet goed afsluit.

Je zegt dat zo’n vloeistof vluchtig is, bijvoorbeeld benzine.

Smeltpunt en stolpunt

• Smeltpunt:
• Temperatuur waarbij een stof smelt.
• Iedere stof heeft een eigen smeltpunt. 
• Smeltpunt is een stofeigenschap

• Stolpunt:
• Temperatuur waarbij een vloeistof vast wordt.
• Iedere stof heeft een eigen stolpunt.
  
• Stolpunt is een stofeigenschap

Kookpunt

Zolang de vloeistof kookt, 

blijft de temperatuur constant ‘op het kookpunt’.

Kookpunt

• Temperatuur waarbij een stof kookt.
• Iedere stof heeft een eigen kookpunt.
  
• Kookpunt is een stofeigenschap.

Kookpunt

De hoogte van het kookpunt is afhankelijk van de luchtdruk.

Hoe hoger de luchtdruk, des te hoger het kookpunt. 

Dat komt doordat er zich minder 

gemakkelijk dampbellen vormen als de 

druk op de vloeistof groter is. 

Meestal wordt het kookpunt van een stof

 opgegeven bij een ‘standaard’ luchtdruk van 1000 mbar (100 kPa).

Huiswerk

Opdracht 1 t/m 10, Bladzijde 199 t/m 204

Klaar? Maak test jezelf van 4.2

4.3 Veilig werken met stoffen

4.3.1 Je kunt zeven gevaren beschrijven die stoffen voor mensen kunnen opleveren.

4.3.2 Je kunt de informatie toelichten die je op etiketten en veiligheidskaarten tegenkomt.

4.3.3 Je kunt de betekenis uitleggen van de pictogrammen of symbolen op gevaarlijke stoffen.

4.3.4 Je kunt de regels noemen die op school gelden als je met gevaarlijke stoffen werkt.

4.3.5 Je kunt uitleggen hoe je voorkomt dat schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen.

Gevaarlijke stoffen

Gevarensymbolen en veiligheidspictogrammen

Binas tabel 31 & 39

Waarschuwing op stoffen

Gifwijzer

Informatie etiketten

De H staat voor Hazard (Engels) = gevaar. 

Een H-zin geeft dus aan voor welk gevaar je   moet oppassen. 

De P staat voor Precaution (Engels) =   voorzorgsmaatregel. 

Een P-zin geeft aan welke       voorzorgsmaatregelen je moet nemen als je   met die stof gaat werken.

Veiligheid & afval

Nooit zomaar chemicaliën mengen.

Bij dit logo: 

Moet je afval behandelen 

als KCA (klein chemisch afval)

Binas Tabel 43 

Huiswerk

Opdracht 1 t/m 13, bladzijde 210 t/m 215

4.4 Chemische reacties

4.4.1 Je kunt een aantal chemische reacties herkennen die veel in het dagelijks leven voorkomen.

4.4.2 Je kunt toelichten dat bij een chemische reactie zowel stoffen verdwijnen als stoffen ontstaan.

4.4.3 Je kunt aan de hand van een reactieschema uitleggen wat er gebeurt bij een ontledingsreactie en bij een verbrandingsreactie.

4.4.4 Je kunt uitleggen wat er nodig is om een verbrandingsreactie op gang te brengen.

4.4.5 Je kunt beschrijven hoe corrosie verloopt bij ijzer en bij andere veelgebruikte metalen.

Chemische reactie

Een chemische reactie kan je niet omkeren. Als een pizza verband is dan krijg je geen lekkere pizza meer terug. 

Reactieschema's

• Stoffen lijken te verdwijnen en stoffen lijken te ontstaan.
• Bij een chemische reactie wordt tenminste 1 stof omgezet in 1 of meerdere nieuwe stoffen.
• Dit wordt neergeschreven in een reactie schema.  Voor de pijl staan de beginstoffen en na de pijl de reactieproducten.

• water → waterstofgas + zuurstofgas *
  
  
• aardgas + zuurstofgas → koolstofdioxide + waterdamp

Carbidschieten

• Carbidschieten is gebaseerd op een chemische reactie:
  
  
• calciumcarbide + water → ethyn + calciumhydroxide *
  
  
• ethyn + zuurstof → koolstofdioxide + water

Ontledingsreactie

Het ontleden van water is een chemische reactie.

 Het reactie schema is:

water → waterstof + zuurstof

Bij een ontledingsreactie heb je dus maar 1 beginstof.

Verbrandingsreactie

Let op!

Er is altijd zuurstof aanwezig in een verbrandingsreactie

Corrosie

Veel metalen worden aangetast door stoffen in de lucht zoals zuurstof (O2) en water (H2O). Dat noem je corrosie.

Huiswerk 4.4 

Opdracht 1 t/m 12, bladzijde 222 t/m 227