13.1 en 13.2 - Bescherming & Afweer + herhaling thema 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Planning

Vandaag:

- Korte herhaling Thema 12 BS 1 t/m 5

- Thema 13 Bs 1 Bescherming en deel 13.2 Aangeboren afweer

homeostase =Het vermogen om het inwendig milieu (lichaamsvloeistoffen) voor de cellen zo constant mogelijk te houden

Waar ging het ook alweer over? 

Thema 12

Neem deel aan de LessonUp

'Homeostase' = Het vermogen om het
inwendig milieu (lichaamsvloeistoffen)
voor de cellen zo constant mogelijk te houden

Welke dingen houden we constant?

Thema 12 Gaswisseling & Uitscheiding

Basisstof 1 Gaswisseling

Basisstof 2 Longventilatie

Basisstof 3 De lever

Basisstof 4 De nieren

Basisstof 5 De huid

Zit het al in jullie lange termijn geheugen? (= geleerd)

Wat zijn de 3 stappen
in vorming van urine?

12.4 Nieren

• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
  
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Start:  Je bent flink aan het sporten geweest, je hebt gezweet

Stap 2

Stap 1

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Sensoren in de hypothalamus registeren een te hoge osmotische waarde (te weinig water in bloed).

Via de hypofyse komt ADH in het bloed.

ADH bereikt de nieren en nieren gaan meer water terugresorberen

De osmotische waarde van het bloed daalt.

Sensoren in de hypothalamus registeren de lagere (gewenste) osmotische waarde.

De hypothalamus wordt geremd in de afgifte van ADH.

De hypothalamus wordt hierdoor gestimuleerd om ADH te maken en via hypofyse uit te scheiden

Zweten vs. kippenvel

Thermoregulatie in de huid:
oorzaak en gevolg.

Sleep de gebeurtenis naar het bijbehorende effect. 

Er komt minder bloed onder het oppervlak van de huid. Daardoor vindt er minder warmteverlies plaats.

Haartjes gaan recht overeind staan. Hierdoor wordt de stroom van (koude lucht bemoeilijkt. Het lichaam koelt minder af

Verdamping van vloeistof op de huid onttrekt warmte aan het lichaam. Dit geeft een koelend effect.

De huid wordt rood en straalt veel warmte af

zweetafgifte

vernauwen van slagadertjes in lederhuid

verwijden van slagadertjes in lederhuid

samentrekken van haarspiertjes

1. a. Welke verschillen zijn er tussen de bloedvaten in de twee afbeeldingen?
   
2. b. De warmte-uitwisseling tussen het bloed in de slagader en het bloed in de naastgelegen ader is het grootst in welke afbeelding?
   
3. c. (2p) In welke afbeelding is de omgevingstemperatuur het laagst?
   

               Leg je antwoord uit.

12.5 De Huid - opdr 47 en volgende ... 
In de ledematen van bepaalde zoogdieren kan het bloed in de richting van het hart worden vervoerd door aders die aan de oppervlakte liggen, en door aders die dicht langs de slagaders lopen (zie afbeelding 1 en 2).

Ken je de onderdelen?

a. In afbeelding 1 zijn de aders die aan de oppervlakte liggen, vernauwd. De ader die dicht langs de slagader loopt is verwijd. In afbeelding 2 is dit juist andersom.

b. afb 1

c. In afbeelding 1. In een koude omgeving wordt de warmteafgifte van het lichaam beperkt. Doordat er weinig bloed vlak onder het lichaamsoppervlak stroomt, wordt er weinig warmte aan de omgeving afgegeven.

Ik beheers de stof van H5 Gaswisseling en Uitscheiding

😒🙁😐🙂😃

T6 AFWEER

T13 AFWEER

BS. 1 Bescherming 

We worden ziek door pathogenen = ziekteverwekkers 

Als deze binnendringen in je lichaam/cellen noemen we dit infectie

• Wat voor soort 'cellen' kunnen pathogenen zijn?
• welke rol zou koorts spelen bij een infectie? 
• waarom krijg je soms antibiotica voorgeschreven? (wanneer heeft dit geen zin?)
  

Ziekteverwekkers

syfilis

polio virus                   syfilis bacterie            eczeem schimmel        lyme bacterie

Bacteriën en schimmels zijn gemaakt van cellen.

Virussen niet,

Leven virussen?

Antivirale middelen = tegen virussen

Antibacteriële antibiotica = tegen bacteriën

Antimycotische antibiotica = tegen schimmels

Bouw virus

Ziekteverwekkers

Het uitwendige milieu is het deel van het lichaam dat in contact staat met de buitenwereld: neus, mond, longen, maagdarmkanaal.

Het inwendige milieu kan alleen bereikt worden door het passeren van het celmembraan. 

Eerste verdedigingslinie

Extern, aspecifiek (=niet-specifiek):

• Mechanische afweer :
  huid, slijmvliezen
  
  

       

• Chemische afweer:
  zoutzuur in maagsap, pH huid

*(huid heeft ook rol bij thermoregulatie, bescherming tegen uitdroging en UV-licht)

Tweede verdedigingslinie:

Afweer door het immuunsysteem (witte bloedcellen) 

• Aangeboren = (niet specifiek, tegen alle lichaamsvreemde stoffen)
  macrofaag/fagocyt* 
  
  
  
  
  
• Aangeleerd / verworven = (wel specifiek, je moet eerst ziek zijn geweest en geheugencellen aanmaken)

  B- en T-cellen 

13.2 Afweer

Tweede verdedigingslinie:

Afweer door het immuunsysteem (witte bloedcellen) 

• Aangeboren = (niet specifiek, tegen alle lichaamsvreemde stoffen)
  macrofaag/fagocyt* 
  
  
  
  
• Aangeleerd / verworven = (wel specifiek, je moet eerst ziek zijn geweest en geheugencellen aanmaken)

  B- en T-cellen 

Begrippen:

Antigenen, macrofagen en mestcellen.

Aangeboren niet specifiek

antigenen:

macrofaag: 

mestcellen:

Grote moleculen (eiwitten) die zich op de celmembranen bevinden en niet van het lichaam zelf zijn. Ook chemische- en/of gifstoffen kunnen antigenen zijn. Activeren het immuunsysteem.

Fagocyten die binnendringende ziekteverwekkers snel onschadelijk maken. (niet specifiek, ze 'eten' alle antigenen op (fagocytose).

Witte bloedcellen die zich vooral in de weefsels van de huid en slijmvliezen bevinden; geven chemische stoffen zoals histamine af bij contact met lichaamsvreemde stoffen, ziekteverwekkers of stoffen die bij een verwonding vrijkomen. Spelen een rol bij allergische reacties.

verwerking (Einde les 1)

Maak nu 17 - 20 van bs 13.2

Les 2 Verworven afweer

De verworven specifieke afweer is onder te verdelen in cellulaire afweer en humorale afweer. 

Het humorale (extracellulaire) afweersysteem richt zich op ziekteverwekkers in het lichaamsvocht (bloed etc.)

Het (intra)cellulaire afweersysteem richt zich op zieke, geïnfecteerde cellen.

Verworven afweer

Verworven afweer

Afweer gericht tegen één type ziekteverwekker en tegen veranderde eigen cellen; komt alleen bij gewervelde dieren voor

Verworven afweer (specifiek).

Omdat bacteriën en virussen zich snel kunnen vermeerderen zijn er vaak te weinig macrofagen om de infectie te stoppen. Daarom bouwt het lichaam een specifieke afweer op tegen pathogenen (ziekteverwekkers/antigenen) dat d.m.v. 'killer' cellen (Tc-cel), antistoffen en geheugencellen het lichaam kan verdedigen tegen deze pathogenen.

verworven afweer

Voor de verworven afweer zijn lymfocyten betrokken de T (Thymus) cellen en B (Beenmerg) cellen.

Om bacteriën en virussen te kunnen bestrijden maakt het lichaam miljoenen van deze T- en B-cellen aan. Voor elke bacterie of virus een speciale B- en/of T-cel met de bij behorende unieke receptor. Dit zoeken gebeurt in het lymfestelsel en kost enkele dagen. Tijdens dit proces wordt je zieker.

Receptor: Moleculen op celmembraan van lymfocyt die één type antigeen kunnen binden.

Beenmerg : Bevat adulte stamcellen waaruit verschillende typen witte bloedcellen, zoals fagocyten, mestcellen en lymfocyten ontstaan.

Hoe wordt de specifieke afweer geactiveerd?

Nu is de APC onderdeel geworden van de verworven afweer.

Aangeboren afweer

Reactie van T-cellen

Nadat de APC de pre-T-helpercel het antigeen heeft overgedragen wordt het specifieke afweersysteem geactiveerd.

Een deel wordt Tc-cellen:

T-helpercellen activeren de aanmaak van Tc-cellen (killer-cellen).

Een deel activeren B-cellen:

Hierdoor ontstaan plasmacellen en B-geheugen cellen.

Reactie van B-cellen

Een deel wordt plasmacel

Maakt antistoffen tegen ziekteverwekkers

Een deel wordt geheugencellen

Langlevende cellen die bij een nieuwe infectie met een bekende ziekteverwekker de antigenen direct herkennen. Hierdoor zijn bij een volgende infectie sneller antistoffen te maken en wordt je niet meer (minder) ziek. Immuniteit!

Antistoffen

Eiwitten die zich binden aan de antigenen van een ziekteverwekker, waardoor de ziekteverwekker onschadelijk wordt gemaakt

antigeen-antistof complex

Cellulaire afweer

Humorale afweer

B-cellen maken antistoffen die binden aan ziekte-verwekkers

T-cellen prikken geïnfecteerde lichaamscellen kapot

Allergische reacties

Het lichaam reageert op allergenen. Stoffen die het afweersysteem activeren maar onschadelijk zijn. (stuifmeel, stof, noten, additieven .....)

Samengevat

www.bioplek.org

13.2 Afweer

Lees blz. 136-146

Maak 17 - 36 + Context 13 - een allergie

Klaar? Maak examen- trainer van Thema 5.